Santorini Adası, Ege Denizi'nin önemli ve güzel adalarından biri. Ancak aynı zamanda oldukça aktif bir volkanik bölge. Ve şu günlerde bizim de kafamızı karıştırıyor.Santorini ve çevresinde cumartesi ve dün (Pazar) 200’den fazla deprem kaydedildi ve bunlar “hafif volkanik aktivite” olarak nitelendirildi. Bazı bilim insanları depremlerin volkanik aktiviteden değil, Santorini yakınlarındaki bir denizaltı fayından kaynaklandığını söylüyor.

Yunanistan Başbakanı Miçotakis liderliğinde acil durum komitesi toplandı. Yurttaşlardan kapalı alanlarda büyük toplantılardan kaçınmaları tavsiye edildi. Dört adada da okullar tatil edildi. Bölgede bir kurtarma ekibi konuşlandırıldı…Santorini, Amorgos ve İos Adalarında seyyar sağlık birimleri oluşturuldu.2011 yılında benzer hareketlilik 14 ay sürmüştü.

Santorini civarındaki 200’den fazla deprem haritalara böyle yansıyor

Adada ve çevresinde sıkça meydana gelen depremler, bölgenin yer yapısı ve volkanik faaliyetlerinden kaynaklanıyor. Bir seyahatimizde yerin dibinden gelen “güm!” diye bir sesle sarsıldığımızı anımsıyorum. Santorini'nin volkanik yapısı, zemin altındaki magma hareketleriyle sürekli olarak şekillenir, bu da yer kabuğunda gerilmelere ve bazen küçük nadiren de büyük depremlere yol açıyor. Biz ürkmüştük ama bulunduğumuz meyhanedeki garsonlar kahkaha atıyordu. Alışkanlık işte…

Çünkü Santorini, aynı zamanda eski bir volkanik patlamanın oluşturduğu bir kalderaya sahip; adada meydana gelen depremler genellikle bu kaldera çevresinde yoğunlaşıyor. Volkanik aktivitenin etkisiyle, adada deprem sıklığı geçen cumartesi-Pazar olduğu gibi zaman zaman artabiliyor.

Fay hattı mı? Volkanik bir hareketliliğin başlangıcı mı? Yeniden Santorini yanardağının patlaması ve tsunami konuşuluyor sosyal medyada ve bilim insanları arasında.

Çünkü gerçekten de Santorini Yanardağı'nın patlaması durumunda bir tsunami oluşma olasılığı var.Maden Jeolojisi Yer Bilimleri ve Deprem Uzmanı Serkan İçelli’nin Egede Sonsöz’de yayımlanan haberini görmüşsünüzdür.  İçelli sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada Santorini çevresinde oluşabilecek 7.0 büyüklüğünde bir depremin İzmir kıyılarını etkileyebileceğini söylüyor. İçelli, tsunamiye dair “Ortalama 30/60 dakikada Muğla kıyılarına,180 dakikada Kuşadası, Karaburun kıyılarına varacaktır. Her deprem tsunami oluşturacak değildir, sadece olasılıktır” diyor.

“Doğrudur” diyelim ve şimdi biraz tarihe gidelim. İsa’dan Önce 16. Yüzyılda Santorini'nin volkanik yapısı ve özellikle kaldera bölgesinin aktifliği sonrası patlamanın denizaltı alanlarda meydana gelmesi büyük bir tsunamiye yol açmıştı. Birçok tarihçi Girit’teki Minos uygarlığının sonunu bu tsunaminin getirdiğine inanıyor. Santorini Yanardağı'nın geçmişindeki büyük patlamalar, deniz seviyesinde büyük değişikliklere yol açmış ve çevresindeki deniz alanlarında su seviyesinin hızla yükselmesine neden olmuş. Örneğin, İÖ 1600 civarında meydana gelen bu büyük patlama, adanın kalderasının oluşmasına ve çevresindeki deniz altı volkanik aktivitelerin hızlanmasına yol açmış.

Yaz tatillerinde Santorini’ye gidenlerin sıklıkla çekebilecekleri bir fotoğraf. Kalderadan çıkan dumanlar…

Öyle bir tsunami olmuş ki, antik Teos (Seferihisar-Sığacık) kentine kadar ulaşmış. Evliya Çelebi neredeyse 3 bin sene sonra geldiği Sığacık’ta gördüğü tüf taşlara yöre halkının “Santoran” taşı dediğini yazmış. Pek inandırıcı gelmese de bazı jeologlar Santorini yanardağının küllerinin Ödemiş Gölcük’te halen görüldüğünü iddia ediyorlar.

Bu tür patlamalar günümüzde de, büyük tsunami dalgalarını tetikleyebilir ve adanın çevresindeki sahil bölgelerini tehdit edebilir.

Bilim bize “Volkanik patlamalar, denizaltı bölgesindeki magma hareketleri sonucu büyük bir yer değiştirme yaratabilir. Bu yer değiştirme, suyun büyük bir kütlesini hareket ettirerek dev dalgalar (tsunami) oluşturabilir” diyor.

Bununla birlikte, tsunami riskinin büyüklüğü, patlamanın türüne, şiddetine ve denizaltındaki volkanik faaliyetlerin ne kadar büyük bir su kütlesiyle etkileşime girdiğine de bağlıdır.

Ege Denizi'nin çevresindeki diğer adalar ve kıyı bölgeleri de benzer şekilde sismik hareketlere maruz kalmaktadır. 30 Ekim 2020 depreminde Sisam adasında ve sığacık’ta oluşan küçük tsunamiler kasabalarda denizin 150 metre kadar içeri girmesine yol açmıştı.

Bu nedenle, adada yaşanabilecek büyük bir deprem, sadece Santorini'yi değil, çevresindeki diğer bölgeleri de etkileyebilir.

Umarız ve dileriz ki bir felakete yol açmaz bu sarsıntılar…