İZBAN’da ’90 dakika’ya veda!

Berivan KAYA/EGEDESONSÖZ- İzmir Büyükşehir Belediyesi Ağustos ayı olağan meclis toplantısı Meclis Başkanı Zafer Levent Yıldır idaresinde gerçekleştirildi.

Meclisin ana gündemlerinden bir tanesi de İZBAN oldu. Meclisten tartışmalarla oy çokluğu ile geçen karara göre İZBAN İzmirim Kart entegrasyonundan ayrılacak ve 90 dakika ücretsiz aktarma ile Halk Taşıt uygulamaları son bulacak.

Uygulamanın ne zaman hayata geçeceğine İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı karar verecek.

Önerge AK Parti ve CHP’li meclis üyeleri arasında uzun tartışmalara neden oldu.

Önergeye ilişkin söz alan CHP Grup Sözcüsü Yağmur Yurdakul Özkan, “ Eklemek istediğim kısım var. Önergeye konu İZBAN ücretlendirme sisteminin İzmirim kart uygulamasından çıkartılması hususunun ‘İZBAN A.Ş tarafından yapılacak teknik altyapı çalışmaları tamamlanınca uygulanacaktır’ şeklinde yapılacak değişiklikle oylanmasını istiyoruz” dedi.

KARAR HUKUKEN YOKSUN
AK Partili Meclis Üyesi Ercan Tekin, “Bu madde neden bu kadar acil koduyla geldi? O kadar uzun tartışmaya layık görülmeyen bir madde mi? Süreç ile alakalı bilgi vermemiz lazım. İZBAN ortak kurulmuş kıymetli bir proje. İzmir’de balıksırtı olacak şekilde ulaşımın buluştuğu nokta olarak geçiyor. 2021 yılında birçok konuda ulaşımla ilgili sıkıntılar oldu. İZBAN sıkıntılar yaşamaya başladı. Cemil Tugay, ‘üzerimize düşen bedeli ödedik’ dedi. TCDD’ye ödenen bir bedel yok. İnovasyon’a var. İzmir İnovasyon’un yazılımındaki payla alakalı madde geçirdik. Kent kart krizi olmuştu. Mevcut kartlarda sistemsel değişime gidilecekti. Bu kartların ihale süreçlerinde ihaleyi farklı firmaların almasından dolayı kaotik ortam oldu. Biz o zaman İnovasyona yetki verdik. Biz neden kendimiz yapabilecek bir sistem yapamadık? İZBAN bir anonim şirket yapısına sahip. Anonim şirket yapılarında yönetim kurulu kararları asli unsurdur. Ana sözleşmeyi ilgilendiren konularda kurul karar verir. Burada biz karar alıyoruz ve karar ile alakalı hiçbir rapor yok. Neden acil koduyla geliyor. Altyapı sistem yokken ve mevcut sistemi bile ihaleye çıkarak yapıyoruz. 90 dakikayı bu sürede ne yapacağız? Bunlarla alakalı nasıl bir geçiş modeli oluşturuldu? Karar hukuken yoksun” dedi.

İZMİR’E HAKSIZLIK
AK Partili Özgür Kaner ise, “ İZBAN gibi önemli konular ve buna benzer önemli maddelerin 2 güne sıkışmasından şikayetçiyiz. Biz detaylı bir şekilde inceleyip yeterli araştırma yapmamız gerekirken sıradan bir gündem maddesi gibi 2 saatte görüşmeye zorlanmak vicdanen bizi rahatsız ettiği gibi İzmir halkına ve meclise karşı haksızlık. 3 tane ana başlık talep var. 90 dakikadan çıkarılma, halk taşıt uygulamasından ve İzmirim karttan çıkarılma talebi. Uzun süredir devam eden konuda gönderilen yazının meclise bu şekilde sunulmasına dikkat etmek gerekiyor. Fiyat ve tarife belirleme yetkisi bizdeyken bu taleple hukuka aykırı gördüğüm bu taleple ne kadar bağlıyız? Yasalarla sınırlıyız, İzmir halkının çıkarını korumakla yükümlüyüz. Tarih konusunda ciddi sıkıntı var. Meclisten net bir tarih belirlememiz lazım. Halk taşıt uygulaması ise işçilerimize yapılan olumlu tarifeydi. Metroyu ayrı tutmanın da hiçbir mantığı yok. 90 dakika yerleşik bir sistem. Seçim vaatlerinde konuşuldu. Bunun da gayri hukuki olduğu kanaatindeyim” dedi.

