Bugün “15 Mayıs Dünya İklim Günü” …İklim değişikliği, tüm dünyanın veya belli bir bölgenin ikliminin tarih boyunca değişikliğe uğraması demek... Bir yerin “birkaç yıl” ile “milyon yıl” arasında belli sebeplerden dolayı atmosfer ile ilgili niceliklerinin değişmesi iklim değişikliği ile ilgili. Bu değişikliklerin nedeni, Dünya'nın kendisine ait olabileceği gibi, Güneş ışığı veya son zamanlarda insanoğlunun yarattığı gibi sorumsuzluklardan dolayı da olabilir.

Son yıllarda özellikle çevre politikalarındaki kullanıma göre, iklim değişikliği kavramı sadece çağdaş dönemdeki değişiklikleri konu alıyor.  Özellikle küresel ısınma ile iklim değişikliği kavramları birbiriyle ilintili... Bazı durumlara göre kavram, sadece beşeri etmenlerle için de kullanılabilmektedir…

Modern çevreci hareketi simgeleyen asıl gün Dünya Günü… Bu yıl 50’inci kez kutlandı. Dünya şu anda Covid-19 salgınına odaklandı ama bu durumun iklim krizi gerçeğini ortadan kaldırmadığını dile getirelim şu İklim Gününde!

Evet son zamanda dünya çapında karantinaya girilmesinin çevre üzerinde göreceli olumlu etkileri gözlemleniyor. Pek çok bölgede hava kirliğinde azalma görülüyor, suların daha berrak hale geldiği belirtiliyor ve hatta karbon emisyonlarının düştüğü kaydediliyor. Bunun geçici bir durum olduğunu akıldan çıkarmamak gerekiyor.

“İnsanoğlu’nun Yarattığı” dedim ya… Amerikan Jeofizik Birliği’ne göre COVID-19 pandemisine bağlı yasaklar başladığından beri iki önemli hava kirliliği unsurunun düzeylerinde sert düşüşler yaşandı. Diğer yandan, ikincil bir kirletici olan yer-düzeyi ozon miktarı ise Çin’de yükseldi.

Birliğin yayın organı GRL dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre Çin, batı Avrupa ve ABD üzerindeki nitrojen dioksit kirliliği, 2020 başlarında geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre  yüzde 60 oranında düşmüş. Yanma sırasında oluşan, tepkimeye girme eğilimi yüksek bir gaz olan nitrojen dioksit yanma sırasında ortaya çıkıyor. Ciğerlere büyük zararlar verebilen bu gaz atmosfere çoğunlukla taşıtlar, enerji santralleri ve sanayi tarafından salınıyor.

Sıklıkla dile getirdiğimiz gibi coronadan meydana gelen akciğer sıkıntılarının çok daha fazlasını nitrojen dioksit yapıyor… Ama buna kafayı takacak bir yetkili yok maalesef… Corona virüs konusunda başta Trump olmak üzere en çok suçlanılan ülke Çin… Başka  bir çalışmaya göre, koronavirüs yasaklarıyla beraber başka bir önemli kirletici olan partikül madde (2,5 mikrondan küçük partiküller) düzeyi de Kuzey Çin üzerinde yüzde 35 düzeyinde azalmış durumda.  Partikül maddeler katı maddelerden ve su damlacıklarından oluşuyor, akciğerlerin derinlerine kadar ulaşarak hasar veriyor.

Artık öğrendik, neye benziyor bu maddeler?… Bu büyüklükte bir düşüş 90’larda hava kalitesinin uydularla gözlenmeye başlamasından beri yaşanmış değilmiş... Bu düzeye yakın düşüşler sadece 2008 Pekin Olimpiyatları gibi organizasyonlar nedeniyle alınan önlemlerle, kısa süreli olarak görülebiliyormuş…

Pandemi sonrası İstanbul’dan yeniden Uludağ’ın görülmesi gibi olaylar ülkemizde de yaşanıyor. İklim ve çevresel acil durumun hâlâ devam ettiğini hatırlatıyor. Coronavirüs salgınıyla mücadele ederken aynı zamanda iklim krizi ve çevresel acil durumla da mücadele etmeliyiz çünkü bu iki krizi de derhal çözmeliyiz…

Salgın nedeniyle bilim insanlarını ve uzmanları dinlemenin şimdi çok daha fazla önem kazandığını bir kez daha vurgulayalım. Bu tüm krizler için geçerli, ister corona krizi olsun ister iklim krizi…

***

Slow Food hareketi de iklim değişikliği üzerine dünya aşçılarına her yıl çağrılar yapıyor. Özetle şöyle diyor Slow Food: Sera gazı üreten sadece sanayi, ulaşım, fosil yakıtlardan enerji üretimi ve çiftçilik değildir; yemek hazırlamanın basit faaliyeti bile evde, restoranda, okul kafeteryasında bile emisyon üretir. Mutfakta ve yemek odasında sürdürülebilir seçimler yapmak karbon dioksit emisyonlarını önemli ölçüde azaltabilir ve bu nedenle iklim değişikliğine karşı mücadelede yardımcı olabilir.

***

Hepimize, herkese şu iklim değişikliği gününde görev düşüyor… Çünkü dünya nefes alamaz hale gelmiş her bakımdan, can çekişiyor!