Sayıştay’dan İZSU raporu: Gördes’e 92 milyonluk fazla ödeme!

Metehan UD / EGEDESONSÖZ – Sayıştay Dairesi Başkanlığı İzmir Büyükşehir Belediyesi şirketlerinden İzmir Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü’nün 2021 yılı raporunu açıkladı.

Raporda yer alana mali tabloya göre şirketin 3 milyar 87 milyon 888 bin 623 liralık giderine karşın gelirinin 2 milyar 416 milyon 955 bin 553 lira olduğu kurumun geçtiğimiz yıl 670 milyon 933 bin 70 lira zarar ettiğinin bilgisi verildi.

‘Tahsisli Taşınmazlara İlişkin Muhasebe Kayıtlarının Yapılmaması’ başlıklı “İdarece tahsisli olarak kullanılan 538 adet, başka idarelere tahsis edilen 8 adet taşınmaz bulunmaktadır. İdarenin tahsisli olarak kullandığı taşınmazların muhasebe kayıtları yapılmadığından İdarenin bilançosunda hiç görünmemekte; İdarenin başka kurumlara tahsisli olarak kullandırdığı taşınmazlar ise tahsis kaydı yapılmadığından, idare tarafından kullanılmadığı halde hala İdarenin bilançosunda idarenin kullanımında gibi görünmektedir.” denildi.

‘2021 Yılına Kadar Yeterli Su Alınamayan Barajın Bedelinin DSİ’ye Ödenmesi’ başlıklı bulguda  Gördes Barajı’ndan İzmir’e her yıl yaklaşık 59 milyon metreküp su verilmesi planlanmaktayken bu güne kadar 10 yıllık süre içinde İzmir’e gelmesi gereken 590 milyon metreküp su yerine, bu suyun yüzde 23,3’üne karşılık gelen 137,6 milyon metreküp su verildiğini belirtti.

Yine raporda yer alan verilere göre İZSU, hiç su alamadığı dönemde, 2016 yılında, protokol gereği doğan borcunu ödemeye başladığı ve 2016 yılında 8.382.117,39 TL, 2017 yılında 8.810.095,99 TL, 2018 yılında 11.042.138,07 TL, 2019 yılında 11.699.763,71 TL ve 2020 yılında 15.677.722,84 TL ödeme gerçekleştirildiği ifade edildi.

‘GÖRDES’E 92 MİLYONLUK FAZLA ÖDEME’
Raporda bu bulgu ile ilgili şu değerlendirmelerde bulunuldu:

DSİ 2011 yılında ilk suyu vermesine rağmen 2010 yılından başlayarak protokole istinaden, kendi hesabıyla dört yıl sonra, 2014 yılında alacak talebinde bulunmuş, 2014 yılına kadar borç tespiti ve talebinde bulunmamış olmasına rağmen, bu dönemler için de gecikme faizi talep etmiştir. DSİ tarafından İZSU Genel Müdürlüğüne ödeme için tahakkuk ettirilen toplam tutar 100.706.168 TL anapara ve 16.245.078,02 TL faizden oluşmaktadır. Alınması gereken su miktarı ve alınan su miktarı kıyaslanıp çıkan sonuç, tahakkuk eden ödeme tutarına oranlandığında, eğer alınan suyla orantılı bir ödeme yapılacak olsaydı, İZSU Genel Müdürlüğü tarafından yapılması gereken ödeme tutarının 25.328.537,1 TL olması gerekirdi.

Bunun sonucu olarak; gelirlerinin yaklaşık %80’ini su satışından elde eden bir kuruma, satacağı suyu vermeden, başka bir ifadeyle, taahhütlerini tam olarak yerine getirmeden, maliyet yüklemek, ana iştigal alanının (su satışı) birim maliyetini yükseltmek anlamına geleceğinden, kent sakini her abonenin ek maliyete katlanmasına sebep olmaktadır.

Diğer yandan; gelmesi gereken suyun gelmeyip, çevresel açıdan, son derece kıymetli ve kontrolsüz tüketildiğinde, yerine tekrar konulamayan yeraltı suyunun alternatif olarak kullanılmaya devam edilmek zorunda kalınması, ayrıca kuyu suyunun şehir şebekesine ulaşma maliyetinin (pompa, elektrik ve pompa bakım giderleri vb. nedeni ile) kent sakinlerine ve İZSU’ya çok daha pahalıya mal oluyor olması gibi dolaylı maliyet etkileri de göz ardı edilmemelidir.

