İzmir'de tezgahlar bir bir kapanıyor... Pazarcının da tahammülü kalmadı!

Ceren KORKMAZ / EGEDESONSÖZ - Son zamanlarda gıda fiyatlarındaki yüksek seyir, vatandaşların ocağını söndürdü. Patates, soğan, domates, biber gibi temel sebzelerde bile yüzde yüzün üzerinde fiyat artışı görülmesi hem üreticiyi hem de tüketiciyi derinden vurdu. Patates, soğanın kilosunun 2 liradan 10 liraya çıkması, domates ve biberin kilosunun 20 - 40 liralardan tezgahlarda yer alması herkesi zor duruma düşürürken pazar esnafı yaşanan bu krizin gerçeklerine değindi. Kahramanlar Pazar Yeri’nde yıllardır tezgah açanlar fiyat artışları yüzünden satışta zorlandığını söylerken vatandaşın da ürünleri almakta güçlük yaşadığını rast geldikleri anlattı. Birçok pazarcının maliyetler yüzünden tezgah kapatarak işlerini bırakmak zorunda kaldığını dile getiren pazarcılar, şimdi o boş tezgahların yanında geçim mücadelesi veriyor.

BİZ SATARKEN, VATANDAŞ ALIRKEN ZORLANIYOR
Domatesin kilosu en iyi haliyle pazarlarda 20 TL’den yer alırken geçimini sadece domates satarak sağlayan Mehmet Demirkol, yaşanan fiyat artışının girdi maliyetlerinin artması sebebiyle olduğunu belirterek, “Biz satarken, vatandaş da satın alırken zorlanıyor. Şuanda domatesin kilosu 20 lira... Bugüne kadar bu fiyatta domates sattığımı hiç hatırlamıyorum. Ben yaz kış sadece domates satıyorum. Bu fiyatları görünce ben de şaşırdım, ne yapacağımı bilmiyorum” ifadelerini kullandı.

ESKİDEN HEM SÜRÜMDEN HEM DE POŞETTEN KAZANIRDIK
Maydanoz, dereotu gibi yeşilliklerin yanı sıra marul satıcısı olan Hasan Cengiz, yeşillikler ve marulda gözle görülen artıştan oldukça şikayetçi belirtirken 23 yıllık pazarcılık hayatında ilk defa bu fiyatlarla satış yaptığını aktardı. Marulun 10 liranın üzerinde satılmasından yakınan vatandaşlar ise maliyetlerin farkında olduğunu ifade etti. Cengiz, geçmişte sadece çetin hava koşullarında bu pahalılığın olduğunu söylerken, poşet maliyetlerindeki ciddi orandaki artışa da şöyle değindi:

“2 ay önce 4 demet yeşillik 3 liraydı, tanesi 75 kuruşa geliyordu... Şu an yeşillik 2 lira. Mazottan poşetteki maliyet artışına kadar her şey etkiledi... Mesela 4 demet yeşilliği 3 liraya satarken vatandaş 8 tane alırdı, bir poşete koyardık. Biz o zaman poşetten de faydalanıyorduk... Hem sürümden, hem poşetten kazanıyorduk. O zaman poşeti 10 liraya alırken şimdi 23 – 24 liraya alıyoruz. O da çok etkiliyor. Marul 4 - 5 liraydı, şu anda 10 – 12 lira arasında satıyoruz. Ben 23 senedir bu işi yapıyorum; ilk defa böyle bir şey gördüm. Hatta don vururdu, yollar kapanırdı o zaman pahalılık bir hafta sürerdi ama yine normal fiyatlara geri dönerdi. Artık hep artan fiyatlarla karşı karşıyayız. 2 çocuklu ailenin pazardan yaptığı aylık alışveriş neredeyse bin lirayı buluyor. Gerçekten geçinmek çok zor.”

3 ADET BİBER ALAN VAR!
Son dönemlerde en çok zam alan ürünlerden biri de biber oldu... Kilosunun 40 ile 50 lira civarında satılması herkesi şaşırtırken biber tüketmeyi azaltan, almayı tercih etmeyen vatandaşlar çoğaldı. Patlıcan, kabak gibi sebzelerin yanında biber satışı da yapan Adil Güner, satışlarının düştüğüne vurgu yaparken kazanç elde etmenin de çok zor olduğuna dikkat çekerek, “Yarım kilosu 20 ile 25 lira şeklinde değişiyor... Ben daha önce böyle bir şey görmedim, bu sene böyle maalesef. Vatandaşlar da bize kızıyor, ‘Bu fiyatlar ne böyle’ diyor ama bizim elimizde değil ki... Bu bize, vatandaşa yapılan bir komplo gibi. Ali cengiz oyunu var. Biz de kar edemiyoruz, eskisi gibi kazanç da sağlayamıyoruz. İnsanlar biberin kilosunu 40 – 50 lira görünce 250 gram almaya başladı, yarım kilo bile değil... Bir kilo biber satabilmek hayal zaten. Geçen bir vatandaş 3 tane biber aldı. 3 tane biberden bana nasıl kar kalabilir?” diye sordu.

