Muhalefet şerhi belli oldu... Dikkat çeken 'Köy Koop' vurgusu!

Oktay GÜÇTEKİN / EGEDESONSÖZ- İzmir Büyükşehir Belediyesi’nde 2021 yılı mali harcamaların incelendiği denetim komisyonu raporu tamamlandı. AK Partili ve CHP'li Meclis Üyelerinden oluşan 4 kişilik ekip, 45 günlük çalışma sonrasında hazırladıkları tespitleri meclise sundu. İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer’e yasal olarak sunulan raporda çarpıcı ifadeler yer aldı.

AK Parti Grup Sözcüsü Hakan Yıldız'ın imzasını taşıyan “şerh” kısmında ise bir çok maddeyle durum tespiti yapıldı. Yapılan değerlendirmede birçok mali harcama sorunu, Köy Koop'a verilen ihaleler ve etkinliklerdeki tarih planlamaları gibi konuların içinde yer aldığı 15 bulgu ve 5 maddeye dikkat çekildi.

İzmir Büyükşehir Belediyesi ile ilgili hazırlanan şerh raporunda şu maddelere yer verildi:

Madde 1
Belediye harcama birimlerinin mal ve hizmet alımı harcamalarında yapılan inceleme sonucunda birimlerin performans programında yer alan faaliyetleri ile ilgili alımları yıllık iş programı takvimleri belli olmasına rağmen idarenin programlama zafiyetinden kaynaklanan açık ihale yöntemi yerine alım işlemlerinin farklı müdürlükler üzerinden bölünerek doğrudan alım yöntemi tercih edilmesi neticesinde alım maliyetleri artacağından kaynaklı kamu zararının oluşacağı düşünülmektedir.

Bulgu 1
Protokol Şube Müdürlüğü'nün 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu 22. maddesi kapsamında, 440 no.lu 27.11.2021 tarihli 'Ses ve Işık Basımı Hizmet Alımı' olarak tanımlanan işi ENFEST ORGANİZASYON TURIZM IT. IH. İNŞ. TAAH. TIC. LTD. ŞTİ. Firması 354.000,00 TL bedel ile yapmıştır.

Bulgu 2
Etkinlik ve Organizasyon Şube Müdürlüğü'nün 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu 21f maddesi kapsamında, 161 no.lu 31 Aralık 2021 Yılbaşı Kutlamaları 'Konak Meydanı'nda bulunan İzmir Saat Kulesi yüzeyinde yapılacak olan etkinlik ile ilgili video, film oluşturulması ve yansıtılması (videomapping)' olarak tanımlanan işi ENFEST ORGANİZASYON TURIZM IT. IH. İNŞ. TAAH. TİC. LTD. ŞTİ. firması 359.428,00 TL bedel ile yapmıştır

Yapılan işler detayları incelendiğinde, yukarıdaki iki ayrı iş emrinin de YILBAŞI KUTLAMASI için olduğu, bu işlerin aynı firma tarafından yapıldığı görülmektedir. Yılbaşı kutlaması, tarihi net ve belli olan bir takvim olması nedeniyle rahatlıkla önceden planlamayla açık ihale yöntemiyle satın alma yapıla bilecekken farklı şube müdürlükleri üzerinden iş tanımı bölünerek doğrudan temin yöntemiyle alım yapılmış ve aynı firmaya iş bölünerek verilmiştir. Bu bulgular idarenin planlama eksikliğini ortaya koymakla birlikte aynı zamanda satın alma yöntemi nedeniyle doğru fiyattan hizmet alınmasının engellendiğini göstermektedir.

