CNN Science'nin haberine göre bilim dünyasında “ayna yaşam” tartışması büyüyor. ABD’de bazı araştırmacıların laboratuvar ortamında doğadaki canlıların “ters yönlü” moleküler yapısına sahip hücreler üretmeye çalıştığı ortaya çıktı. Uzmanlara göre bu deneyler, yaşamın kökenine ışık tutma potansiyeline sahip olsa da yanlış bir adım, ekosistemi ve insan yaşamını tehdit eden geri dönülmez sonuçlara yol açabilir.
YAŞAMIN “AYNA VERSİYONU” MÜMKÜN MÜ?
ABD’de yürütülen bir araştırmada bilim insanları, canlı hücrelerdeki tüm biyomoleküllerin ters yönlü biçimde dizildiği “ayna hücreler” üretmeyi deniyor. Bu deneyler, yaşamın kökenini anlamak ve yeni ilaçlar geliştirmek amacıyla başlatılmıştı. Ancak çalışmalar ilerledikçe, bilim insanları fark etti ki ortaya çıkabilecek sonuçlar bilim kurguyu gerçeğe dönüştürebilir.
Normal canlılarda DNA ve proteinler belirli bir “el yönüne” sahiptir. Bu özelliğe kiralite denir. Doğadaki tüm yaşam ya sağ elli ya da sol ellidir; yani bir molekülün tersi, onunla etkileşime giremez. Bilim insanları şimdi bu yönü tamamen tersine çevrilmiş bir hücre üretmenin peşinde.
Ancak bu gerçekleşirse, söz konusu hücre bağışıklık sistemine görünmez hale gelebilir. Uzmanlara göre bu, doğada hiçbir savunma mekanizması bulunmayan yeni bir yaşam formunun ortaya çıkması anlamına geliyor.
“KONTROL EDİLEMEZ BİR BİYOLOJİK ZİNCİRLEME TEPKİ”
Bilim insanları uyarıyor: Eğer bu tür bir “ayna bakteri” yanlışlıkla çevreye sızarsa, doğadaki hiçbir canlıyla etkileşime giremeyeceği için doğal düşmanları da olmayacak. Bu da onu tıpkı istilacı bir tür gibi durdurulamaz hale getirebilir.
Üstelik antibiyotikler de işe yaramayabilir. Çünkü bugün kullanılan tüm antibiyotikler, doğal kiraliteye göre üretiliyor. Ayna yaşamın biyokimyasal yapısı farklı olacağı için bu ilaçlar etkisiz kalacak.
Bir diğer risk de, bu hücrelerin bağışıklık sistemi tarafından tanınmaması. Bu durumda insan vücuduna giren bir ayna bakteri, fark edilmeden çoğalabilir ve ölümcül sonuçlar doğurabilir.
BİLİM İNSANLARI KIRMIZI ÇİZGİ İSTİYOR
Konu, geçen yıl İngiltere’nin Manchester kentinde düzenlenen “Yapay Yaşam ve Biyogüvenlik” konferansında tartışıldı. Bilim insanları, araştırmalarda sınırların net çizilmesi gerektiği konusunda hemfikir.
Katılımcılar, “ayna moleküller”in (ilaç geliştirmede kullanılan zararsız yapılar) araştırılabileceğini, ancak “ayna hücre” veya “ayna bakteri” üretiminin kesinlikle yasaklanması gerektiğini belirtti.
Bu uyarıların ardından ABD’de ve Avrupa’da onlarca laboratuvar, ayna yaşam deneylerini gönüllü olarak durdurdu. 2025’in Şubat ayında 100’e yakın bilim insanı, ortak bir bildiri yayımlayarak “ayna yaşam oluşturulmasının yasalarla engellenmesi” çağrısı yaptı.
