ESHOT'un 5 milyarlık bütçesine onay... CHP'den ulaşım için '3 TL' çağrısı

Oktay GÜÇTEKİN – Ozan EKİZ / EGEDESONSÖZ - İzmir Büyükşehir Belediyesi Kasım ayı olağan meclisinin 6’ncı oturumu gerçekleştirildi. Oturuma İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer’in yokluğunda Başkan Vekili Mustafa Özuslu başkanlık yaptı.

Yaklaşık olarak 2,5 saat süren meclis oturumunun gündemine ise ESHOT’un 2023-2025 yılı bütçe görüşmelerinde yaşanan tartışmalar damga vurdu.

DİRİM: BÜYÜKŞEHİR GARABET BİR DURUM İLE KARŞI KARŞIYADIR
ESHOT bütçe görüşmeleri adına CHP’den söz alan Raşit Dirim, “İzmir’de toplu ulaşımın düzenlenmesi  Büyükşehir Yasası içine yerleştirilmiştir. Bir de UKOME diye bir yapı oluşturuluyor ve bununla bütün düzenlemeler yapılıyor. Ancak ana yetki İzmir Büyükşehir Belediyesi'nde olması gerekiyor. Ancak merkezi yönetim bir yönetmelikle yönetmeliğin içini değiştirdi. Ve UKOME’nin yetkisi merkezi iktidarın atadığı bürokratlara geçti. Bu ne hukuka ve ahlaka uygun değil. Bu son derece önemli bir konu. Bunun ESHOT’a yansıması; ESHOT 2019’den bu yana sadece 2 defa zam yapabildi giderlerine. 2 yılda akaryakıt ve zam düzenlemeleri 60 iken ESHOT istediği zammı yapamadığı için sadece 2 kere ile sınırlı kaldı.Bu demokratik ve ahlaki değil. Bunla ilgili  davalar açıldı. Bütün bu tablo içinde merkezi idare 1 Nisan 2022 tarihinde Tunç Başkanımızın imzası ile öngörülen borçlanma talebi bugüne kadar cevaplanmadı. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın imzalamadığı yazı 421 milyon TL. Bu uygulamalar hem İzmir Büyükşehir Belediyesi'ni hem de ESHOT’u sıkıntıya sokan yaklaşımlar. Ben buradaki ESHOT konuşmalarımda genellikle İzmir'in ulaşım sorunlarının aşılması için birlikte hareket etmemiz gerektiğini söyledim. Halkapınar Otogar projesi gibi projelerde birlikte hareket etmemiz gerektiğini söyledim. Ancak durum öyle değilmiş. UKOME’de yaşadığımız durum bunlardan uzak olduğumuzu gösteriyor. ESHOT ve İzmir Büyükşehir Belediyesi son derece garabet durumla karşı karşıya” ifadelerini kullandı.

ŞAHİN: OTOBÜS SAYIMIZ BİN 831’DEN  BİN 769’A DÜŞMÜŞ
Söz alan MHP Grup Başkanvekili Selahattin Şahin rakamlara dikkat çekerken, “2022 bütçesi yaklaşık 3 katına çıkarılmıştır. Akaryakıt fiyatları yaklaşık 2 kat artmıştır. Normal şartlarda girdi maliyetlerinin artış oranının üzerinde bir bütçe yapıyorsanız, performans hedeflerinin de buna paralel olarak artış göstermesi gerekir.  Performans programını incelediğimizde kurumsal yapıyla ilgili bazı tespitlerimiz oldu. Örneğin otobüs sayımız bin 831’den bin 769’a düşmüş. Elbette hibe edilen ve hurdaya ayrılan araçlarımız vardır. Fakat nüfus artışı ve pandemi sonrası ihtiyaçların bu araçlarla karşılanamayacağı aşikardır. Yine hizmet binalarında bir azalma gözlenmiştir. 2022’de 19 olan bina sayısı 2023’te 11 olarak görülmektedir. Atölyeler ve garajların toplamı 9 adet olup 5’inde arıtma tesisi olmasına rağmen diğer 4’ünde yoktur.  Yağ ayrıcı 3 noktada olmasına rağmen 6 tesiste bulunmamaktadır. Çok değil 2 gün önce İZSU genel kurulumuzu yaptık. Arıtma tesisleri sorunu orada da gündeme geldi. Asıl arıtılması gereken kimyasal ve mekanik atıkların yetersiz arıtmalar sebebiyle akıbetlerinin ne olduğu meçhuldür. Asıl sorun arıtma ve yağ ayrıcı sistemlerin 2022 ve 2023’te aynı sayıya sahip olmasıdır. Sizin çevreciliğinizin özeti budur” dedi.