Bulgu 3
Dış İlişkiler Şube Müdürlüğü'nün 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu 21f maddesi kapsamında, 4279 no.lu '23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı kapsamında kardeş kentlerimiz başta olmak üzere dünyanın çeşitli ülkelerinden çocukların, çevrimiçi ortamda bir araya getirildiği uluslararası çevrimiçi etkinlik organizasyonu hizmet alımı işi ENFEST ORGANIZASYON TURIZM IT. IH. INS. TAAH. TIC. LTD. ŞTİ. firması 470.666,60 TL bedel ile yapmıştır. Bulgu 1 ve Bulgu 2'de işin planlanamaması ve işlerin bölünmesi örneklerine ek olarak Bulgu 3'te de tarihleri önceden belli olan organizasyonlar için doğru planlama yapılamadığını göstermekte olup Bulgu 1 ve Bulgu 2'deki işleri alan aynı firma, Bulgu 3'teki işleri de doğrudan temin yöntemiyle gerçekleştirmiştir. Sonuç olarak tarihleri belli etkinliklerin doğru bir yöntemle planlanmadığı ortadadır.

Bulgu 4
Dış İlişkiler Şube Müdürlüğü'nün 9468 no.lu 9-11 Eylül 2021 tarihleri arasında düzenlenecek UCLG-Uluslararası Birleşmiş Kentler ve Yerel Yönetimler Teşkilatı 4. Kültür Zirvesi kapsamında simültane teknik sistem kurulumu ve İngilizce-Türkçe / Türkçe-İngilizce, Fransızca Türkçe Türkçe-Fransızca, İspanyolca-Türkçe / Türkçe-İspanyolca simültane hizmet alımı' işini MEGA KONGRE ORGANİZASYON DESTEK HİZMETLERİ SAN. ve TIC. LTD. ŞTİ. firmasi 348.690,00 TL bedel ile yapmıştır.

Bulgu 5
Tanıtım Şube Müdürlüğü'nün 10045 no.lu 9-11 Eylül 2021 UCLG Kültür Zirvesi uluslararası strateji oluşturma, planlama ve iletişim hizmeti alımı' işini ERTAN ORGANIZASYON ve DANIŞMANLIK TIC. A.Ş. firması 460.200,00 TL bedel ile yapmıştır.

Bulgu 6
Basın Yayın Şube Müdürlüğü'nün 10469 no.lu '9-11 Eylül 2021 tarihinde İzmir'de gerçekleştirilecek olan Uluslararası Birleşmiş Kentler ve Yerel Yönetimler (UCLG) Kültür Zirvesi için uluslararası sosyal medya, uluslararası mecralarda kullanılmak üzere film çekim hizmeti, uluslararası delegasyona yönelik makale ve içerik oluşturma hizmeti, oluşturulacak içerikler için tercüme ve redaksiyon hizmeti alımı' işini ERTAN ORGANİZASYON ve DANIŞMANLIK TİC. A.Ş. firması 300.900,00 TL bedel ile yapmıştır.

Yukarıda yer alan Bulgu 4, Bulgu 5, Bulgu 6'daki işler aynı etkinliğe aittir. Bu işlerin takvimleri önceden belli olmasına rağmen, farklı şube müdürlükleri tarafından işler bölünmüş, 3 ayrı konu başlığında 2 farklı firmaya doğrudan temin yöntemiyle verilmiştir. Dosya detaylı incelendiğinde 3 bulgunun da açık ihale yöntemiyle satın alması yapılabileceği görülmüştür. İlgili yetkilerle yapılan görüşmede yapmış olduğumuz tespitlere katıldıkları ancak COVID 19 nedeniyle etkinliğin takvimin geç belli olduğu, zaman yetersizliği nedeniyle bu şekilde bir hizmet alımı yapıldığı tarafıma iletildi. Sonuç olarak önemli olan, ortaya koyduğumuz hatalı bulduğumuz, satın alma yönteminin ilgili hizmet alımı yapan sorumlular tarafından da kabul görmesidir. Belediye kaynaklarımızın daha verimli kullanılması açısından 2022 yılında performans programında yer alan faaliyetleri ile ilgili alımları yıllık iş programı takvimleri içinde yapılması gerekmektedir.