Anılan nedenlerle, DSİ’nin standart olarak su idarelerine uyguladığı ve imzalattığı bu tür maliyet ortaklı yatırım projelerinde, iyi bir projelendirmeden başlayarak, karşılıklı yükümlülüklerin adil şekilde belirlendiği, ürün maliyet unsurunun da göz önünde bulundurulduğu bir ödeme planı ve protokol düzenlemesine gidilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.

‘MEVZUATA AYKIRI İHALE’
‘Yapım İşlerinde Uygulama Projesi Hazırlama Zorunluluğuna Uyulmadan Ön ve Kesin Proje Üzerinden İhaleye Çıkılması’ başlıklı bulguda ise “İdare iş ve işlemlerinde yapılan incelemelerde; mevzuatta yapım işi ihaleleri için uygulama projeleri hazırlanarak anahtar teslimi götürü bedel üzerinden ihale yapılması öngörülmüş olmasına rağmen, İZSU’nun 2021 yılı içerisinde ihale ettiği 47 adet yapım işinin yalnızca 4 tanesinin uygulama projesi üzerinden ihale edildiği, 26 tanesinin ön proje, 17 tanesinin ise kesin proje üzerinden birim fiyat teklifi almak suretiyle gerçekleştirildiği görülmüştür.”  Denildi.

‘İZSU’YA İZİNSİZ KAZI CEZASI’
‘Bazı Yapım İşlerine Kazı İzinleri Alınmadan Başlanılması ve İdareye Para Cezası Uygulanması’ başlıklı bulguda da “İdare işlemlerinde yapılan incelemelerde alt yapı tesisleri yapım işlerinde kazı işlemlerine başlanılmadan önce yapılacak işe ait detaylı koordinatları da içerecek güzergâh bilgisinin İzmir Büyükşehir Belediyesine verilerek kazı izni alınması gerekirken, bazı yapım işlerine kazı izni alınmadan başlanıldığı, bazen 2 farklı güzergah için 2 ayrı izin alınması gerekirken tek bir izinle farklı güzergahların kazısının yapıldığı, bu izinsiz kazılardan bir kısmının Belediye birimlerince fark edilerek para cezası tahakkuk ettirildiği görülmüştür.” ifade edildi.

‘İZSU İKİ KATINA MAL ETTİ’
‘Bilişim Hizmetleri Alımı İşinin Bütünleşik Olarak İhale Edilmesi ve Şartnameye Açıklık ve Rekabeti Bozucu Hükümler Konulması’ başlıklı bulguda da “uyguladığı yaklaşık maliyet tespit yöntemi, donanım, modül ve insan kaynağı ile birlikte ihaleye çıkması, şartnamede “tek sözleşme” yeterlilik kriteri gibi zorlayıcı koşulların olması nedeni ile İzmir Büyükşehir Belediyesi bilişim hizmetini toplamda ortalama 537.738,32 TL/Ay’a mal ederken, “daha düşük kapasiteli ve kullanıcılı” aynı türden bir işi (Bütünleşik Bilişim Hizmetleri İşi’ni) İZSU 951.414,53 TL/Ay’a yani yaklaşık iki katına mal etmiştir. Anılan gerekçelerle İdare tarafından bahse konu bilişim hizmetleri alımına ilişkin ihtiyaçlar ve kriterler doğru belirlenmeli, süreci olumsuz etkileyecek unsurlar gözden geçirilmeli, bütçe kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması sağlanmalıdır.” denildi.

