Metehan UD/ EGEDESONSÖZ - İzmir Büyükşehir Belediyesi 2024 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu açıklandı.
Raporda, mahkemeye taşınan İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin protokolle İZBETON Şirketi’ne devrettiği kentsel dönüşüm işinin yine protokollerle kooperatiflere devredilmesi de yer aldı.
Denetim raporunda, 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun’un 8. maddesi uyarınca kentsel dönüşüm projelerinin yalnızca kamu kurumları veya bu kapsamdaki iştiraklerle yapılabileceği vurgulanarak, kooperatiflerin bu kapsama girmediği belirtildi. Buna karşın İZBETO’nun, belediyeden izin almadan bu işleri alt yüklenici sıfatıyla kooperatiflere devrettiği tespit edildi.
Sayıştay denetçileri, yapılan devirler için Büyükşehir Belediyesi’nden alınmış herhangi bir yazılı izin bulunmadığını, ayrıca kooperatiflerin müteahhitlik yetki belgesine sahip olmadığını ortaya koydu.
Yönetmelik gereği, kendi arsası bulunmayan kooperatiflerin yapı müteahhitliği sorumluluğu üstlenemeyeceği hatırlatılan raporda, bu nedenle kooperatiflerin inşaat işlerini hukuken yapmalarının mümkün olmadığı kaydedildi.
Raporda, şirketin yönetim kurulunun Büyükşehir Belediye Başkanı, genel sekreter ve diğer üst düzey yöneticilerden oluştuğu hatırlatılarak, hem belediye hem şirket yönetiminin konuya vakıf olmasına rağmen denetim ve kontrol görevini yerine getirmediği eleştirisi yer aldı.
Sayıştay denetimi sonrasında İzmir Büyükşehir Belediyesi, kooperatiflere yapılan usulsüz devir işlemleri ve inşaatların sözleşme süresi içinde tamamlanmaması nedeniyle kamu zararının oluştuğu gerekçesiyle İzbeton AŞ yönetimi ve sorumlu kooperatifler hakkında hukuki süreç başlatılması gerektiği vurgulandı.
Sayıştay, raporun sonuç bölümünde; kanuna aykırı devir işlemleri, denetim zafiyeti, inşaatların gecikmesi ve hak sahiplerine yapılması gereken kira yardımlarının aksaması nedeniyle oluşan zararın büyüklüğüne dikkat çekerek, “Büyükşehir Belediyesi’nin uğradığı zararlara neden olanlar hakkında gerekli hukuki sürecin işletilmesi gerekir” değerlendirmesinde bulundu.
Raporda şu ifadeler yer aldı:
Tüzel kişiliği adına tescil edilmiş arsası bulunmayan kooperatiflerin Müteahhitlik Yetki Belgeleri almaları ve dolayısıyla da yapı müteahhitliğine ilişkin sorumlulukları üstlenmeleri mümkün değildir. Söz konusu yapım işlerinin ruhsatlarına bakıldığında, yapı müteahhidi olarak İzbeton AŞ, yapı sahibi olarak ise Büyükşehir Belediyesi yazılmıştır. Kendi arsası olmayan kooperatiflerin müteahhitlik belgesi alamıyor olmasının sonuçlarından birisi olarak da şirket ile kooperatiflerden birisi arasında ek protokol yapılarak İzbeton AŞ'ye bildirilen alt yüklenicilere, kooperatif yerine İzbeton AŞ'nin SGK nezdinde açılmış bulunan sosyal güvenlik numarası altında alt yüklenici numarası verilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda, devralan kooperatiflerin söz konusu müteahhitlik işini yapmaları da hukuken mümkün görünmemektedir.