Bulgu 7
Gençlik ve Spor Şube Müdürlüğü'nün 29 no.lu İzmir Büyükşehir Belediyesi Gençlik ve Spor Hizmetleri Başkanlığı'nca gerçekleştirilen Uluslararası Maraton İzmir yarışının tanıtımı için kısa film çekimi ve prodüksiyon hizmet alımı' işini SEAGULL CROW AND PARTNERS FIKIR GELİŞTİRME İLET. Ve YÖN. DAN. A.Ş. firması 271.400,00 TL bedel ile yapmış

Bulgu 8
Tanıtım Şube Müdürlüğü'nün 12588 no.lu 'Izmir Spor Kulüpleri film yapımı hizmet alımi işini SEAGULL CROW AND PARTNERS FİKİR GELİŞTİRME İLET. Ve YÖN. DAN. A.Ş. firması 472.000,00 TL bedel ile yapmıştır.

Takvimleri önceden belli olan ve Bulgu 7 ve Bulgu 8'de yer alan hizmet alımları farklı şube müdürlüklerince yapılmıştır. Her iki işi aynı tarafından firmanın gerçekleştirilmiş olup açık ihale yapılmış olsa daha uygun fiyata hizmet alımı yapılmış olabilirdi. Bu örneklemde olduğu gibi işleri bölmek yerine doğru planlama ile ihale usulü kullanılarak hizmet alımı yapılabileceği sonucuna ulaşılmaktadır.

Bulgu 9
Bisiklet - Yaya Erişimi ve Planlama Şube Müdürlüğü'nün 10477 no.lu 'Avrupa Hareketlilik Haftası etkinliği hizmeti alım' işini BIP DANIŞMANLIK ve ORG ve PAZ. LTD. ŞTİ. firması 468.548,50 TL bedel ile yapmıştır.

Bulgu 10
Bisiklet - Yaya Erişimi ve Planlama Şube Müdürlüğü'nün 10952 no.lu '6 Ekim Okula Yürüyorum etkinliği hizmeti alım' işini BIP DANIŞMANLIK ve ORG. ve PAZ. LTD. ŞTİ. firması 468.932,00 TL bedel ile yapmıştır.

Bulgu 11
Bisiklet Yaya Erişimi ve Planlama Şube Müdürlüğü'nün 13674 no.lu "Travel Turkey Izmir Turizm Fuarı Eurovelo 9 tanıtımı ve organizasyonu hizmeti alım' işini BİP DANIŞMANLIK ve ORG. ve PAZ. LTD. ŞTİ. firması 469.640,00 TL bedel ile yapmıştır. Yukarıdaki bulgularda ise aynı müdürlük, yakın takvimlerdeki benzer iş tanımlarını aynı firmaya doğrudan alım yöntemiyle işleri yaptırmış olup, işleri bölmeyi tercih ederek tek firma tarafından hizmet alımını gerçekleştirmiştir.

MADDE 1'DEKİ KARŞIT GÖRÜŞE İLİŞKİN AÇIKLAMA
Buna göre program tarihleri belirli olan işler için ihaleye çıkılabilecekken İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin doğrudan temin ile hizmet alımı yapmak için birçok işi böldüğü görülmektedir. İdarenin bu işleri planlama konusunda zafiyet yaşadığı çağrışımı uyandırmaktadır. Önceki yıllarda hazırlanan denetim raporlarının muhalefet şerhlerinde de 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun doğrudan temin yönteminin düzenlendiği maddeleri ile İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin doğrudan temin usulünü tercih etmesine yönelik, bu yöntemlerin bir ihale usulü olmadığı, yalnızca bir alım yöntemi olduğu, birçok iş için ihaleye çıkması gerekirken ve çıkabilecekken doğrudan temin yöntemini kullanabilmek için aynı işin kısımlara bölünerek hizmet alımı yaptığına, işin kolayına kaçtığına dikkat çekilmesine rağmen bu eleştirilerin dikkate alınmadığı gözlenmiştir. İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin, ihale usulü ile hizmet alımı yapmak yerine doğrudan temin yöntemini bu şekilde sıkça kullanılması, kanunda belirtilen acil hizmet alımları için değil, işi yapma tercihi olarak karşımıza çıkmaktadır.

