İnsan, bir dine ait olduğunu beyan ettiği andan itibaren kendisini nasıl bir hayatın beklediğine dair bir fikre sahip olmalı. 

Bunu neden söylüyorum... Çünkü “Elhamdülillah Müslümanım” dediği halde Müslüman olmaya dair pek fikri olmayan çok insan var. Zaten bir fikri olsaydı, Kuran hükümlerinin gereğini yerine getirirdi.

Müslüman fakat Kuran-ı Kerim’in yazdıklarını umursamıyor. Kimdir bu insan? Bir kere, büyük olasılıkla “helalleşen” CHP’lidir, hatta solcu... Hem Atatürk’e hem Hz. Muhammed’e… Hem laik hukuk devletine hem İslam’a… Hem nalına hem mıhına…

Gel gör ki Müslüman kafasına göre hareket edemez. Allah’ın buyrukları bağlayıcıdır. Yükümlülükler kutsal kitapta yazıyor.

İslam’a göre devletin yapısı, kamusal düzen, yasalar, yasaklar, sosyal ilişkiler, hayata dair her şey kutsal kitapta yer almış.

Demem o ki “Elhamdülillah Müslümanım” diyen bir insanın şeriat istememesi tuhaftır; Müslümanın yolu Kuran-ı Kerim’de yazılı iken…

Dini kendi bütünlüğü içinde kavramaksızın dindar olmak imkânsız. Dini kendi bütünlüğü içinde kavrayan bir mümine 'biraz Müslüman' olmayı izah etmek mümkün değil.

Bununla birlikte, “ben yaptım, oldu” kafasıyla işler bir şekilde yürüyordu. Mezhep ve tarikatlar üzerinden seçenekler zenginleştirilerek dindarlık imkanları çoğaltıldığından iyi kötü yürüyordu.

Ancak günümüzde bu çeşitlilik de yetmiyor. “Kitap, peygamber, din” bağlamında inancın inşası yeni kuşaklara yetmiyor. Yani, “Elhamdülillah Müslümanım” demek de artık yetmiyor.

Yetmiyor da ne oluyor? Muhtemelen, dinler çağı kapanıyor.

Her ne kadar bir ucundan AKP diğer ucundan CHP, din gruplarının hegemonyasında siyasal alanı baskı altına aldılarsa da siyasallaşan inanca tepki “deizm” olarak zuhur etmiş bulunuyor.

Deizm, inanç evreninde değişimin ayak sesleri gibi… Kurumsallaşan dinlerden azade inanç dünyasının ayak sesleri… İçinde hiyerarşi barındırmayan yatay toplumun getirdiklerinden...

Kendisini inançlarından yakalayıp peşi sıra sürükleyen muktedirlere sıradan insanın deizm ile verdiği tepki, yeni çağın öncüllerindendir.