BORCA BATIK KALMASI RİSKİ
CHP’li Meclis Üyesi Candaş Yeter ise eleştirilere yanıt olarak, “Biz plan bütçe komisyonu olarak şirketin mali yapısı hakkında bilgi içeren, İZBAN kurulunda görüşülen bağımsız denetim raporunu kendimize referans aldık. İZBAN, 2023 yılında 1 milyar 563 milyon 168 bin TL. 2024 yılında 906 milyon 391 bin TL dönem zararı söz konusudur. Aynı raporun finansal tablo sunumuna ilişkin şirketin sermaye ve yasal yedekler toplamının 3’te 2’sinin karşılıksız kaldığı, şirketin kısa vadeli yükümlülüklerinin dönen varlıkları 4 milyar 858 milyon tutarında aştığı, 31 Aralık 2024 tarihi itibariyle şirketin sermaye ve yasal yedekler toplamının karşılıksız kalması nedeniyle borca batık kalması riski belirtilmiş. İZBAN’ı temsile yetkili 2 genel müdür imzasıyla talep edilen 90 dakika ve Halk Taşıt uygulamasından çıkma talebi bağımsız denetim raporu da dikkate alınarak alındığında uygun bulundu” dedi.

SPONSOR BASTI
AK Partili Dilaver Kişili ise, “Seçim kampanyası döneminde Hamza Dağ 90 dakikayı getireceğim dedikten sonra Cemil Tugay 90 dakika için sponsor bastırdı. Bilbordlarda 90 dakikayı getirdik diye bağırdı. Ne oldu da bu kadar hızlı vazgeçtiniz? Tugay’ın kişisel olarak baktığı olayları kapatma noktasında gündeme getirildiğine eminim. Basın konusu da böyledir. Tunç Soyer’in haberlerine ambargo koyma çabası da var. İzmir basınına ambargo koyma çabasını gerekirse her maddede konuşarak dile getireceğim” dedi.

Başkan Vekili Yıldır ise, “Gündem maddesi ile ilgili konuşun. Konuşma hakkınızı orada kullandınız” ifadelerini kullandı.

İNSANIN DURUŞU OLUR!
AK Partili Hüsnü Boztepe, “ 90 dakika kaldırılırken ben bu meclisteydim. Mustafa Özuslu da bu meclisteydi. Hararetle 120 dakikayı anlattı. Şimdi yine 90 dakika geliyor ve yine evet diyecek. İnsanda bir çizgi olur. Duruş olur. Biz 90 dakikayı geçen dönem 4 ay tartıştık. Tunç Bey de o konuda pişman oldu. O da yeniden başkan olsaydı 90 dakikayı getirecekti. CHP’nin övündüğü projeydi bu” dedi.

SHP’DEN AK PARTİ SAFLARINA, BİR O YANA BİR BU YANA
CHP’li Mustafa Özuslu ise, “ Şahsım hakkında söylediklerinin değerlendirmelerini İzmir kamuoyuna bırakıyorum. O lafı söyleyen kişi sosyal demokrat olduğunu söyleyip SHP’den kendini azad ederek AK Parti saflarına gitmeyi bir duruş olarak benimseyebiliyor. Bu beyefendinin söylediği ile yaptığı arasında bir o yana bir bu yana gide gele beni de kendisi gibi zannediyor. Söylediklerini kanıtı burada. Bunları senin yüzüne atarım” dedi.

