Smyrna Agorası tarihi bir güne daha tanıklık edecek!

Dünyanın kent merkezindeki en büyük agoralarından biri olan Smyrna (İzmir) Agorası, tarihi bir güne daha tanıklık edecek. 13 Eylül 2017 Çarşamba günü gerçekleştirilecek olan İzmir Büyükşehir Belediyesi meclis oturumu, kent tarihinde çok önemli bir yeri olan Agora’da yapılacak. Kazı çalışmalarıyla gün yüzüne çıkarılan meclis yapısında Romalıların çok önemli kararlar aldığı bu özel mekan, bu kez İzmir Büyükşehir Belediyesi Meclisi kararları ile kentin geleceğine damga vuracak. Büyükşehir Belediyesi, bu toplantı ile tarihe saygı konusunda önemli bir farkındalık da yaratacak.

Dokuz Eylül Üniversitesi Fen ve Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi ve aynı zamanda Agora Kazı Başkanı Yrd. Doç. Dr. Akın Ersoy, meclis üyelerine İzmir Agorası hakkında bir sunum gerçekleştirecek. Daha sonra Ersoy, Agora içerisinde düzenlenecek geziyle meclis üyelerine tarihi mekan ve kazı çalışmaları hakkında bilgi verecek.

Kazıların en büyük sponsoru Büyükşehir

İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin "tarihi desteği" kapsamında atılan en önemli adım, 250 hektarlık “Kadifekale-Agora-Kemeraltı” aksının dev bir “arkeoloji ve tarih” parkına dönüştürülmesi projesi oldu. Bu proje çerçevesinde en önemli adımlar ise Agora'da atıldı. İzmir'in son 2 bin 300 yıllık geçmişine tanıklık eden antik kentte, İzmir Büyükşehir Belediyesi’yle koordinasyon halinde hazırlanan “Agora ve Çevresi Koruma – Geliştirme ve Yaşatma Projesi” çerçevesinde başlayan çalışmalarla, 1930’lu ve 1980’li yıllarda başlayıp tamamlanamayan kazılar sürdürüldü.

İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin bu alanda yapmış olduğu istimlak ve yıkımlar sonrasında, bölgenin önemli bir bölümü arkeolojik çalışmalara açıldı.  Agora ve Eşrefpaşa Caddesi arasında kalan niteliksiz yapıların kamulaştırma ve yıkım çalışmaları gerçekleştirildi. 38 milyon liraya mal olan bu çalışmalar sonrasında alanda çok sayıda kalıntıya ulaşıldı. Özellikle antik Roma hamamı, kapladığı alanın büyüklüğü ve bugüne kadar İzmir’de bulunanlar arasında “ilk” olduğu için büyük önem taşıyor. Ayrıca Kültür ve Turizm Bakanlığı ile 2017 Ocak ayında protokol imzalayan Büyükşehir Belediyesi Smyrna Antik Kenti (Agora) Kazı Başkanlığı'na 1 milyon 260 bin TL destek veriyor.

Bazilika duvarındaki grafitiler

Dünyanın kent merkezindeki en büyük agorası olarak bilinen Smyrna (İzmir) Agorası, Büyükşehir Belediyesi’nin satın alıp yıktığı binaların yerinde yapılan arkeolojik çalışmalar sayesinde tüm görkemiyle ortaya çıktı;  pek çok önemli yapı ve eser bu sayede gün yüzüne çıkarıldı. Agora’da kamulaştırmaların ardından yapılan çalışmalarda, İzmir için büyük bir önem taşıyan Smyrna kentinin yönetim ve adli işlerinin yürütüldüğü, depo, borsa ve diğer ticari mekanların bulunduğu Bazilika, “Batı Portiko” adı verilen mimari yapı, “Mozaikli Yapı” adı ile tanımlanan antik salon ve dört yüz kişilik Bouleuterion –Kent Meclisi ile Antik Roma Hamamı ortaya çıkarıldı. Bazilika’nın duvarlarında milattan sonra 2. yüzyıldan sonra yapıldığı tahmin edilen grafitiler bulundu. Ziyaretçilerin büyük ilgisini çeken grafitler, dönemin günlük yaşamına dair önemli bilgiler sunuyor. 

Hem tarihe saygı hem de geleceğe miras

Agora kazı alanı içinde yer alan terk edilmiş tarihi bina ile 17. yüzyıla ait tarihi tescilli bir bina, yine İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından restore edildi. Bu binalardan ilki "kazı evi" diğeri ise "Agora Müze ve Sergi Evi" olarak hizmet verecek. 

Agora kazı alanının güneyinde bulunan ve 17. yüzyıldan kalan Namazgah Hamamı da yine özgün işlevinde hizmet vermek üzere restore ediliyor.

İkiçeşmelik Caddesi’ne açılan Antik Smyrna Kazı Alanı’nın güvenliğini sağlamak ve ziyaretçilerin ilgisini buraya çekmek üzere özel bir duvar tasarımı yapıldı. Duvar, kalıntıların görünürlüğüne engel olmayan, oturmaya yönelik çözümler de içeren bir kentsel mobilya olarak ele alındı. 

Agora'nın tarihçesi

Kadifekale’nin kuzey yamacında şimdiki adı ile Namazgah Mahallesi’nde bulunan İzmir Agorası, Büyük İskender tarafından yeniden kurdurulan kentin iskan sahası içinde yer alıyor. İzmir- Smyrna Agorası, mevcut haliyle M.Ö. 333′de Kadifekale’de kurulan Smyrna’nın Roma Dönemi’ne ait. İzmir Agora’sı ticari olmaktan daha çok bir devlet agorası görünümünde. Roma dönemine ait devlet agorasının büyük bir bölümü kazılan sonrası ortaya çıkarıldı. İzmir Agora‘sının kalıntılarında Roma döneminde yapılmış Tanrı Poseidon’un kabartma heykeli ve Poseidon kabartmasının hemen yanında Tanrıça Demeter’in de bir kabartması bulunuyor. Günümüzde, yaşayan bir kentin içinde bulunması özelliği ve büyüklüğüyle dünyada eşine az rastlanan örnekler arasında yer alıyor.
Grekçe bir kelime olan Agora, “toplanılan yer, kent meydanı, çarşı, pazaryeri” gibi anlamlara geliyor. Antik Çağ’da agoraların ticari, siyasi ve dini fonksiyonlarının yanı sıra sanatın yoğunlaştığı ve birçok sosyal olayların geçtiği veya gerçekleştirildiği kentin odak noktası olduğu biliniyor.