‘BÜYÜKŞEHİR’DEN 297 MİLYONLUK ALACAK’
“Büyükşehir Belediyesinden Yağmur Suyu Bedellerinin Tahsil Edilmemesi ve Bu Durumun Bütçe Dengesini Olumsuz Etkilemesi” bulguda da şu ifadelere yer verildi:

Ancak İZSU hesaplarında yapılan incelemelerde yıllar itibari ile Büyükşehir Belediyesi adına yapılan yatırım harcamalarının tahsilatının yapılmadığı, bu sebeple idarenin Büyükşehir Belediyesinden 31.12.2021 tarihi itibariyle 297.289.326,41 TL alacağı oluştuğu anlaşılmaktadır. Bahsi geçen rakamlar İZSU bütçesinde önemli bir yer kaplamakta ve idarenin ödeme gücünü aşağıya çekmektedir. İdarenin ödeme vadesinin uzaması ise yüklenicilerle mahkemelik ve icralık olunmasını ve faiz, avukatlık masrafı, mahkeme harcı vb. ek külfetlere sebebiyet vermektedir.

Yukarıda anlatıldığı üzere İZSU ve Büyükşehir Belediyesi iki ayrı bütçeyle ayrı kurumlar olarak yönetilmektedirler. Kurumların karşılıklı bütçelerine yük olarak borç, gelir, gider dengelerini bozması ve İdareyi daha yüksek maliyetlere katlanmak zorunda bırakması 5018 sayılı Kanun’un temel ilkelerine aykırılık teşkil edecektir.

Sonuç olarak İdare tarafından gerçekleştirilen harcamaların tahakkuk kayıtlarının yapılarak yıllar itibariyle bekletilmemesi, yıl sonlarında mutabakata bağlanması ve düzenli olarak tahsilatının yapılması gerekmektedir.”

‘MENEMEN’E PROTOKOLE AYKIRI DEVİR’
“Menemen Belediyesine Protokolle Kiraya Verilen Yerin Protokole Aykırı Olarak Devredilmesi ve Protokol Süresi Bittiği Halde İşletmeci Tarafından İşletilmeye Devam Edilmesi”  başlıklı bulguda da “İdare işlemlerinde yapılan incelemelerde; Menemen Belediyesine kiralanan ve İhale Yönetmeliği’ne göre protokolle yalnızca kamu kurumlarına kiralanabilecek kaynak suyunun Belediye tarafından protokole aykırı olarak özel bir işletmeciye devredildiği, protokol süresinin 30.12.2020 tarihinde bitmesine rağmen bu tarihten sonra da Belediyenin usule aykırı olarak devir yaptığı firmanın işgalci olarak tesisi işletmeye devam ettiği görülmüştür.  Yine yukarıda bahsedildiği üzere yapılan protokol süresinin 31.12.2020 tarihinde sona erdiği ancak yeni protokole ilişkin yazışmaların yapılmasına rağmen 2021 yılı içerisinde protokol imzalanmadığı, kiralanan kaynağın teslim alınmadığı ve belediye tarafından 2021 yılı kira bedeli adı altında ödemelerin yapıldığı, söz konusu kaynağın üçüncü kişiler tarafından ticari olarak kullanımına göz yumulmaya devam edildiği anlaşılmıştır.” denildi.

‘İdarenin Hatalı Uygulama Nedeni ile Karşılıksız Olarak Büyükşehir Belediyesine Borçlandırılması’ başlıklı bulguda da şu ifadelere yer verildi “5216 Sayılı Kanun’un 23/j maddesi uyarınca İZSU tarafından İzmir Büyükşehir Belediyesine aktarılması gereken gelirlere ilişkin yapılan hatalı hesaplamanın 2016 yılında fark edilerek düzeltilmesine ve 2016 yılı ve sonrasında mevzuata uygun işlem yapılmasına rağmen, geçmişte yapılan hatalı kayıtların düzeltilmediği ve bu sebeple İZSU’nun Büyükşehir Belediyesine karşı halihazırda 102.460.150,23 TL borçlu göründüğü anlaşılmaktadır. Yukarıda belirtilen sebeplerle İZSU ve BŞB’nin iki farklı bütçeye ve gelir gider kalemine sahip kuruluşlar olduğu göz önüne alındığında ödenen veya mahsup edilen bu rakamlar kamu zararına yol açabilecektir. Yine İZSU’nun ödeme dengesini sekteye uğratacak ve kurum maliyetlerinin artmasına sebebiyet verecektir. Belirtilen sebeplerle dayanağı olmayan 102.460.150,23 TL’lik borcun silinmesi ve hatalı uygulamanın sonlandırılması gerekmektedir.