Emekli olmadan kıdem tazminatı nasıl alınır?

Habertürk yazarı Ahmet Kıvanç, vatandaşların emeklilik ve SGK ile ilgili merak ettiği soruları yanıtladı. Vatandaşlardan gelen sorular ve yanıtları şu şekilde: 

KIDEM TAZMİNATI İÇİN 7000 GÜNÜ DOLDURANLARDA 25 YIL SİGORTA KOŞULU ARANIR MI?
İlk sigortalı çalışmaya başlama tarihim 17.05.2006. Mevcut işyerinde işe başlama tarihim 18.03.2007. Kıdem tazminatı ile ilgili bir konuyu netleştirmek için yardımcı olursanız sevinirim. 7000 pirim günüm dolduğunda kendi isteğim ile ayrılmam durumunda tazminat alabiliyor muyum? Yoksa 7000 gün haricinde belli bir yıl sigortalı olma şartım da bulunuyor mu? Ben 7000 dolunca alabileceğimi düşünüyorum. Ancak 25 yıl sigortalılık süresinin de dolması gerektiğini söyleyenler var. (Hamit A.)

1475 Sayılı Eski İş Kanunu’nun yürürlükte bulunan 14. maddesi uyarınca, yaş dışındaki emeklilik koşullarını yerine getirenler kendi istekleri ile işten ayrıldıklarında kıdem tazminatı alabilirler. Yaş dışındaki emeklilik koşulu, sigorta başlangıç tarihine göre şöyledir:

8 Eylül 1999 ve öncesi sigortalı çalışmaya başlayanlar: 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 prim günü
9 Eylül 1999 – 30.04.2008 tarihleri arasında çalışmaya başlayanlar: Ya 7000 prim günü, ya da 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 prim günü.
05.2008 ve sonrası çalışmaya başlayanlar: 5400 prim günü (Bu koşul 2008 – 2015 yılları arasında çalışmaya başlayanlar için 4500’ün üzerine her yıl 100 gün kademeli artırılacak.)
Sigortalılık süresi, prim ödenmiş olsun olmasın sigorta başlangıç tarihinden emekli oluncaya kadar geçen süredir. Buna göre, sizin gibi sigorta başlangıcı 9 Eylül 1999 – 30 Nisan 2008 tarihleri arasında olanlar için iki seçenek bulunuyor. Ya 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 gün koşulunun birlikte yerine getirilmesi, ya da 7000 prim gününün tamamlanması. 7000 günü tamamlayanlarda ayrıca 25 yıl sigortalılık süresi koşulu aranmıyor. 7000 günü tamamladığınızda SGK’dan kıdem tazminatı yazısı alarak işverene vermek suretiyle kıdem tazminatınızı alıp işten ayrılabilirsiniz.

SGK’dan yazıyı almadan işten ayrılırsanız kıdem tazminatı alma hakkınızı kaybedersiniz. Bu nedenle, önce yazıyı alıp sonra bu yazı ile birlikte iş akdini sonlandırmalısınız.

KIDEM TAZMİNATI SADECE SON İŞYERİNDEN Mİ ALINABİLİR?
Sigorta girişim Haziran 2000. Bugüne kadar çok sayıda iş değişikliği yaptım. Son iş yerine Nisan 2020’de başladım. Aralık 2021’de 7000 iş günümü doldurdum. Mayıs sonunda ayrılmayı planlıyorum.
Kıdem tazminatı hesaplanırken sadece son iş yerimdeki çalışma süresi mi esas alınır? (E.D.)

Özel sektör işyerlerinde çalışanların kıdem tazminatı, hizmet akdinin devam etmiş veya fasılalarla yeniden akdedilmiş olmasına bakılmaksızın aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde çalıştıkları süreler dikkate alınarak hesaplanır. Mayıs ayının bitiminde işten ayrıldığınızda sadece son işyerindeki iki yıllık çalışma süreniz için kıdem tazminatı alırsınız. Kıdem tazminatınız, son ücretiniz üzerinden hesaplanır. Önceki işyerlerindeki çalışmalarınız için kıdem tazminatı alamazsınız.