MADDE 2
Meclis üyelerinin belediye ve bağlı kuruluşlarıyla ilgili faaliyet göstermeme ilkesinin ihlal edildiği tespit edilmiştir. Buna göre; İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı tarafından 03.12.2020 tarihinde 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun dayanak oluşturularak belediye başkanları ve meclis üyelerinin dikkatine sunduğu ve Ek-1 de gösterilen 97509404-301.02-112 sayılı bilgilendirme mektubunda açıkça belirtilmiş olmasına ve 2020 denetim raporu muhalefet şerhinde de üzerinde 'Belediye başkanı görevi süresince ve görevinin sona ermesinden itibaren iki yıl süre ile, meclis üyeleri ise görevleri süresince ve görevinin sona ermesinden itibaren bir yıl süreyle, belediye ve bağlı kuruluşlarına karşı doğrudan doğruya veya dolaylı olarak taahhüde giremez, komisyonculuk ve temsilcilik yapamaz' maddesi üzerinde durulmasına rağmen 2020 yılı denetim komisyonu muhalefet şerhinde İZSU ve ESHOT raporlarına konu olan bu durumun 2021 yılında İZSU ve ESHOT da dikkate alındığı ancak bu sene de Büyükşehir'in alımlarında devam ettiği gözlenmiştir.

MADDE 3
İzmir Büyükşehir Belediyesi sosyal belediyecilik anlayışı ve tarımsal kalkınmayı destekleme politikaları gereği kooperatiflerden ürün alımı yapmaktadır. Kooperatiflerin desteklenmesi önemli olmakla birlikte bazı alımlarda yeterli maliyet analizinin göz ardı edildiği tespit edilmiştir.

Bulgu 12
Sosyal Hizmetler Şube Müdürlüğü'nün 11 Ocak 2021-30 Haziran 2021 tarihleri arasını kapsayan 476 no.lu süt alimi S.S. Tire Süt Müstahsilleri Tarımsal Kalkınma Kooperatifi'nden 23.565.949,92 TL bedel ile (litre fiyatı 5,90 TL) dağıtımı yüklenici kooperatife ait olmak üzere alınmıştır.

Bulgu 13
Sosyal Hizmetler Şube Müdürlüğü'nün 01 Temmuz 2021 28 Aralık 2021 tarihleri arasını kapsayan 8488 no.lu süt alımı İzmir Köy Koop Birliği'nden 19.433.858,40 TL bedel ile (litre fiyatı 5,85TL) dağıtımın İzmir Büyükşehir Belediyesi yapma şartıyla alınmıştır.

Bulgu 14

Sosyal Hizmetler Şube Müdürlüğü'nün 01 Temmuz 2021 - 28 Aralık 2021 tarihleri arasını kapsayan 8077 no.lu süt alımı S.S. Tire Süt Müstahsilleri Tarımsal Kalkınma Kooperatifi'nden 23.596.054,74 TL bedel ile (litresi 6,23 TL) dağıtımı yüklenici kooperatife ait olmak üzere alınmıştır.

MADDE 2'DEKİ KARŞIT GÖRÜŞE İLİŞKİN AÇIKLAMA
5393 sayılı Belediye Kanunu'nun ilgili maddesi, İzmir Büyükşehir Belediyesi Başkanı Sayın Tunç SOYER'in altına imzasını atarak dikkatleri çektiği mektubuna konu olan bakış açısı ve belediye çalışma etiğinin, S.S. Gereli Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Başkanı'nın Büyükşehir Belediye Meclis Üyesi olması ve ayrıca yine aynı meclis üyesinin İzmir Köy Koop Birliğinin 21/05/2018 tarihli noter onaylı karar defterinde "Başkan ve Başkan yardımcıları kooperatifi iki imza ile temsil etmeye, her tür iş için imza yetkisi verildi, imza yetkiliden en az 2 kişi müştereken imzaya ,temsil ve ilzama kooperatif kaşesi ile yetkilidir" denmektedir. 21/05/2018 tarihli noter onaylı kararda kooperatif başkanı da Sayın Başkanın 1.derece yakınıdır. Bu nedenle kooperatif adına yapılan tüm işlemlerde, imza yetkili kişiler 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 28. maddesinde açıkça belirtilen hükümlere aykırı olması nedeniyle bir ihlal söz konusudur.

