RÖPORTAJLAR
17 Mayıs 2020 Pazar

Atatürk: Zaferde akılcı ve dengeli bir lider

Yazarımız Dr. Berna Bridge, Bard Üniversitesi hocası, Prof. Dr. Sean McMeekin ile "Osmanlı’da Son Fasıl" kitabı üzerine bir söyleşi gerçekleştirdi.

Atatürk: Zaferde akılcı ve dengeli bir lider

Bugüne, günümüz Türkiye’sine uzanan yol 19 Mayıs 1919’da, Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkışıyla başladı. Ancak bu yolun bir öncesi de vardı. Nasıl gelmiştik 19 Mayıs’a ve sonrasına? Son günlerde bir solukta okuduğum, uzun, 526 sayfalık ama çok sürükleyici bir araştırmacı tarih kitabı olan “The Ottoman Endgame”, Türkçesi “Osmanlı’da Son Fasıl” Abdülhamit’in tahta çıkışıyla başlayıp Lozan Anlaşmasıyla bitiyor. Stanford ve Berkeley mezunu, Yale, Koç ve Bilkent üniversitelerinde çalışmış, Bard Üniversitesi hocası tarihçi, Profesör Dr Sean McMeekin’in uzun bir öykü tadında yazdığı kitap çok sürükleyici, hemen okunuyor.

Batıda yazılmış çoğu kitap Osmanlı’nın son yılları ve Lozan’a uzanan süreci tek taraflı bir açıdan işlerken bu kitap konuları bilimsel bir tutumla eşit ve tarafsız dile getiriyor. Kitap çok uzun ve kapsamlı olduğu için burada ancak kısaca 19 Mayıs’a gelinen yoldaki Sevr ve takip eden yıllardaki Atamızın liderliği, Kurtuluş Savaşı, Lozan Anlaşması bölümlerine kısaca değinebildik.

Dr Berna Bridge: Osmanlı’nın son yıllarını ve Kurtuluş Savaşımızı araştırmak, Türkçeye “Osmanlı’da Son Fasıl” olarak çevrilen kitabınız “The Ottoman Endgame”i yazma düşünceniz nasıl gelişti? Kitabı yazmak ne kadar zamanınızı aldı?

 

Prof. Sean McMeekin: Yıllarca bu konuda çalışmıştım, bu konuya yakın birkaç kitap yazmıştım: 2010da “Berlin-Bağdat Ekspresi”, 2011de de yazdığım “Birinci Dünya Savaşının Rus Kökenleri” gibi. “Osmanlı’da Son Fasıl” kitabımda Birinci Dünya savaşının ardından Osmanlı İmparatorluğunun çöküşüyle ilgili tutarlı bir öyküyü, tüm bu ipuçlarını bir araya getirerek toplamak istedim. Daha önceki çalışmalarım da göz önüne alınırsa 2006-7 yılında bir ayağıyla başladığım bu araştırma 2015 de bir kitap haline geldi.  

 

Dr Berna Bridge: Sevr Anlaşmasıyla ilgili uzun bir bölümünüz var. Kısaca Sevr Anlaşmasıyla ilgili dikkatinizi çeken ne oldu? Bu süreçte neler yaşandı?

 

Prof. Sean McMeekin: Haritalar hep ilgimi çekmiştir. 1916da (Sykes-Picot anlaşması denilen ama aslında Sazanov-Sykes-Picot anlaşması olan) İtilaf Güçleri tarafından hazırlanan ve 1920 deki Sevr haritalarını özellikle ilginç buldum. Bu haritalar ilginç çünkü hem önce Rusya, Britanya ve Fransa’nın Osmanlı bölgesindeki tasarımlarını gösteriyor, hem de zamanla nasıl değiştiklerini ve sonra 1922 de İtilaf kuvvetlerinin (özellikle Britanya’nın) Sevr sınırlarını kabul etmeyi reddeden Mustafa Kemal, Türkiye Millet Meclisi ve silahlı kuvvetleri tarafından nasıl dağıtıldığını gösteriyor. Kitaptaki haritalara yakından bakmak önemli çünkü aynı zamanda bu haritalar Sykes-Picot tarafından tanımlanmış olduğu düşünülen Orta Doğu gibi bugün inanılan popüler mitleri ortaya çıkarıyor. Sazanov (Rus Dışişleri Bakanı), Sykes ve Picot’un 1916da çizdiği sınırların hiçbiri bugün haritanın üstünde görünmüyor. Sevr sınırları da dayanmadı. Yani İtilaf Kuvvetlerinin emperyalist tasarımlarını yansıtan toprakları bölme planlarını çizen kartograf ve diplomatları yermek moda olsa da bu kişiler göründüklerinden daha az etki ettiler. Sonunda şimdiki Orta Doğu’nun sınırları uzak Avrupa kentlerindeki diplomatlarla değil savaş alanlarındaki orduların kanıyla yaratıldı.      