Kısa süreli gerginlik Başkan Vekili Yıldır’ın müdahalesi ile sona erdi.

SAMİMİYETİMİZİ GÖRÜN
AK Partili Ercan Tekin, “Artık bu konularda serzenişimizi dinleyin. Samimiyet öyle bir dildir ki kör de görür sağır da işitir. Samimiyetimizi görün. Oturalım ve sorun neyse her şeyi yapalım” ifadelerine yer verdi.

ESHOT’U DA ÇIKARACAK MIYIZ?
AK Parti Grup Sözcüsü Uğur İnan Atmaca, “İZBAN’ın yükü olduğu aşikar ancak ESHOT’u bütün olarak ele aldığımızda yüzde 61’e tekabül ediyor. İZBAN yüzde 20, metro yüzde 16, İZDENİZ ise yüzde 2-3 civarında. Bugün İZBAN’ı 90 dakikadan çıkarıyorsak yarın ESHOT’u da çıkaracak mıyız? Kent çeperlerinde yaşayan insanlara kötülük yapıyoruz” diye sordu.

TUGAY SÖZÜNÜ TUTMADI
MHP Grup Başkan Vekili Bahadır Altınkeser, “Cemil Tugay seçim vaadini tuttu ve 90 dakikanın getirdi. Şimdi İZBAN zarar ediyor diyoruz. Geçen sene zarar ettiğini bilmiyor muyduk? Tugay şimdi sözünü tutamamış olmuyor mu? TCDD, 90 dakika için İZBAN zararını İzBB karşılasın diyerek onay vermişti” dedi.

NEREDEN BAKSAN TUTARSIZLIK
AK Parti Grup Başkan Vekili Hakan Yıldız ise, “İzmir ulaşım aksının omurgası olan bu yapıyı müzakereyi sınırlamak doğru değil. Nereden baksan tutarsızlık. Sadece İZBAN’ın mali krizini tartışmıyoruz. Biz bu mecliste içinde bulunduğumuz İzBB’nin vergi ve SGK borçlarıyla oluşmuş, İzmir’in hizmetsizlikle ve yatırımların durmasıyla ciddi bir mali krizle karşılaştığımızı biliyoruz. 7,5 milyar TL borç devraldınız. 15 milyarı geçen bir vergi yükünüz var. Alınan tren hatlarının döviz cinsinde kredisi var. 2020’de 27 milyon dolar, 2023’te 18 milyon dolar, 2022’de 25 milyon dolar. 100 milyon dolara yakın kredimiz vardı. O dönemki yönetim TL cinsine döndü. Siz o gün sermaye arttırımlarını yapmayarak kredinin 10 milyonu yatırım kalanını TL cinsine dönmüş olsaydınız bugün kur farkından bahsetmezdiniz. O kararı Tunç Bey verdi. 185 milyon lira faiz hariç sübvanse edeceğimiz rakamı daha İzBB ödemedi” ifadelerine yer verdi.

BECERİKSİZLİĞİNİZİN SONUCU
Yıldız açıklamasının devamında şu ifadelere yer verdi;

“İl Başkanımız, vekillerimiz, Genel Sekreterimiz başta olmak üzere konunun çözümü için Cemil Bey de dahil olmak üzere bakanla görüşmeler yapıldı. Yüzde 50 ortaklık olan yapının kaliteli hizmeti nasıl sunarız kısmını tartışıyorduk. Bu belediyenin yönetimsel beceriksizliğinin sonucudur. 1 haftadır ısrarla kararın altının olmadığını söyledik. 225 bin İzmirlinin her gün kullandığı İZBAN yarın nasıl işleyeceğini çalışmamışlar. Bu işin ana sorumlusu Ulaşım Daire Başkanlığı çalışma yapmadı. Son dakika meclise getirdiğiniz notla mı geçireceksiniz. Siz bu anlayışla mı yönetiyorsunuz. İzmirli olarak bundan rahatsızlık duyuyorum. TCDD sefer aksamasını bir by pass hat planlıyor. Biz ne yaptık reddettik. TCDD dava açmak zorunda kaldı. TCDD’nin 3. Hattı yapacağım dediği ve Başkanın seferler aksıyor diyerek konuştuğu bu yolu İzBB engellediği için yapamıyoruz. O planın itirazını kabul etmediğiniz için yapamıyoruz. Her yerden engelleyin. Koskoca kuruma sahip, kurumsal hafıza diyeceğim ama onu da hallettiniz. Çok fazla daire başkanı ve genel sekreter değiştirdiniz. Son dakika önerge eklenir mi? 4,5 milyon şehri yönetin, bakacağız, çalışıyoruz ile bu kentin sorunları çözülmez. Mali tablonun temel sorunu geçmiş yönetimin sermaye arttırımlarına katılmaması. Ödemesi gereken rakamları ödememesi. Sistemsizliği düzeltmek adına başka bir sistemsizliğe devretmeniz kabul edilemez.”