Yapılan incelemelerde İzmir Büyükşehir Belediyesi, S.S. Gereli Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifinden 2021 yılında 2.311.000,00 TL, İzmir Köy Koop. Birliği'nden ise 41.990.637,27 TL'lik alım yapılmıştır.

Bu konu 2020 yılı denetim raporundaki ESHOT ve IZSU alımlarında ortaya konan bulgulardan farklı değildir, 2021 yılında ESHOT ve İZSU'da düzeltilen bu durumun hızlı bir şekilde İZMİR BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ tarafından da düzeltilmesi gerekmektedir.

MADDE 3'teki KARŞIT GÖRÜŞE İLİŞKİN AÇIKLAMA
Bulgu 12'de yer alan süt alımında S.S. Tire Süt Müstahsilleri Tarımsal Kalkınma Kooperatifi belirtilen dönem içinde sütü 5,90 TL/kg olarak fiyatlandırmış; sütün nakliyesi, depoya indirilmesi, dağıtımının 'Süt Kuzusu' dağıtım aracı ve Süt Kuzusu projesi kapsamında görev yapan iki personel ile yapılması şartname ile güvence altına alınmıştır. Bunun yanı sıra Bulgu 13'te yer alan süt alımında İzmir Köy Koop Birliği sütü 5,85 TL/kg olarak fiyatlandırmıştır. Yine aynı tarihler arasını kapsayan süt alımında Bulgu 14'te S.S. Tire Süt Müstahsilleri Tarımsal Kalkınma Kooperatifi sütü 6,23 TL/kg olarak fiyatlandırmış ve sütün nakliyesi, depoya indirilmesi ve dağıtımı Bulgu 12'de olduğu gibi, yüklenici kooperatif tarafından yapılmak üzere alınmıştır. Fiyatlar birbirine yakın olmakla birlikte nakliye ve dağıtım maliyetleri göz önüne alındığında İzmir Köy Koop Birliği'nden alınan sütlerin nakliye ve dağıtım giderlerinin İzmir Büyükşehir Belediyesi'ne mal olduğu görülmektedir. Yapılan inceleme ve piyasa değerlendirmesinde sütün dağıtım maliyeti litre başına yaklaşık 1 TL'dir. But durumda aynı dönemler dağıtılmak üzere 2 aynı kooperatiften alınan sütün litre başına maliyeti KDV hariç 0,62 TL'dir. Bu durumda süt alımı ve dağıtımı işlemi Belediyemizin %10 daha fazla ödeme yapmasına neden olmuştur. İdarenin satın alma tercihini bu kooperatiften yana kullanmasının maliyeti azımsanacak boyutta değildir ve faydalı bir iş yapmak isterken bu tercihin kamu zararına neden olacağını düşündürmektedir. Ayrıca 3A kapsamındaki alımlarda her ne kadar 3 fiyat teklifi alma ve fiyat araştırma zorunluluğu yoksa bile yapılan incelemelerde Satın Alma Daire. Başkanlığı'nın talebi üzerine ilgili müdürlükler alım dosyalarında 3 teklif çalışmasını yaptıklarını ancak diğer iki kooperatiften istenen ürünle ilgi fiyat gelmediği yada istedikleri ürünün üretilmediğini belirten yazıları koydukları tespit edilmiştir.

Bulgu 15
Aşevleri Şube Müdürlüğü 127 onay numarası ile 2021 yılı için S.S. Ödemiş Bademli Fidancılik Tarımsal Kalkınma Koop. 689.000.000 TL (altı yüz seksen dokuz bin TL) bedel ile bardak yoğurt alımı yapılmış.

Ancak Tire Süt koop. ve Foça Yoğurt Koop. Istenen üründen üretmediklerini belirterek fiyat vermemişlerdir. Bu durumda Kooperatif alımlarında kendi içinde de olsa fiyat maliyet çalışması yapılmasında fayda vardır.

MADDE 4
Kooperatiflerin desteklenmesi amacıyla 2021 yılında yapılan alımların kooperatifler arasında dengeli ve adil dağıtılması sağlanmalıdır.

