Bakan 'milat' demişti, başlıyor: 10 soruda 'istinaf'

İstinaf, ‘Arapça’ kökenli bir sözcük. “Yeniden başlamak, sözün başlangıcı ve söz başı” anlamlarına geliyor. Yeni bir kanun yolu olarak ise istinaf, yerel mahkemenin verdiği hükmü, bir üst mahkemeye başvurup “feshini” isteme anlamı taşıyor. İstinaflar, ilk derece mahkemeleri ile Yargıtay - Danıştay arasında görev yapan ara - üst mahkemeler olacaklar.

İSTİNAF MAHKEMELERİ NE ZAMAN KURULDU?

İstinaflara ilişkin 5235 sayılı yasa 26 Eylül 2004’te çıkarıldı. Devreye girmeleri önce 1 Haziran 2005’e bırakıldı. Sonrasında 12 yıl boyunca ertelendi.

İSTİNAF MAHKEMELERİNİN GÖREV YAPACAĞI 7 YER NERESİ?

HSYK 15 yerde kurulması planlanan istinafların sayısını 7’ye indirdi. İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya, Erzurum, Gaziantep ve Samsun’da mahkeme kuruldu.

İSTİNAF MAHKEMELERİNDE KAÇ HÂKİM - SAVCI GÖREV YAPACAK?

Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, istinafa atanan hâkim-savcı sayısını 1387 olarak açıkladı. Yargı paketinin yürürlüğe girmesiyle kadrosu iptal edilen Yargıtay-Danıştay üyeleri HSYK’ca istinafa atanabilecek ve hâkim-savcı ihtiyacı karşılanacak.

YARGITAY VE DANIŞTAY’DAKİ DOSYA SAYISI KAÇ?

Yargıtay’ın haziran ayı itibariyle derdest (devam eden) dosya sayısı 1 milyon 260 bin 185, Danıştay’daki dosya sayısı ise 209 bin 803.

İSTİNAFLAR DEVREYE GİRİNCE NE OLACAK?

Ceza davalarının yüzde 91’i, hukuk davalarının yüzde 89’u, idari davaların yüzde 80’i artık istinafta kesinleşecek.

İSTİNAFLAR HANGİ DAVALARA BAKACAK?

Üst sınırı 5 yılı geçmeyen dosyalar artık doğrudan istinafa gidecek. Örneğin 1-3 yıl hapsi öngören yaralama suçu temyize değil istinafa tabi olacak. “Adam öldürmeye teşebbüs, yaralama” gibi birkaç suçtan örneğin 10 yılla yargılanan biri toplam cezasının üst sınırı 4 yıl 11 ay 29 gün olursa, dosyası istinafta kalacak. Ölümle sonuçlanması halinde “ağırlaştırılmış müebbetle” cezalandırılan “cinsel saldırı” suçlarının cezası indirimlerle 5 yılın altında kalırsa artık bu suç dosyaları Yargıtay yerine istinafa gidebilecek.

İSTİNAF İLE TEMYİZ ARASINDAKİ FARK NE?

Yargıtay ve Danıştay artık hukuka uygun denetimi yapacak. Temyizde ek delil sunulup tartışılması her zaman mümkün değilken istinafta ilk derece mahkemesinde tartışılmayan bilgi-belgeleri tartışmak ve ek delil sunmak hep mümkün olacak.

İSTİNAF BAŞSAVCISININ İTİRAZ HAKKI VAR MI?

Temyiz kararına Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, Yargıtay Genel Kurulu’na itiraz edebiliyor. Ancak, istinafta böyle bir başvuru yolu yok.

BOZMA DEĞİL, KALDIRMA KARARI İSTİNAFLAR HANGİ KARARLARI VEREBİLECEK?

İstinaflar maddi olayın tespitinde hata görürse, yerel mahkemenin verdiği hükümle bağlı olmaksızın davaya yeni baştan bakacak. Delil değerlendirip, keşif yapıp, tanık dinleyecekler. İstinafta iki yeni tip karar verilecek: İncelenen mahkeme kararı yanlış ve kanun yolu başvurusu haklı ise Yargıtay bozma verip yeniden yargılama için dosyayı mahkemesine gönderiyor. İstinaflar bozma değil kaldırma kararı verecek. Mahkemenin ilk kararını kaldırarak, ilk derece mahkemesi “yerine-gibi” karar verecekler. İncelenen karar doğru ve kanun yolu başvurusu haksız ise Yargıtay onama veriyor. İstinafta ise istinaf talebinin reddine denilecek.

NE MAHKEME NE KÜÇÜK YARGITAY

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi Başkanı Ömer Uğur Gençcan, istinaf mahkemelerine hangi dosyaların geleceğini sosyal medya hesabından anlattı. Gençcan, “20 Temmuz 2016 öncesinde verilen bütün mahkeme kararlarına karşı istinaf yolu kapalıdır. Karar tarihi ‘ne olursa olsun’ içinde bir şekilde Yargıtay incelemesi yapılan / Yargıtay bulaşmış davalara karşı istinaf yolu her zaman kapalıdır. Bölge adliye mahkemesi (istinaf) ne ilk derece mahkemesi ne de küçük Yargıtay sayılır” dedi.