Sayıştay’dan Karşıyaka’ya 'sosyal denge tazminatı' uyarısı... 'Hangi maddeler iptal edilecek?'

EGEDESONSÖZ/ Karşıyaka Belediyesi’nin mali harcamalarını denetleyen Sayıştay raporunu tamamladı. Sayıştay, belediye başkanı ile sendika temsilcisinin arasında imzalanan toplu sözleşmede sadece alınacak ücretlere ilişkin bir anlaşma yapılabileceğini vurgularken ‘sosyal denge sözleşmelerine sosyal denge tazminatı sözleşmesinin konusu olmayan hükümlerin konulamayacağını’ belirtti.

Raporda, “Belediye başkanı ile sendika temsilcisi sadece ödenecek olan sosyal denge tazminat tutarını kanuni sınırlarda tespit etmek üzere yetkilendirilmiştir. Bunun dışında sözleşme hakkını toplu sözleşme gibi düşünmek ve sözleşme metnine yetkilendirilen husus dışında başkaca hükümler koymak yersizdir. Zira 4688 sayılı Kanun’un 32’nci maddesinde mahalli idarelerle imzalanan sözleşmenin Kanun'un uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılamayacağı açıkça belirtilmiştir. Sosyal denge sözleşmelerinde sadece ödenecek sosyal denge tazminatı tutarına ilişkin düzenlemelere yer verilmesi, sosyal denge tazminatı sözleşmesinin konusu olmayan, mevzuata aykırı hükümlere yer verilmemesi gerekmektedir” denildi.

Sayıştay, sözleşmede yer alan ama olmaması gereken hükümleri de sıraladı. Buna göre, “işverenin çalışanlara ilk kademe sağlık hizmeti vermek üzere kurum tabibi bulundurması,  Yılda bir kez tüm memurlara zorunlu tam teşeküllü check-up yapılması, checkup bulgularının olumsuz çıkması halinde daha ileri tetkiklerin işveren tarafından yaptırılması,  İşverenin çalıştıkları işyeri ve muayene edildikleri hastane arasında olanaklar ölçüsünde vasıta tahsis etmesi, Belediyenin mülkiyeti ve kendi varlıkları üzerinde kurulu olup, belediye tarafından işletilen kreşlerden ,çocuk bakım evlerinden, çalışanların çocuklarının %50 indirimli ve öncelikle faydalanması, 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü’nde kadın çalışanların ücretli izin sayılması, Ulusal düzeyde kabul edilen 10-16 Mayıs Engelliler Haftasının ilk günü ile 3 Aralık Dünya Engelliler Gününde, engellilere yönelik faaliyet gösteren konfederasyon, bağlı federasyon ve demeklerin kamu görevlisi olan yönetim kurulu üyeleri ile kamuda görev yapan tüm engellilerin idari izinli sayılması, Kamu kurum ve kuruluşlarında görevli bulunan şehit dul ve yetimleri ile anne, baba ve kardeşlerinin 18 Mart Şehitler Gününde, malul gaziler ile eşlerinin ise 19 Eylül Gaziler Gününde idari izinli sayılması, Zabıta kolluk hizmetlerinde otomobil, kamyonet, motosiklet kullanan zabıta memurlarının kaza derneğine ödemesi gereken ücretin belediye tarafından ödenmesi” maddelerinin iptal edilmesi istendi.

Raporda yer alan başlıklar

Belediye Mülkiyetindeki Bazı Taşınmazların Pazarlık Usulü ile Kiraya Verilmesi

Belediye mülkiyetindeki yemekhane, kafeterya ve irtibat bürosu olarak kullanılan 3 adet taşınmazın, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nun 51’inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendine göre pazarlık usulü ile belediye şirketlerine kiraya verildiği görülmüştür.

Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Yapılan Taşınmaz Tahsislerinde Süre Sınırına Uyulmaması

Belediye tarafından kamu kurum ve kuruluşlarına 25 yılı aşan sürelerde veya süresiz taşınmaz tahsisi yapıldığı tespit edilmiştir.