Protokollerle kooperatiflere devredilen kentsel dönüşüm yapım işlerinden Örnekköy 3. ve 4. etap kentsel dönüşüm alanlarının süre uzatımları dâhil 2024 yılı ortasına gelindiğinde teslim edilmesi gerekirken 3. Etap için fiziki imalat seviyesinin %19,24 ve 4. Etap için fiziki imalat seviyesi %32,09 olduğu tespit edilmiştir. Şirket yönetim kurulu büyükşehir belediye başkanı ve genel sekreteri ile diğer üst düzey belediye yöneticilerinden oluşmaktadır. Bu kişilerin süreç boyunca hem şirket yönetiminde hem de belediye yönetiminde olmaları nedeniyle konuya vakıf oldukları halde belediye yönetimi ile şirket yönetim kurulu tarafından denetim ve kontrol yetkisi kullanılmamıştır. Gelinen noktada yapım işlerinin mevcut halleri ile teslim alınmasına karar verilmiş ve 22.07.2024 tarihi itibariyle şirket ile kooperatifler arasında yapılan sözleşmeler sonlandırılmıştır.
Kamu idaresi tarafından kentsel dönüşüm alanlarında yapımı kat karşılığı inşaat ihaleleri ile yatırımcı/müteahhitler eliyle gerçekleştirilmesi planlanan ve fakat teklif alınamayan etaplarda 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun'un 8.2 maddesi uyarınca Belediye ile Belediyenin iştiraki İzbeton Aş arasındaki yapılan protokoller ve süreç hakkında bilgi verildikten sonra İzbeton AŞ tarafından yürütülen iş ve işlemlerin ilgili kurumlar ve Belediye İç Denetim Birimi tarafından incelenerek denetlenmesi neticesinde 03.07.2024 tarih ve 2025937 sayılı Başkanlık Makam Oluru alınarak gereği için İzbeton AŞ'ye gönderildiği, İzbeton AŞ ile Belediyenin imzaladığı protokoller ve ilgili mevzuata uygun olarak işlem tesis edilerek çalışmaların devam ettiği ifade edilmiştir. Kamu idaresi cevabında büyükşehir belediyesinin uğrayacağı zararlara neden olanlar hakkında gerekli hukukin sürecin işletilmeye başlandığına ilişkin bir bilgi mevcut değildir.
Protokolle İzbeton AŞ'ye verilen kentsel dönüşüm alanlarına ait yapım işinin 6306 sayılı Kanun'a aykırı olarak kooperatiflere devredilmesi, belediye yönetiminin bilgisi olmasına rağmen gerekli denetim ve kontrol yetkisini kullanmaması, hak sahipleri ile yapılan anlaşmalar gereğince inşaat süresince verilmesi kararlaştırılan kira yardımı ödemeleri, inşaatların süre uzatımları dâhil verilen süre içerisinde bitmemesi ve iş programına göre çok geride kalması sebebiyle büyükşehir belediyesinin uğrayacağı zararlara neden olanlar hakkında gerekli hukukin sürecin işletilmesi gerekir.
NE OLMUŞTU?
İzmir Cumhuriyet Başsavcılığınca, 1 Temmuz'da İzmir Büyükşehir Belediyesi iştiraki İZBETON AŞ'de taşeron şirketler eliyle yolsuzluk yapıldığı iddiası üzerine soruşturma başlatılmış, bu kapsamda Sayıştay raporu, mülkiye müfettişi raporu, bilirkişi raporlarına istinaden "ihaleye ve edimin ifasına fesat karıştırma" ve "nitelikli dolandırıcılık" suçlamasıyla 157 şüpheli hakkında gözaltı kararı verilmişti. Eski İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer ile CHP İzmir İl Başkanı Şenol Aslanoğlu'nun da aralarında bulunduğu 139 şüpheli yakalanmıştı. Soyer ile Aslanoğlu'nun da aralarında olduğu 65 şüpheli hakkında, "kooperatif" işlerinde yolsuzluk iddiasıyla iştirak halinde ve zincirleme şekilde, "kamu kurum ve kuruluşlarının, kamu meslek kuruluşlarının, siyasi parti, vakıf veya dernek tüzel kişiliklerinin araç olarak kullanılması suretiyle nitelikli dolandırıcılık", "kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak nitelikli dolandırıcılık", "tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında nitelikli dolandırıcılık" ve bu suçlara teşebbüs suçlarından hazırlanan üçüncü iddianamede 3'er yıldan 45'er yıla kadar hapis cezası talep edilmiş, iddianame İzmir 23. Ağır Ceza Mahkemesince kabul edilmişti. Açılan dava kapsamında yargılama devam ediyor.
