Eskiden de bütün savaşların nedeni ekonomikti, bugün de aynı. Sakallı Amca “iktisat her şeyi açıklar” lafını boşuna etmemişti.
Bugün yarın “barış” antlaşması olmasını beklediğimiz Ukrayna ile ilgili her gün başka bir “element” haberi okuyoruz. Bizim medya da ABD’liler gibi element diyor, aslında “kıymetli mineral” deseler de olur, ama bu laf sanki gizemi artırıyor.
Yani Ukrayna’daki nadir elementler, dünya barışının yeni süper kahramanları olmaya aday! Neon, ksenon, lityum ve diğer egzotik isimler, sanki bir bilim kurgu filminden fırlamış gibi, insanlığı birleştirmek için sahnede. Enerji savaşları mı? Toprak kavgaları mı? Hayır, artık herkes “nadir element kardeşliği” altında toplanıyor. Bir yanda bataryalar için lityum peşinde koşan teknoloji devleri, diğer yanda “barış için neon” diye slogan atan hayalperestler. Savaş alanlarında tanklar geri çekilip yerine maden kamyonları dizilse, herhalde Nobel Barış Ödülü’nü bu tabloya verirler.
Ukrayna, kaderin bir cilvesiyle, hem jeopolitik bir satranç tahtası hem de yeraltı hazinesi olarak parlıyor. “Barış istiyorsanız, önce madenlerimizi paylaşalım” diyorlar sanki. Tabii, paylaşmak derken, herkesin aklındaki “benim olsun da barış sonra gelsin” fikriyle pek uyuşmuyor. Birleşmiş Milletler toplantılarında liderler ellerinde element tablosuyla “Bu benim ksenonum, dokunma!” diye kavga ederken, bir yandan da “yeşil enerji barışı” nutukları atıyorlar.
Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinden üç yıl sonra, dünya artık Ukrayna'ya verilen Amerikan askeri desteğinin tam fiyatını biliyor. Fox News ile yaptığı son röportajda, Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Donald Trump, savaştan zarar görmüş ülkeye Amerikan yardımına 500 milyar dolarlık bir fiyat etiketi koydu.
Ancak bir sorun vardı: değişim, nadir toprak elementleri (mineralleri) de dahil olmak üzere Ukrayna'nın değerli doğal kaynakları şeklinde yapılmalıydı. Trump röportajda, "Bir şeyler elde etmeliyiz. Bu parayı ödemeye devam edemeyiz," dedi.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelensky, yardımcılarına teklifi reddetmelerini söyledi.
Alay eder gibi, değil mi? Nadir elementler dünyayı kurtaracaksa, önce insanlığın “nadir bulunan” sağduyusuna ihtiyacımız var. O da stoklarda tükenmiş gibi görünüyor.
Artık Ukrayna'nın doğal kaynaklarının gelecekteki diplomatik müzakerelerde önemli bir unsur olacağı konusunda çok az şüphe var.
Aslında en başından beri Rusya’nın iştahını kabartan bu elementlerdi.
Geçmişe şöyle bir bakalım:
Ukrayna'nın zengin doğal kaynakları savaşta her zaman stratejik bir faktör olmuştur. Bir dereceye kadar, Rusya'nın Ukrayna'yı işgali, kritik mineraller, verimli tarım arazileri ve enerji rezervleri de dahil olmak üzere bu kaynakları ele geçirme ve kontrol etme ilgisiyle yönlendirildi.
Ukrayna'nın mineral yataklarını ve enerji rezervlerini geliştirme yönündeki önceki girişimleri (örneğin 2013'te petrol ve gaz özelleştirmesi ve daha sonra 2021'de mineral kaynak çıkarımının geliştirilmesi için yatırım çekme) önce Rusya'nın 2014'te Kırım'ı ilhak etmesi ve ardından 2022'de tam ölçekli Rus işgali ile yarıda kesildi.
2021'de Avrupa Birliği, Ukrayna ile "hem birincil hem de ikincil kritik hammaddelerin ve pillerin tüm değer zinciri boyunca faaliyetleri" içeren stratejik bir ortaklık imzaladı.
Ukrayna'ya karşı askeri harekatın zamanlaması yalnızca ülkenin doğal kaynaklarını geliştirme girişimleriyle belirlenmemiş olabilir, ancak kesinlikle bir faktördüler. Petrol ve gaz sahaları da dahil olmak üzere bu yatakların çoğu, şu anda ya Rus işgali altında olan ya da cephe hattına yakın olan Ukrayna'nın doğu ve güney bölgelerinde yer alıyor.
Şu da unutulmamalı: Ukrayna'nın mineral zenginliği yaklaşık 20.000 mineral yatağı ve 116 tür mineralden oluşuyor. Bu yatakların çoğu keşfedilmemiş olup, Rus işgalinden önce tüm yatakların yalnızca yüzde 15'i aktifti.
Nedir bu iştah kabartan madenler:Son tahminlere göre, Ukrayna Avrupa'nın en büyük titanyum rezervlerine ve dünya rezervlerinin yüzde yedisine ve Avrupa'nın en büyük lityum rezervlerine sahip. Ayrıca nadir toprak mineralleri söz konusu olduğunda önemli bir üretim kapasitesi var.Ukrayna'da ayrıca berilyum, uranyum ve manganez yatakları doğrulandı. Savaştan önce Ukrayna, dünyanın beşinci büyük galyum üreticisiydi ve önemli bir neon gazı üreticisiydi.Ayrıca Ukrayna, bakır, çinko, gümüş, kurşun, nikel, kobalt ve en büyük küresel grafit rezervlerinden biri de dahil olmak üzere büyük demir dışı metal rezervlerine sahip.
Bu kaynaklar jeopolitik açıdan önemli: Çin, küresel pazarda nadir toprak minerallerinin en büyük tedarikçisi haline geldi. Çin, bu minerallerin çıkarılmasında liderlik etmekle kalmadı, aynı zamanda en büyük üretim ve rafine etme kapasitesine de sahip.
Bu hafta olup bitecekleri dikkatle izleyeceğiz…