SİYAH VE BEYAZ KADAR NETTİR
Yenilenebilir enerjiye de değinen Şahin, “Diğer bir konuda yenilenebilir enerji kaynaklarından yeterli düzeyde faydalanılamamasıdır. Garajların üzerine güneş enerjisi sistemleri kurulabilir. Elektrikli araç sayısı hızla arttırılmalıdır.  Mevcut ulaşım ağına entegre edilecek özel sektör paydaşlarının araçlarında da bu hassasiyetlere dikkat edilmelidir. Engelli yurttaşlarımıza yönelik araç ve ekipman sayısı artırılmalıdır. İZSU genel kurulunda söz ettiğim kadın çalışan oranı maalesef ESHOT'ta da yüzde 4 buçuk gibi çok düşük bir orandadır, yeni işe alımlarda hanımefendi kardeşlerimize pozitif ayrımcılık yapılmalıdır. Araç yıkama tesisleri ve garajlarda kullanılan suyun yeniden kullanıma kazandırılması için 2022’de ayrılan kaynak 1 milyon 180 TL iken 2023’te 600 bin TL’dir. Görüleceği üzere hem arıtma fakiri hem de kullanım suyunun arıtılmasına yönelik duyarsız bir yönetim anlayışı sergilenmektedir. Kurum araçlarının akaryakıt, madeni yağ, antifriz ve benzeri ihtiyaçlarının temini için 2022’de ayrılan kaynak 340 milyon TL iken, 2023’te 1 milyar 800 milyondur. Yani yaklaşık 6 kat artmıştır. Akaryakıt fiyatlarının yıllık artış oranı 2 kat olmasına ve araç sayısının azalmasına rağmen 6 katlık bir artışı nasıl izah edecekseniz, merak ediyorum.  Özetle gerek İzmir Büyükşehir Belediyesi gerekse iştiraklerimiz ve şirketlerimizin yönetim ve vizyon olarak çağdaş, bilimsel, sürdürülebilir kaynakları verimli kullanan bir yapıda olmadığı siyah ve beyaz kadar nettir” diye konuştu.

SEVİNÇ: KAMU KAYNAKLARI VERİMLİ BİR ŞEKİLDE KULLANILIYOR
İYİ Parti Grup Başkanvekili Kemal Sevinç ise ESHOT’a övgüler dizerken, “Cumhuriyetimizin 100’ncü yılını kutlayacağımız 2023’de ESHOT’un performans ve bütçesinin geçtiğimiz yıllar gibi başarılı olduğunu görüyoruz. Sürekli yenilikleri takip ettiğini ve ihtiyaç duyulan yenilikleri sağladığını görüyoruz. 400 aracı vatandaşlarımızın hizmetini doğru zamanda ve vatandaşlarımızın haklarını koruyarak sundu. Son 3 yılda alınan otobüs sayısı 616’yı buldu. Elektrikli otobüs filosuna 100 otobüs katılması planlanıyor. Bu konuda AK Partili arkadaşlarımızın da desteğine ihtiyaç vardır. ESHOT çok büyük bir kuruluş. Sayısız işi başarı ile bir arada yürütmektedir. Kamu kaynaklarını verimli şekilde kullanıyor. ESHOT Genel Müdürlüğü'nün 2023 yılı bütçesi hayırlı olsun” ifadelerini kullandı.