TAŞINAMAYACAK NOKTAYA GELDİ
AK Partililerin eleştirilerine yanıt veren Altan İnanç, “İZBAN sisteme zarar ettiriyor. İZBAN’ın zararı nedeni ile konuşuyoruz. İZBAN uygulaması muhalefet sözcülerinin de söylediği gibi gerçekten merkezi hükümetle yerel yönetimin birlikte yaptığı başarılı uygulamadır. Kent ulaşımına da ciddi katkı koymaktadır. İzmir trafiğinin yüzde 20’sini İZBAN ile çözüyoruz. Geri kalan sistemi de ESHOT, İZULAŞ, İZDENİZ metro sistemiyle çözmüyoruz. Dolayısıyla 90 dakika İzmirlinin bütçesine katkı devam ediyor sadece yüzde 20’lik kısmında düzenleme yapıyoruz. 2005 yılında belediyemiz ile TCDD arasında imzalanan protokol ile en düşük biniş ücretinin belirlendiği formül ile belirlenmesinde anlaşma sağlandığı ancak günümüzde uygulanmadığı görüldü. Bizdeki biniş ücreti 25 lira. Dolayısıyla yine sübvanse etmeye devam ediliyor. Bu konuştuklarımız ülke ekonomimizin de nereden nereye geldiğinin özeti. Dövizle alınan krediyi Türk lirasına döndürseydik kaç lira faiz ödeneceğine baktınız mı? Bir sorun olduğu için bu uygulamaya geçilmek zorundadır. Taşınamayacak noktaya geldiği için aciliyet göstermektedir. Ben bu 186 kişilik meclis yapısında hiçbiriniz diğerinden daha az vicdanlı olduğu kanaatini taşımıyorum. Alınan kararları vicdan muhasebesi üzerinden tarif etmeyiniz. Hepimiz kent için doğru şeyler yapmaya çalışıyoruz. Dünya ve ülkemiz değişiyor. İZBAN iyi gitmiyor ama hiç değişmesin. Aklını kullanan mantığını kullanan insanlar yanlış giden şeyi düzeltmek isterler. Ayrıca Türkiye Cumhuriyeti devletinin hükümeti devleti ne kadar temsil ediyorsa yerel yönetimlerde o kadar devleti temsil ediyordur. Bu proje uzun yıllar devam ettirilsin ve kentin uzun yıllar trafik yükünü çeksin diye bu tartışmaları yapıyoruz. Yarın hiç kimse İzmirim kart ile İZBAN’a binemeyecek değildir. Uygulayıcıların deneyerek doğru oluru da yürüteceği bir sistemdir” dedi.