Farklı kamu kurumlarında çalışmış olanlara ise bu kamu kurumlarında geçen hizmet sürelerinin toplamı üzerinden son kamu kurumunca kıdem tazminatı ödenir. Ancak, farklı kamu kuruluşlarındaki hizmet akdinin, kıdem tazminatı ödenmesini gerektirmeyecek şekilde sona ermesi halinde o işyerindeki hizmetler için tazminat ödenmez.

DUL AYLIĞI HANGİ DURUMDA ARTAR?
Annem ve ablam SSK’dan emekli rahmetli babamdan dolayı ölüm aylığı alıyorlar. Ablam 2027 yılında kendi çalışmasından dolayı emekli olacak. Ablamın yetim aylığı kesildiğinde annemin maaşı artar mı? Allah geçinden versin, annem vefat ederse halen yetim aylığı almakta olan ablamın aylığı artar mı? (Tuncay İ.)

Ablanız herhangi bir işte çalışmadığı sürece kendi çalışmasından dolayı emekli aylığı bağlanıncaya kadar yetim aylığını almaya devam eder. Ablanıza emekli aylığı bağlandığında annenizin payı yüzde 50’den yüzde 75’e çıkar. Yani, o an almakta olduğu dul aylığı yüzde 50 oranında artar. Ancak, annenizin kendi çalışmasından dolayı bağlanmış emekli aylığı varsa veya babanızın başka bir çocuğu yetim aylığı alıyorsa, annenizin payı artmaz.

HİZMET TESPİTİ DAVASI 5 YIL İÇİNDE AÇILMALI
Ben tam 7 yıl bir şirkette çalıştım, iki yıl önce de ayrıldım. Yedi yıl boyunca banka hesabıma yatan primlerimin hiçbiri bordroda gösterilmemiş. Her ay banka hesabıma 2000 – 2500 TL prim yatırıldı. Hizmet tespit davası açacağım. Bu davanın işverene maliyeti ne olur? (Fatih T.)

Hizmet tespit davasının 5 yıllık hak düşürücü süre içinde açılması gerekiyor. Hak düşürücü süre, hizmet akdinin sona erdiği tarihte başlar. SGK, davayı kazanmanız halinde işverenden eksik gösterilen primleri yasal faizi ve gecikme zammıyla birlikte tahsil eder. Ayrıca idari para cezası uygular. İşverene maliyetinin ne olacağı, sizin için belirleyici olmamalı. Bu tür davalar birkaç yıl sürebiliyor. Davayı kazandıktan sonra intibakının yapılması için konunun takipçisi olmanız gerekir.

SİGORTALI ÇALIŞMADAN ÖNCE DOĞAN ÇOCUK İÇİN DOĞUM BORÇLANMASI YAPILABİLİR Mİ?
Annem 1959 doğumlu. 20.11.2011 tarihinde 4/a’lı olarak işe başladı. Şubat ayında 3600 günü doldu ancak iş çıkışı yapacaklar. Bu şartlarda nasıl emekli olur? Sigortalı çalışmaya başlamadan önce doğan 2 çocuğu için doğum borçlanması yapabilir mi? (Erdem A.)

Anneniz, 5400 gün ve 61 yaş koşulunu birlikte sağlayarak emekli olabilir. Yaşı doldurmuş ancak prim günü eksik. Eksik prim günlerini isteğe bağlı sigorta primi ödeyerek tamamlayabilir. İsteğe bağlı sigorta primi 2022 yılında aylık 1601.28 TL tutarındadır.

İsteğe bağlı sigorta primleri 4/b’ye (BAĞ-KUR) sayılır ancak annenizin sigorta başlangıcı 2008 sonrası olduğu için yaştan emeklilik bakımından 4/a veya 4/b olması fark etmez.

Çocukları sigortalı çalışmaya başlamadan önce doğduğu için doğum borçlanması yapamaz. 11. Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyonu’nun önerileri arasında, sigortalı çalışmaya başlamadan önce doğan çocuklar için doğum borçlanması hakkı verilmesi de bulunuyor. Bu önerinin ne zaman hayata geçeceği belli değil. Doğum borçlanması primi ile isteğe bağlı sigorta primi olarak aylık aynı tutar ödeniyor. İsteğe bağlı sigorta primi ödemeye bir an evvel başlamalı. Prim ödemesi biter bitmez emekli aylığı bağlanır.