İzmir'de tarihi ayıp... Kitabeler buhar oldu!

Metehan UD/ EGEDESONSÖZ – 1900’lü yılların başında İzmir’in o dönemki Rum cemaatleri arasında yer alan Aya Fortini Kilisesi tarafından Rum Merkez Kız Mektebi olarak inşa ettirilen Alsancak’taki binanın yönetimi mübadelenin ardından el değiştirdi. İzmir Yangını’ndan sağ olarak kurtulan bina 1922’de İzmir Erkek Lisesi olarak hizmet vermeye başladı. Okulun ismi ilerleyen yıllarda İzmir Atatürk Lisesi olarak değiştirildi.

Binanın inşaatı sırasında bağış yapanların isimleri ise o dönem mermer kitabelere yazdırılmış. Bilinen 3 kitabede o dönemin kimi Rum ailelerinin isimlerin yanı sıra Türk, Levanten ve Musevi ailelerin de isimlerinin yazdığı belirtiliyor.

ŞANS ESERİ BULUNDULAR
Binanın el değiştirmesinin ardından uzunca dönem atıl durumda kalan bu kitabeler 2010 yılında Levantanlerin İzmir’deki son temsilcilerinden olan Andrew Simes ve arkadaşları tarafından şans eseri bulunmuş.

Simes, İzmir tarihi açısından önemli bir belge niteliğindeki bu kitabelerin kayıp olduğunu ileri sürdü. Okul yönetimine teslim edilen mermer kitabelerden bir daha alınamamış. Edinilen bilgilere göre tarihi eserler CİMER aracılığı sorulsa da nerede olduklarına dair geri dönüş alınamamış.

‘O DÖNEMİN HOŞGÖRÜSÜNÜN BELGESİ’
Kitabeleri soyunma odasındaki oturma banklarının altında gördüklerini ifade eden Simes “Ne olduğunu merak ettik. İncelediğimizde Yunanca yazılı mermer bloklar olduğunu anladık. Yunanca bildiğim için üzerinde ne yazdığını da çevirdik. Binanın tarihçesi hakkında da bilgimiz vardı. Bu kitabelerde Aya Fotini Mektebi inşasında bağış yapan insanların isimleri yazıyordu. En önemlisi de bu isimlerin arasında sadece Yunan isimlerinin olmamasıydı. Musevilerin, Levantenlerin ve Türklerin de isimleri de yer alıyordu. O döneminin hoşgörüsünün anlatılması açısından çok değerli bir belgeydi. Akla ‘Acaba bu yüzden mi kayboldu?’ sorusunu getiriyor” dedi.

‘ATATÜRK LİSESİ’NDE SERGİLENMELİ’
Bu kitabelerin önemini okulun yetkililerine anlatarak teslim ettiklerini dile getiren Simes “Sonrasında bir daha bu kitabeleri göremedik. Aya Fotini Kilesi cemaatinin ilk yaptığı okul zamanla cemaatin büyümesinden kaynaklı, şu an İzmir Atatürk Lisesi olarak bilinen okul yaptırıldı. Lise bu şekilde inşa edildi. Yaklaşık 1,5 büyüklüğünde yer alan bu kitabeler büyük ihtimalle o dönem binanın girişinde yer alıyordu. Ben bunu iyi ki gördüm ve şahit oldum. Gerçekten inanılmaz tarihi bir belgeydi. Yoksa tamamen unutulurdu. Sonrasında bu kitabeler ortalıktan kayboldu ve nereye gittiğini öğrenmek için gittiğimde bir türlü bilgi alamadık. Büyük ihtimalle oyalandım. Okul yöneticileri topu bir birine attı. Ne oldu, yurt dışına mı götürüldü, içeride yok mu edildi bilmiyoruz ama bu kitabeler İzmir tarihinin en önemli parçalarından biriydi. Hatta Atatürk Lisesi’nde bile tekrar sergilenebilir. Yunanca olması birilerini rahatsız mı etti anlamadım. Umarım bir yerden çıkar ve güzelce bir yerde sergilenir.” ifadelerini kullandı.