SADECE MAZOT PARAMI ÇIKARTACAK SATIŞ YAPSAM...
Patates, soğan ve sarımsak satışı yapan Emrah Yiğit, fiyatlar yüzünden vatandaşlardan çok büyük tepki aldığını belirtti. Yiğit, patatesin tezgaha gelene kadar gördüğü işlemleri ve bunların da maliyetini aktararak fiyat artışının sebeplerini şu detaylarla anlattı:

“Ailecek uzun zamandır bu işi yapıyoruz. Son zamanlarda vatandaşlardan çok büyük tepkiler almaya başladık. Yok, ‘stokçular, depocular, siz yapıyorsunuz bunu’ falan... Elma, portakal gibi ürünler stoktan geliyor... Biz tarladan alıyoruz ama böyle şeylere maruz kalıyoruz... Ödemiş’ten alıyoruz... Geçen yıl git-gel yaptığım yol için yaktığım yakıt 500 lirayken şimdi 1500 ile 2 bin arasında... Sadece bununla kalmıyor ki... Önce tarlaya gidiyoruz, patatesi topraktan çıkartmak için ot kırdırıyoruz ve o da yaklaşık 700 liraya denk geliyor. Patatesi söktürmek için 1500 lira veriyoruz. Çalışan için de ödüyoruz, en az 10 tane çalışana 1550 lira gidiyor. Onların ulaşımı içinde minibüs tutuyorsun o da 500 lira. Araba tarladan çıktıktan sonra kantara giriyor. Çamurlu kabul etmeyenler oluyor bir de yıkatma parası veriyoruz o da 150 – 200 lira civarında. Bunlar çok büyük maliyetler... 2 kilo patates 25 lirayken sadece mazot paramı çıkartmak için kaç kilo satmam gerek, satabilecek miyim? Hep bu kaygılarla çalışıyoruz...”

KİLO FİYATINI GÖRSELER ARKASINA BAKMADAN KAÇARLAR
Son olarak tüm bu sebzelerin yanında çilek, elma, portakal gibi meyve satışlarını gerçekleştiren Halit Akgün ise meyvenin artık bir lüks olarak görüldüğünü söyledi. Satışını yaptığı meyvelerin kilosunun değil de yarım kilosunun yazılı olduğu etiketleri koyduklarını belirten Akgün, bunun sebebinin ‘müşteriyi fiyatlarla korkutmamak’ olduğunu iddia etti ve şunları ekledi:

“Yine bir kazanç elde ediyoruz ancak eskisi gibi değil... Vatandaş şimdi bu fiyatları görünce bir kilo alacağına yarım kilo alıyor. Bu fiyatların biraz daha normale dönmesini umut ediyoruz... Artık biz de kendimizi kötü hissetmeye başladık. Çileğin, çağla bademin kilosunu 30 – 40 lira görünce almayacaklarını bildiğimiz için yarım kilo fiyatını yazmaya başladık. Böyle yarım kilo yarım kilo satabiliyoruz. Kilo fiyatını görürseler, arkalarına bakmadan kaçarlar.”

BİRÇOK PAZARCI TEZGAH KAPATTI
Ekonomik sıkıntılar nedeniyle pazarcıların tezgah kapatmak zorunda kaldığını söyleyen pazarcılar ve vatandaşlar, pazar yerlerinin eskisi kadar dolu olmadığını ifade etti. Herkesin bu durumun eşiğinde olduğunu ifade eden pazarcılar şu açıklamaları yaptı:

BÖYLE GİDERSE HEPİMİZ TEZGAH KAPATACAĞIZ
Domates satıcısı Mehmet Demirkol:
“Bu ekonomik sıkıntılardan dolayı tezgahını kapatan çok var. Yanımızdaki tezgah boş mesela, açmıyor... Zaten pazarın yarısından fazlası boş kaldı. Mazot vs. pahalı, tüm masraflar pahalı... Pazarcı da ürününü satamadığı için kapatıyor. Böyle giderse hepimiz tezgahları kapatırız.”

Sebze satıcısı Adil Güner:
“Pazarcılar; biberini, patlıcanını satamadığı zaman getiriyor yerine limon, havuç koyuyor. Çünkü daha ucuz, sermayesi de düşük ürünler diye... Bu ürünleri de satamayınca, tutunamadığı için kapatıyor tezgahı gidiyor. Yan tezgahlar bomboş kaldı...”

HER PAZAR YERİNDE YÜZDE 40 FİRE VAR!
Patates satıcısı Halit Akgün:
“91 yılından beri Kahramanlar Pazar Yeri’nde tezgah açıyoruz. Bu pazar çok boşaldı. Sadece bu da değil her pazar yerinde tezgah sayılarında yüzde 40 fire var. Çünkü buralarda tezgah açabilmek için de bir ücret ödeniyor. Mesela Konak Belediyesi bunu 6 ay peşin alıyor... Bunu karşılayamayanlar, sattıklarından kazanç sağlayamayanlar tezgahları kapatıyor.”