BİLETİN BİR DOLAR OLMASI GEREKİYOR
Meclis Başkanı Yıldır ise, “İZBAN araçlarının toplam 136 kilometrelik bir alanda çalışıyor. Bu durumda araçların periyodik bakım süreleri çok hızlı şekilde doluyor. İhtiyaç olan 25 adet sette alınamıyor. Kritik verileri sağlayan parçalar ise yurtdışından yüksek maliyetle ithal ediliyor. Dokuzlu bir set beklerken altılı ya da üçlü setin gelmesi ve yolcu yoğunluğunun fazla olması sorun oluyor. İZBAN’da bu bakımlar ve onarımlar yolcuların güvenliği için yapılması zorunlu olan şeyler. 2025 yılında bakım onarım seferberliği yapıldı. 2026 yılında da bu devam edecek. Gecikme ve tahliyelerin sorunları ise ulusal hat üzerinde diğer taşımacılık şirketlerinin araçlarının da aynı hatları kullanması ve onun getirdiği sinyalizasyonla birlikte alt yapı sorunlarından etkilenen İZBAN araçları. Tek hat işletmeciliği yapılmadığı için iptal yaşandığı belirtiliyor. Faal halde bulundurulması için kapasitesinin üzerinde sürelerle 10-15 yıllık setlerde arıza sıklıkları artıyor. Sürdürebilir olmaktan uzak noktaya düşmesinin birkaç nedeni var. Protokolde belirlenen fiyatların belirlenememiş olması. TCDD’ye ödenmesi gereken bakım bedelleri ve onlara yapılan zamlar. Ücretlerinin belirlenmesi için sürdürülebilir olması için fizibilite raporu hazırlanıyor. Hazırlanan protokolde; taşıması öngörülen yolcu sayısı 200 milyon deniyor. Bu kadar yolcunun mevcut hat kapasitesiyle taşınması mümkün değil. Yapılan protokolde 200 milyon dolar bilet geliri ve demiryollarına ödenmesi gereken miktar bilet gelirlerinin yüzde 5 olmasına karar verilmiş. 2024 bir yılda taşınan yolcu sayısı 82 milyon. Yaklaşık yüzde 15’i ücretsiz. Bilet geliri 22.18 milyon dolar olmuş ve TCDD’nin fatura ettiği hat kiralama bedeli protokole göre yüzde 5 7.56 milyon dolar. Bu protokol maddesinin uygulanması durumunda biletin bir dolar olması gerekiyor. UKOME kararı sonrası protokolün bu maddesi uygulanmıyor. Bir dolar olması gereken yol başı biniş geliri 0.44 dolardan bugün 0.33 dolara kadar geriliyor. İZBAN’ın TCDD’ye sürekli olarak borçlanma durumu var bunlar ödenmediği durumunda yasal faiz uygulanıyor. Enerji fiyatlarına yüzde 300’den fazla zam geliyor. Tarih konusunda bir şey söyleyemiyorum. Biz istemez miyiz 90 dakika ya da 120 dakika olmasını. İZBAN’ın yönetimi de bunu tekrar tekrar değerlendirecektir” dedi.

185 MİLYON HALA ÖDENMEDİ

İZBAN’daki 90 dakika uygulamasının kaldırılmasına tepki gösteren AK Parti Grup Başkan Vekili Hakan Yıldız, “ Partisinin, iktidar süreci boyunca yaptığı yatırımlardan bahseden Yıldız, “Evet bir sorun var. Sorunun nedeni bunlar. Bugün için söylüyorum, yaklaşık 185 milyon TL, faiz hariç sübvanse edeceğimiz rakamı İzmir Büyükşehir Belediyemiz hala ödemedi. Şimdi bu tartışmalar yürürken bir taraftan Genel Sekreterimiz Sayın Eyyüp bey, İl Başkanımız Sayın Bilal bey, Sayın Milletvekillerimiz bu konun çözümü ile ilgili geçtiğimiz zamanlar da Cemil bey de dahil olmak üzere Bakan beyle görüşmeler yapıldı. Bu konuyu en ideal bir şekilde nasıl çözeriz diye. Merkezi hükümet olarak biz, yerelde de belediye görüşmeler yapıyor. Yüzde 50 ortaklık yapısı içinde en karlı, en iyi kaliteli hizmeti bir modeli nasıl geliştiririz diye tartıştığımız günlerde, tek taraflı bir yaklaşımla” dedi.