MADDE 4'teki KARŞIT GÖRÜŞE İLİŞKİN AÇIKLAMA
İzmir Büyükşehir Belediyesi 2005 yılından beri kooperatiflere destek vermektedir. Bu kapsamda yıllara sair destek verilen kooperatif sayılarında ve alım rakamlarında ciddi anlamda artış söz konusudur. Ancak 2020 yılı denetim raporunda da açıkça belirtilmesine rağmen ağırlıklı olarak belirli kooperatiflerden alım yapıldığı ve toplam harcama kaleminin daha fazla kooperatifin faydalanacağı şekilde düzenlenmesi gerektiği belirtilmiş olup, 2021 yılında yapılan incelemelerde bu durumun çok fazla değişmediği saptanmıştır.

İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin 2021 içerisinde 30 kooperatiften ve toplam 175.250.119,09 TL bedel ile alındığı ürün alındığı saptanmıştır. Bu 30 kooperatif içerisinde alımların ağırlıklı olarak 6 kooperatif üzerinden yapılması, kooperatifler arası adaletsiz yaklaşımın örneği olarak karşımıza çıkmıştır. Yapılan incelemelerde İzmir Büyükşehir Belediyesi, S.S. Gereli Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifinden 2021 yılında 2.311.000,00 TL, İzmir Köy Koop Birliği'nden ise 41.990.637,27 TL, S.S. Tire Süt Müstahsilleri Tarımsal Kalkınma Kooperatifi'nden 48.372.721,07 TL, S.S. Ödemiş Bademli Fidancılık Tarımsal Kalkınma Kooperatifi'nden 9.675.620,38 TL, Ödemiş Bademli Fidancılık Tarımsal Kalkınma Kooperatifi, S.S. Bayındır Çiçek Üreticileri Tarımsal Koop. Bayçikop ve S.S. Ödemiş Fidancılık Süs Bitkileri Üretim ve Pazarlama Kooperatifi'nden 13.806.221,80 TL tutarında alım yapmıştır.

Bu 30 kooperatif içerisinde alımların ağırlıklı olarak yukarıda belirtilen kooperatifler üzerinden yapılması, tarımsal kalkınma politikalarının oluşturulmasındaki üreticiyi destekleme amacıyla, bu tespitin ilerleyen yıllarda da bu şekilde devam etmesi, üreticinin tarımsal faaliyetlere devam etmesindeki özendiriciliğini kaybetme ve kooperatiflerin tekelleşerek üretici üzerinde olumsuz etki yapma riski içermektedir.

MADDE 5
Şehir Tiyatroları için yapılan alımları gerekmektedir ve bütçesin acil olarak düzenlemesi gerekmektedir

MADDE 5'teki KARŞIT GÖRÜŞE İLİŞKİN AÇIKLAMA
70 yıl sonra yeniden kurulan İzmir Büyükşehir Tiyatroları'nın 2021 yılında yapılan harcamalarının tamamına yakınının doğrudan temin yöntemi kullanılarak yapıldığı tespit edilmiştir.

Bu kapsamda acilen bir bütçe belirlenmesi ve alımların ihale yöntemi kullanılarak yapılmalıdır. Sürekli doğrudan temin ile hizmet alımı yapılması önceki yıllarda olduğu gibi Sayıştay Raporlarında inceleme konusu olmuştur.

Şehir Tiyatroları'nın hizmet alımlarının 22D maddesi kapsamında yaptığı harcamalara bakıldığında, onay kodları sırasıyla 8470, 9149, 10340, 10705, 10822, 11409, 12549, 12990, 13713, 13763, 14056 olmak üzere, tüm bu iş emirleri incelendiğinde Şehir Tiyatroları'nin bütçe ve ödeme işlemlerinin acil olarak bir planlamaya ihtiyacı olduğu net bir şekilde görülmektedir.

İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin, ihale usulü ile hizmet alımı yapmak yerine doğrudan temin yöntemini bu şekilde sıkça kullanılması, kanunda belirtilen acil hizmet alımları için değil, işi yapma tercihi olarak karşımıza çıkmaktadır.