KÖKLÜ: BİR ÖNCEKİ YILA GÖRE…
Plan ve Bütçe Komisyonu adına söz alan CHP’li Bülent Köklü, “ESHOT Genel Müdürlüğünün, 2023 Mali Yılı Bütçe Tasarısının; 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 9. ve 13. maddeleri gereğince hazırlanan 2020-2024 Stratejik Planında yer alan Kurumsal Misyon, Vizyon, Stratejik Amaç ve Hedeflerine uygun bir şekilde hazırlandığı görülmektedir. 2023 yılı Performans Programında; 5 Stratejik Amaç, 13 Stratejik Hedef, 21 Performans Hedefi ve 33 Faaliyet/ Projenin toplam kaynak ihtiyacı 4 milyar 80 milyon 828 bin TL olarak belirlenmiştir. 2023 Mali Yılı Bütçesi olarak: 5 milyar 321 milyon TL gider, 4 milyar 300 milyon 800 bin TL gelir öngörülürken, 1 milyar 20 milyon 200 bin TL ise Açık Fazlanın Finansmanı olarak teklif edilmektedir. Gelir bütçe kalemlerini incelediğimizde; 2022 yılında ilk olarak 1 milyar 414 milyon 35 bin TL olan gelir bütçesi, yapılan ek bütçeyle, toplam da net bütçe ödeneği 2 milyar 630 milyon 35 bin TL’ye çıkarılmış, 2023 Mali yılı Bütçe Tasarısında gelir bütçesi ise 4 milyar 300 milyon 800 bin TL olarak teklif edilmiştir. Bir önceki yılın öngörülen ilk bütçesine göre yüzde 204,15 ve ek bütçeyle yapılan toplam net bütçeye göre yüzde 63,53 oranında artırılarak teklif edilmiştir. Açık fazlanın finansmanı ise 1 milyar 20 milyon 200 bin TL öngörülmüştür. Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri 2022 yılında ilk olarak 497 milyon 157 bin TL olarak öngörülmüş olup yapılan 240 milyon TL ek bütçeyle toplam bütçe 737 milyon 157 bin TL olarak belirlenmiştir. 2023 Mali yılı Bütçe Tasarısında Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri bütçesi 1 milyar 275 milyon 46 bin TL olarak öngörülmüş olup, bir önceki yılın ilk bütçesine göre yüzde 156,47ve ek bütçeyle yapılan toplam bütçeye göre yüzde 72,97oranında artmıştır. ESHOT Genel Müdürlüğü'nün diğer gelirlerinin 2022 yılı için 17 milyon 110 bin TL olarak gerçekleşeceği planlanmış olup, 2023 yılı için 26 milyon 234 bin TL olarak gerçekleşeceği öngörülmektedir. Bir önceki yıla göre artış oranı yüzde 53,32 olarak hesaplanmıştır” diye konuştu.