 

Dr Berna Bridge: İzmir’in işgali, Lozan Anlaşması ve Kurtuluş Savaşı bölümlerinde sizi en çok ne etkiledi?

 

Prof. Sean McMeekin: Sınırların kanla yaratıldığı temasına devam ederek, beni en çok etkileyen Türkiye Cumhuriyeti veya ABD gibi sağlam, istikrarlı ülkelerin bağımsızlıkları için savaşmış olmalarıdır. Kimse bu ülkelere bağımsızlıklarını vermedi. Diplomasinin önemli olduğu doğrudur. Mustafa Kemal Türkiye’nin bağımsızlık savaşında zor bir jeopolitik ortamda mücadele etti. Fransa ve İtalya’yı, Britanya ve Yunanistan’la birbirine düşürdü ve Rusya’nın İtilaf Kuvvetlerine olan ortak antipatisini kullandı. Benzer bir şekilde, yeni oluşmaya başlayan ABD, 1775-1781 bağımsızlık savaşında Fransa’nın Britanya’ya olan düşmanca tutumundan ve 1756-1763 arasındaki 7 Yıl Savaşındaki kayıplarındaki intikam isteğinden faydalandı. Ancak bu çeşit diplomatik manevralar savaş alanındaki askeri başarılar olmasaydı bir işe yaramazdı. Bu savaş alanındaki başarılar 1923de Lozan’daki ve 1783 de Paris’teki (ABD bağımsızlığı) barış anlaşmalarına yansıdı.

 

Dr Berna Bridge: Kitabınızın birçok yerinde Atatürk’ten söz ediyorsunuz. Atatürk’ü bu kadar farklı, başarılı ve sevilen bir lider yapan liderlik özellikleri nedir?

 

Prof. Sean McMeekin: Türkler Atatürk’e savaşlardaki cesurluğu, Kurtuluş Savaşındaki güçlü liderliği ve Türkiye Cumhuriyetini, anayasasını şekillendiren, vizyoner siyasi kararları ile çok saygı duyar ve severler. Bu özellikleri ben de takdir ediyorum, ama bir tarihçi olarak bana en çarpıcı gelen özelliği Atatürk’ün zaferdeki akılcı ve dengeli tutumu oldu. 1922’deki askeri prestijini kullanıp Sultan olmayı istemek yerine anayasal bir Türkiye Cumhuriyeti vizyonunu öne sürmesi de ayrıca beni çok etkiledi.

Dr Berna Bridge: 19 Mayıs günü ile ilgili Atatürk hakkında ne söylemeyi istersiniz?

Prof. Sean McMeekin: Türklerin Atatürk’ü unutmaları hiç kolay değil ama Atatürk’ün Türkiye’nin cumhuriyetçi yapısı, kadın haklarındaki öncülüğü (artan kadın cinayetleri ve artan çocuk gelinler gibi konular düşünüldüğü zaman) ve laiklik geleneği konusundaki (cemaatlerin siyaset, eğitim ve toplumun her kesimine girmesi gibi konular düşünüldüğünde) mirasının durumunu merak ediyorum bazen. Bu yaptıklarının hepsine hayranlık duyuyorum. Bence Atatürk’ün kariyeri ve başarıları dogmatik olmadan, ama içten gelen bir hayranlıkla hatırlanmalı.

Dr Berna Bridge: Bugün, 1990dan başlayan “Arap Baharı” deyimiyle tanımlanan Irak, Suriye, Libya, Tunus gibi ülkelerde olanlar hakkında ne söylemek istersiniz? Orta Doğu’da neler oluyor?

Prof. Sean McMeekin: “Osmanlı’da Son Fasıl’da” da dediğim gibi, “Osmanlı Veraset Savaşı” (1911-1922) dediğim şey bugüne değin devam ediyor belirli bir ölçüde. Osmanlı İmparatorluğu’nun Arap çoğunluklu vilayetlerinin yerinde birçok ulus devleti oluştu ama hiçbiri Türkiye Cumhuriyeti’nin istikrarına ve kalıcılığına ulaşamadı. Orta Doğulu insanlar kendi gelecek yollarını çizerken onlara iyilik dilerim, ama korkarım o yollar kolay olmayacak.

Dr Berna Bridge: Bir sonraki kitabınız ne olacak?