Bu kapsamda kamu idaresince geçmiş yıllarda diğer kamu kurum ve kuruluşlarına tahsise konu olan toplam 37 adet taşınmazdan; 19 adet taşınmazın Milli Eğitim Bakanlığına, 8 adet taşınmazın Diyanet İşleri Başkanlığına, 3 adet taşınmazın Emniyet Genel Müdürlüğüne, 3 adet taşınmazın Sağlık Bakanlığına, 2 adet taşınmazın Spor Genel Müdürlüğüne, 1 adet taşınmazın İzmir Büyükşehir Belediyesine süresiz olarak, 1 adet taşınmazın Gençlik ve Spor Bakanlığına 49 yıllığına tahsis edildiği tespit edilmiştir. Süresiz veya 25 yılı aşan bu tahsis işlemlerinin bahsi geçen mevzuat hükmüne uygun olmadığı görülmektedir. Söz konusu husus 2020 yılı Sayıştay Denetim Raporunda da bulgu konusu olarak yer almış ancak belediye tarafından düzeltici bir işlem yapılmamıştır.

Kiralık Yerlerin Katma Değer Vergisinin İndirim Konusu Yapılmaması

Belediyenin kiraladığı ve bütçe içi işletmesinin ticari faaliyetlerinde kullandığı yerler için ödenen katma değer vergisinin indirim konusu yapılmadığı tespit edilmiştir

Gecekondu Fonu Hesabına Aktarılan Payların Amacı Dışında Kullanılması

Belediye tarafından açılan gecekondu fonu hesabının amacı dışında kullanıldığı tespit edilmiştir.

Mevzuata Uygun Olmayan İş Eksilişi Yapılması

Yapım işinde yüklenicinin teknik şartname ve uygulama projesine uygun olarak yerine getirmediği imalatlar nedeniyle sözleşmenin feshine ilişkin hükümlerin uygulanması gerekirken iş eksilişi yapıldığı tespit edilmiştir.

09.03.2021 tarihinde ihalesi yapılarak 2.666.000,00 TL teklif bedelle 07.04.2021 tarihinde sözleşmesi imzalanan İKN 2021/69564 nolu Semra Aksu Atletizm Parkı Yapım İşi’nde 12.04.2021 tarihinde yer teslimi yapıldığı, iş bitirme tarihinin işyeri teslim tarihinden itibaren 180 gün olarak sözleşmede hüküm altına alındığı anlaşılmaktadır. İhale işlem dosyası ve hakediş raporlarının incelenmesi sonucunda; · Yükleniciye idare kaynaklı 45 günlük süre uzatımı verilerek uzatmalı çalışma tarihlerinin 09.10.2021-22.11.2021 tarihleri olarak belirlendiği, ancak uzatılan süre içerisinde de söz konusu işin bitirilemediği, yüklenici tarafından 28.12.2021 tarihinde iş bitim dilekçesi verildiği, bu nedenle 29.12.2021 tarihli ve 12.01.2022 tarihli tutanaklarda belirtildiği üzere yüklenicinin hakedişlerinden kesinti yapılmak suretiyle gecikme cezası kesildiği, · Söz konusu yapım işinde teknik şartnamesi ve uygulama projesinde yer alan fakat yüklenici tarafından zamanında yapılmayan, alana montajı yapılmamış ve idareye teslim edilmemiş kalemlerin tamamının (-%8,6037426) iş eksilişi olarak kesilmesine karar verildiği görülmüştür. 4735 sayılı Kanun kapsamında imzalanan sözleşmelerde esas olan işin ihale şartlarında tamamlanarak idareye teslim edilmesidir. Uygulama sürecinde yaşanan çeşitli zorunluluklardan dolayı işin sözleşmede belirtilenden daha düşük bir bedelle tamamlanacağının anlaşılması halinde Kanun’un “Sözleşme kapsamında yaptırılabilecek ilave işler, iş eksilişi ve işin tasfiyesi” başlıklı 24’üncü maddesi hükümleri kapsamında iş eksilişi gündeme gelebilmektedir. Ancak, yüklenicinin taahhüdünü ihale dokümanı ve sözleşme hükümlerine göre yerine getirmediği durumlarda yerine getirilmeyen kısımların iş eksilişi olarak değerlendirilmesi mümkün değildir. Böyle durumlarda 4735 sayılı Kanun’un ve Genel Şartname'nin yukarıda yer verilen madde hükümleri gereğince idarece ihale dokümanında belirlenen oranda gecikme cezası uygulanmak üzere, en az on gün süreli ve nedenleri açıkça belirtilerek yükleniciye ihtarda bulunulması, buna rağmen aynı durumun devam etmesi hallerinde, ayrıca protesto çekmeye gerek kalmaksızın kesin teminat ve varsa ek kesin teminatlar gelir kaydedilmesi ve sözleşmenin feshedilerek hesabının genel hükümlere göre tasfiye edilmesi gerekmektedir.