GERÇEKÇİ VE ÖNGÖRÜLERLE HAZIRLANDI
Zamların fiyatlara yansıtılamadığını belirten Köklü, “ESHOT Genel Müdürlüğü'nün mali yapısına baktığımızda akaryakıta ve yedek parçaya gelen aşırı zamlar bilet fiyatlarına yansıtılamamıştır. Bu nedenle gelir ile gider arasındaki farkın büyük bir bölümünün Büyükşehir Belediyesi'nden alınan yardım, diğer kısmının ise iç borçlanma ile karşılanacağı öngörülmüştür. Şu anda brent petrol 85,43 dolar civarında. Biz Eylül 2021’den bugüne geldiğimizde 122 doları hiç geçmedi. 2008 yılında dünyada petrolle ilgili ciddi bir kriz oldu. 2008 yılının temmuz ve ağustos aylarında petrol 165 dolara çıktı. O gün pompa fiyatı 3,21 lira kuruştu. Şu anda 85 dolara düştü. 24 kasım 2021 tarihinden bugüne gelirsek; 24 kasım 2021 yılında mazotun litre fiyatı 87 kuruş. Dolar 11,50 kuruş. Bugüne geldik; şu anda 24,06 kuruş mazot, 30 lirayı da gördük. Mazotta dünya artışlarını bahane ederek ESHOT’un yakıt giderlerini düşürelim düşürmeyelim zam yapmayalım tartışmalarına son verelim. Gelin bedelsiz verin, bırakalım ÖTV itirazlarını. Yüzde 1 KDV yapın diye 3 yıldan beridir konuşuyoruz. Eğer bu ülkeye kamu zararı oluşturmak istemiyorsanız verin ücretsiz destek. 3 liraya taşısın ESHOT. Bundan 14 sene önce 3,21 kuruştu, dolar da 3,60 liraydı. Bugün geldiğimiz nokta TL’nin değerinin yerle bir olmasıdır, başka bir şey değildir. Satın alma gücümüz bitmiştir. Türkiye ekonomisinden ayrı olarak değerlendiremeyeceğimiz Belediyemiz ve bağlı kuruluşu ESHOT Genel Müdürlüğü maliyet artışlarından olumsuz yönde etkilenmiştir. Halkımızın alım gücünün düşmesi neticesinde enflasyon ve diğer göstergelerde (döviz, akaryakıt, elektrik) meydana gelen yüksek oranlı artışlara rağmen, bilet tarifelerinde fazla artışa gidilememiştir. Bununla birlikte belediyemizin sosyal politikası gereği indirimli taşımacılığa devam etmiş, ücretsiz ve indirimli binişler ile sabah 05.00 - 07.00, akşam 19.00 – 20.00 saatleri arasında yüzde 50 indirimli halk taşıt uygulamasını sürdürmüştür. ESHOT Genel Müdürlüğü'nün borçlanma durumu mevzuat sınırları içerisinde kalınarak yapılmış olup borç stoku konusunda mevzuatın belirlediği limit aşılmamıştır. Bu zor süreci vatandaşlarımıza ve yolcularımıza minimum seviyede yansıtarak Büyükşehir Belediyesinin katkılarıyla aşmaya çalışacağız. Sonuç olarak, geçen yıllardaki yüksek bütçe gerçekleşme oranlarınını da dikkate alırsak görüşmekte olduğumuz bütçe tasarısının gerçekçi öngörülerle hazırlandığı görülmüştür” dedi. 

BOZTEPE: 70 MİLYON TL ORTADA YOK
AK Partili meclis üyesi Hüsnü Boztepe söz alarak 70 milyon TL’lik tutara dikkat çekerken, “ESHOT bizleri birbirimize yakınlaştırması gerekirken, son yıllarda uzaklaştırmak için ellerinden gelen çabayı sarf ediyor. 2019 yılında biz grup olarak bir önerge vermiştik. Önerimiz mecliste 2020 yılında oy birliği ile geçmişti. Bu önergeyi verme amacımız toplu ulaşımı sık sık kullananlar, düşük gelirli vatandaşlarımız yani çalışan, üreten kesim, ayrıca geleceğimiz olan gençlerimiz ve öğrencilerimiz ve geçmişimiz olan 60 yaşın üzerindeki vatandaşlarımızın rahat etmesidir. Biz burada hem geçmişimize hem de geleceğimize sahip çıkıyoruz. Yine ilk öğretmenimiz Mustafa Kemal Atatürk olduğu için ve ülkemizin geçmişinde, geleceğinde ve her konuda emeği olan, bize ABC’yi öğreten öğretmenlerimizi de unutmadık Mayıs/2021 Belediye Meclis Kararı ile Akıllı Ücret Toplama Sistemi (AÜTS), İzmirim Kartlar ve bununla bağlantılı tüm alacak, borç ve varlıklar ESHOT’tan İzmir Büyükşehir’e devredildi. Aynı dönem kararıyla eş zamanlı olarak o dönemdeki adı Ünibel AŞ olan ve sonradan adı İzmir İnovasyon ve Teknoloji AŞ olan şirkete devredildi. Devir tarihi olarak 11 Haziran 2021’i 12 Haziran 2021’e bağlayan gece 00.00 olarak belirlendi. 12 Haziran 2021 tarihi itibariyle İZBAN, ESHOT, İZULAŞ, İZFAŞ, İZDENİZ, Metro AŞ ve Belediye Mali Hizmetlere bağlı olan İzmirim Kart ile yapılan tüm tahsilatlar İzmir Teknoloji AŞ tarafından yürütülmeye başlandı. İzmirim kartların içinde bakiye olarak kalan ve belediyenin olmayıp İzmir halkının parası olan 70 milyon TL tespit edildi. Bu tutarın ESHOT tarafından önce Büyükşehir’e ödenmesi, akabinde de Büyükşehir tarafından İzmir Teknolojiye ödenmesi gerekiyordu. Çünkü bu para belediyenin kendi parası değil, vatandaşın parası. Belediye emanetçi. İzmir Büyükşehir ile İzmir Teknoloji arasında bir protokol yapıldı. Protokolün 5.11 maddesine göre İzmirim kart bakiyeleri, kredi kartı ile yükleme bakiyeleri ve bilet 35 bakiyelerinde oluşan 70 milyon TL en geç 31.12.2021'e kadar Büyükşehir tarafından İzmir Teknoloji AŞ ye ödenmesi gerekiyordu. Devir işlemlerinde görüldü ki, İzmir halkının emanet parası olan 70 milyon TL, ESHOT tarafından harcanmış, ortada para yok. Bu tutarı normalde 31.12.2021'e kadar İzmir Teknoloji'ye ödemesi gereken Büyükşehir'de ödemedi. Kayıtlara bile almadılar. Ödemese bile İzmir Teknoloji kayıtlarında 70 milyon TL alacaklı konumda görünmesi gerekiyordu. Ama bu tutar kayıtlara alınmayarak gizlendi. Özetle İzmir halkının kartlarında yer alan ve İzmir Teknoloji'de bulunması gereken 70 milyon TL buhar oldu. Vatandaş bugün kartlarında yer alan bu tutarı harcasa İzmir Teknoloji'nin bu tutara ihtiyacı olacak. Muhtemelen de Büyükşehir başka yerden alıp buraya koyacak ama bu seferde başka yere harcanması gereken tutarı buraya aktaracak, başka bir hukuksuzluk olacak. Sonuç olarak ESHOT tarafından hiç edilen 70 milyon TL meclis kararı ve yapılan protokole rağmen ESHOT’un vatandaşın parasını harcaması nedeniyle ortada yok” dedi.