Prof. Sean McMeekin: Daha yeni Penguin ve Basic Book’dan yayımlanan “Stalin’in Savaşı: Yeni Bir İkinci Dünya Savaşı Tarihi” (Stalin’s War: A New History of World War II) isimli büyük bir kitap yazmayı bitirdim. Aslında uzun yıllardan beri ilk defa Birinci Dünya Savaşı yerine İkinci Dünya Savaşı’yla ilgili yazdığım için bir açıdan bu benim için de yeni bir şey. “Osmanlı’da Son Fasıl” ve diğer kitaplarımı okuyanlar için bazı temalar tanıdık gelecektir. Örneğin Türkiye’nin ve Boğazların Rus (Sovyet) dış politikası için önemi, özellikle 1939-41 arasında Stalin Hitler ile müttefikken ve Sovyet gücünü, etkisini Doğu Avrupa ve Balkanlara yaymaya çalışırken. Bütün öyküyü ele vermek istemiyorum ama 1940’ta Stalin ve Hitler arasındaki kırılmanın ve dolayısıyla 1941’de Hitler’in dönüp Sovyetler Birliğine saldırmasının nedeni Stalin’in Bulgaristan’ı ve Boğazları işgal etme hakkını iddia etmesi olduğunu keşfettim.

 

Dr Berna Bridge: Bu röportaj için çok teşekkür ederim. 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramımız kutlu olsun.

 
'Esas sorun üretim değil, pazarlama'
 
Korona günlerinde Ege ihracatı
YORUMLAR
 Onay bekleyen yorum yok.

Küfür, hakaret içeren; dil, din, ırk ayrımı yapan; yasalara aykırı ifade ve beyanda bulunan ve tamamı büyük harflerle yazılan yorumlar yayınlanmayacaktır.
Neleri kabul ediyorum: IP adresimin kaydedileceğini, adli makamlarca istenmesi durumunda ip adresimin yetkililerle paylaşılacağını, yazılan yorumların sorumluluğunun tarafıma ait olduğunu, yazımın, yetkililerce, fikrim sorulmaksızın yayından kaldırılabileceğini bu siteye girdiğim andan itibaren kabul etmiş sayılırım.
 

Bu haber henüz yorumlanmamış...

FACEBOOK YORUM
Yorumlarınızı Facebook hesabınız üzerinden yapın hemen onaylansın...
KATEGORİDEKİ DİĞER HABERLER
'Esas sorun üretim değil, pazarlama'
Yazarımız Muhittin Akbel, İzmir Ticaret Borsası Başkanı Işınsu Kestelli ...
Koronavirüs deniz ticaretini nasıl etkiledi?
Deniz Ticaret Odası İzmir Şube Başkanı Yusuf Öztürk, koronavirüs günlerinde ...
Ege ekonomisi S.O.S. veriyor!
Yazarımız Muhittin Akbel, EBSO Başkanı Ender Yorgancılar ile pandemi günlerinde ...
 
Koronayı birlikte aşacağız
Hanzade Ünuz, İzmir Eczacı Odası Başkanı Tuncay Sayılkan ile Korona virüsünü ...
'CHP'nin önceliği kazanamadığı ilçelerdir'
Yazarımız Muhittin Akbel, Cumhuriyet Halk Partisi İzmir İl Başkanı Deniz ...
Cesaret bulan kompleksler
Hanzade Ünuz psikiyatrist doktor Hüsnü Uçar ile ülkemizde son günlerde ...
 
Iphone yiyebilir misiniz?
Hanzade Ünuz gazeteci yazar Ali Ekber Yıldırım ile Türkiye’de ve dünyada tarımı konuştu.
Aşk var da, sen orada değilsin
Hanzade Ünuz yazar Gülşah Elikbank ile hayat, romanlar, aşk ve İzmir üzerine konuştu.
Artık her yol Bergama'ya çıkıyor
Bergama Belediye Başkanı Hakan Koştu hedeflerini, Bergama'nın bugünü ve ...
 
Dr. Hakan Tartan
Dr. Hakan Tartan
Fenerbahçe ne istiyor?
Mehmet KARABEL
Mehmet KARABEL
Yarattı... Veda ederken ağlattı!
Prof. Dr. Mustafa KAYMAKÇI
Prof. Dr. Mustafa KAYMAKÇI
Memleketin birinde insan manzaraları(!)
Oytun NALBANTOĞLU
Oytun NALBANTOĞLU
Tükeniş!
Nüvit TOKDEMİR
Nüvit TOKDEMİR
Kara kaplı defter!
Tayfun MARO
Tayfun MARO
Nereden nereye?
Nedim ATİLLA
Nedim ATİLLA
Çanakkale artık barışın merkezidir!
Kemal ARI
Kemal ARI
'Cehennem savaşı'nda ne yediler ne içtiler?
Engin ÖNEN
Engin ÖNEN
Bölgecilik, mezhepçilik ve inşaatçılık...
Rifat ÖZER
Rifat ÖZER
Unutulmazlar...
ÇOK OKUNANLAR
ÇOK YORUMLANANLAR
GAZETE EGE'DE SONSÖZ
KünyeKünye İletişimİletişim FacebookFacebook TwitterTwitter Google+Google+ RSSRSS Sitene EkleSitene Ekle Günün HaberleriGünün Haberleri
Maxiva