İhtiyaçların Karşılanmasında İhale Usulleri Yerine Doğrudan Teminin Yaygın Olarak Kullanılması

Belediyenin mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin gerçekleştirilmesinde 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu hükümleriyle öngörülen temel usuller yerine, yaygın olarak doğrudan teminin kullanıldığı görülmüştür. Yapılan incelemede 2021 yılı içinde toplam 29 ihalede açık ihale usulünün, 19 ihalede ise pazarlık usulünün kullanıldığı görülmüştür. Bunların mal ve hizmet alımı ile yapım işlerine göre dağılımına aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

Doğrudan Temin ve Pazarlık Usullerinde Yasal Sınırı Aşan İşlerde Kamu İhale Kurulunun Uygun Görüşünün Alınmaması

Karşıyaka Belediyesi hesaplarında yapılan incelemede, Belediyenin 2021 yılında mal alımları için 56.029.844,10 TL, yapım işleri için 26.307.487,43 TL tutarında ödenek ayırdığı, 2021 yılı için öngörülen limitin mal alımları için 5.602.984,41 TL, yapım işleri için 2.630.748,74 TL olduğu, 2021 yılı içinde 21 ve 22’nci madde kapsamında 10.976.239,38 TL tutarında mal alımı, 10.368.121,40 TL tutarında yapım işi yaptığı, doğrudan temin limitlerinin mal alımları için yaklaşık 2 kat, yapım işleri için yaklaşık 4 kat aşıldığı buna rağmen %10’u aşan kısım için Kamu İhale Kurulundan uygun görüş alınmadığı tespit edilmiştir. Söz konusu husus 2020 yılı Sayıştay Denetim Raporunda da bulgu konusu olarak yer almış ancak Belediye tarafından düzeltici bir işlem yapılmamıştır.

Doğrudan Teminle Yapılan Bazı Alımlarda Piyasa Fiyat Araştırmasının Tek Kişiden Fiyat Alınarak Yapılması

Belediyenin doğrudan teminle yapılan bazı mal ve hizmet alımlarında piyasa fiyat araştırmasının tek kişiden fiyat alınarak yapıldığı görülmüştür. Kamu idaresince yapılan yeme-içme hizmet alım işi, fotoğraf çekimi hizmet alım işi, yedek parça mal alımı, kokteyl hizmet alım işi, temizlik hizmeti alım işi, araçların malzemeli işçiliklerinin yaptırılması gibi bazı mal ve hizmet alımlarında piyasa fiyat araştırması tutanaklarının sadece mal veya hizmet alınan firmanın tekliflerini içerdiği görülmektedir.

Yevmiye Defterlerinde Boş Yevmiye Kayıtlarının Bulunması ve Geriye Dönük Kayıtların Yapılması

 Belediyenin 2021 yılı yevmiye defterinde, boş yevmiye kayıtlarının bulunduğu ve geriye dönük kayıtların yapıldığı tespit edilmiştir.

İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı Olmayan İşyerlerinin Bulunması

Belediye mücavir alanı içerisinde, işyeri açma ve çalışma ruhsatı olmayan iş yerlerinin bulunduğu tespit edilmiştir. Kamu idaresince ilçe sınırları içerisinde faaliyette bulunan iş yerlerine yönelik denetimlerle, ruhsatsız çalışan işletmelerin ruhsatlandırılması için gerekli süreçlerin Zabıta Müdürlüğü tarafından yürütüldüğü, 2021 Mali Yılı içerisinde yaklaşık olarak 3000 iş yerinin denetlendiği ve bu iş yerlerinden 635 tanesine ruhsatsız iş yeri tespit tutanağı düzenlendiği ifade edilmiştir. Ancak Belediye ve vergi dairelerinden alınan verilerin incelenmesi neticesinde söz konusu denetimlerin yeterli olmadığı, çok sayıda işyerinin ruhsatsız şekilde faaliyetlerini sürdürdüğü ve bu durumun Belediyenin gelirlerinde artışa engel olduğu görülmektedir. Bu durum, bazı işyerlerinin belediyenin kontrolü dışında ruhsatsız bir şekilde faaliyetini sürdürmesine ve belediyenin işyeri açma izni harcı gelirinden mahrum kalmasına neden olmaktadır.

Otopark Bedellerinin Takip ve Tahsilatının Yapılmaması

Otopark Yönetmeliği gereği otopark ihtiyacını kendi parselinden karşılamayan yapılara ilişkin olarak tahsil edilmesi gereken otopark bedellerinin tahakkuk ve tahsilatının yapılmadığı görülmüştür.

Mahkeme Kararı Üzerine Ödenen Tutarların Davalı Şirketlere Rücu Edilmemesi

Karşıyaka Belediyesi Personel Anonim Şirketi (Personel A.Ş.) ve Kent Karşıyaka Sosyal Tesis İşletmeleri Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi (Kent A.Ş.) ile birlikte davalı olmasına, mahkeme kararlarında davacılara ödenecek tutarların müştereken ve müteselsilen davalılardan alınarak davacılara verilmesi yönünde hüküm bulunmasına, icra emirlerinde de Belediye ile şirketlerin müşterek ve müteselsil sorumlu olarak gösterilmelerine rağmen tamamı Belediye tarafından ödenen tutarlardan diğer davalının payı olan kısımlar için rücu işlemlerinin yapılmadığı tespit edilmiştir.  Sonuç olarak, kamu kaynaklarının etkili ekonomik ve verimli kullanılması ilkesi çerçevesinde söz konusu alacakların zamanaşımına uğratılarak kamu zararına neden olunmaması için ilgili şirketlere rücu işlemlerinin başlatılması gerektiği değerlendirilmektedir.

Belediye Bütçesinden Ödenen İdari Para Cezalarında İlgililere Rücu İşlemlerinin Başlatılmaması

Kamu idaresince zorunlu düzeltme işlemlerinin yapılmış olduğu ve bu yapılan düzeltme işlemleri sonucunda meydana gelen idari para cezalarının iptalinin gerektiği yönünde itiraz edildiği, yapılan zorunlu düzeltme işlemleri ile ilgili kurumun bir kusurunun bulunmadığı ifade edilmiştir. Ancak Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı tarafından Karşıyaka Belediye Başkanlığına gönderilen yazılar incelendiğinde, uygulanan idari para cezalarının personelin işe başlama ve ayrılış bildirimleri, iş yeri bildirimleri ve istirahatlerine ilişkin bildirimlerin zamanında yapılmamasından kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Sonuç olarak, 5510 sayılı Kanun'un 102’nci maddesi gereği Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından tahakkuk ettirilen idari para cezalarının Belediye bütçesinden ödendiği görüldüğünden sorumluluğu bulunan ilgili memurlar hakkında zamanaşımı dolmadan rücu işlemlerinin başlatılması gerekmektedir.

Evlilik cüzdanı ücreti

Mal Müdürlüğünden alınan aile cüzdanı bedellerinin Belediye bütçesinden ödenmesi ve bunların satışı sonucu tahsil edilen tutarların Belediye bütçesine gelir kaydedilmesi suretiyle aile cüzdanı ile ilgili parasal işlemlerin Belediye hesaplarında takip edildiği görülmüştür. Yapılan incelemede, aile cüzdanı bedellerinin Belediye bütçesinden karşılandığı, cüzdanların ilgililere satışı yapıldıkça tahsil edilen tutarların Belediye bütçesine gelir kaydedildiği ve bunlara ilişkin işlemlerin Belediye muhasebe kayıtlarında izlendiği tespit edilmiştir.