AYDIN: BU BİLE YETERLİ DEĞİL
Son olarak söz alan CHP Grup Başkanvekili Murat Aydın, “ESHOT Genel Müdürlüğümüzün tüm kademelerine göstermiş olduğu çalışma için teşekkür ediyorum. 2023 bütçesinin de daha iyi  hizmetler yapmasına vesile olacağını biliyorum. Elbette her zaman söylüyoruz. Kendimiz ile yarıştayız. Bu bütçe çok iyi işler yapacak ancak bu bütçeyi de yeterli görmüyoruz. 2024’de daha iyisini yapmak üzere tüm ESHOT görevlilerine başarılar diliyorum”

Konuşmalar sonrası ise ESHOT bütçesi AK Parti ve MHP’nin ret, CHP ve İYİ Parti’nin kabul oyları ile oy çokluğuyla kabul edildi. 

ASFALT YARDIMINA OY ÇOKLUĞU
İzmir Büyükşehir Belediyesi ile Fındıklı Belediye Başkanlığı arasında asfalt yapımı için başlatılan anlaşma çalışmalarında sona gelindi. İzmir Büyükşehir Belediye Meclis oturumunda gündeme gelen ve maliyetin yüzde 90’ına tekabül eden KDV dahil 3 milyon 417 bin 856 TL’lik nakdi yardım yapılması için görüşmelerin başlandığı süreçte komisyonlara gönderilen gündem maddesi Hukuk- Plan ve Bütçe Komisyonları’ndan AK Partili üyelerin ret oyları ile oy çokluğuyla kabul edilmişti. Meclis gündemine gelen konu ise AK Parti ve MHP'nin ‘ret’ CHP’nin ‘kabul’ oyu sonrası oy çokluğuyla kabul edildi.

HIZAL: ÖNCELİĞİM İZMİR
Konutla ilgili kendisine yöneltilen ‘sizin memleketiniz hayır derseniz sizi şikayet edeceğim memleketinize’ ifadelerine yanıt veren AK Parti Grup Başkanvekili Özgür Hızal, “Burası benim memleketim. Ancak ben İzmir Büyükşehir Belediyesi meclis üyesiyim. İzmir'in meclis üyesiyim. Elbette ki memleketim çok önemli ancak benim için öncelikli olan İzmir ve İzmir’in değerleri" dedi