Bu gece yarısı bir yılı daha yarın geride bırakmış olacağız. Peki biz ne zamandır yılbaşı kutluyoruz? 1926’dan beri. Çünkü Gregoryen Takvime yasal olarak 1926’nın 31 Aralık günü geçmişiz.

Biz başka bir soruyla devam edelim : Neden 31 Aralık gecesinde yılbaşı kutluyoruz ? İlk bakışta cevabı basit : Çünkü Türkiye’de 1926 yılından bu yana miladi takvim kullanılıyor. Miladi takvimde de yeni yılın son günü 31 Aralık olarak gösteriliyor. Oysa hem Türkiye’nin hem de diğer ülkelerin bu takvime geçmesinin aslında uzun bir hikayesi var.

***

Sıçanla başlayan 12 hayvanlı takvim… Türklerin eski çağlardan beri kullandığı takvimlerden biri 12 hayvanlı takvim. Bu takvimde her yıl bir hayvanın adıyla anlatılıyor, Çin’dekine benzer şekilde… Bu hayvanlar sırasıyla şöyle : Sıçan, sığır, pars, tavşan, ejder, yılan, at, koyun, maymun, tavuk, köpek ve domuz.         

Farsçada “yeni gün” anlamına gelen Nevruz ise – üzerinde çeşitli tartışmalar sürse de- genelde Orta Asya ile Anadolu Türklerinin tarihinde yeni yılın başladığı gün olarak kabul ediliyor. Nevruzun farklı yorumuna göre kutlama tarihi değişebiliyor. Ama çoğu kaynakta belirtilen tarihler gündüz ve gece süresinin eşitlendiği 21 Mart ile 22 Mart…

Kameri takvim denen bu takvimde “kamer” in yani ayın dünya etrafındaki dönüşü dikkate alınıyor. Türkiye’de Müslümanlar için önem taşıyan mevlit, kandil gibi özel günler ve dini bayramlar halen hicri takvime göre Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından belirleniyor.

Bundan sonrasında konu biraz daha karışık: Osmanlı Padişahı I. Mahmud, 1678’de sadece mali işlerde kullanmak üzere Rumi takvimi devreye sokuyor. Romalıların Jülyen takvimi diye adlandırdığı bu takvim 1893’dan itibaren Osmanlı İmparatorluğu’nda resmi işlerde de geçerli oluyor. Jülyen takviminde olduğu gibi Rumi takviminde de yeni yılın başlangıcı 1 Mart.

***

Papa XIII. Gregorius’un Gregoryen takvimi… Tam burada ise Jülyen takviminin ayrıntılarına girmekte fayda var. Güneş yılını baz alan bu takvimi Romalılar Jules Sezar döneminde, daha net bir tarihle MÖ 46’da Jülyen adını vererek yeniden düzenlemiş ve kullanmışlar. 1582’de Papa XIII. Gregorius’la birlikte Jülyen takvimde tekrar düzeltmeler yapılmış ve Axis 2000 ansiklopedisine göre “güneş ile takvim arasındaki fark en aza indirgenmiş”.  

Hz. İsa’nın doğumunun “başlangıç” olarak Kabul edilmesi de aynı dönemin eseri. 1622’de de Vatikan’daki Papalık 1 Ocak’ın tüm Katolik dünyası için yeni yılın ilk günü olmasına karar verilmiş.

Günümüzde Fransa’dan Çin’e birçok ülkede geçerli olan, Batı ülkelerinde Gregoryen adının verildiği bu takvimde Hristiyanlığın etkilerinin olduğu söylenebilir. Fakat bu Türkiye’de bir zamanlar hararetle tartışıldığı ve son zamanda yeniden hortlatıldığı gibi 31 Aralık gecesinde İsa’nın doğumunu kutladığımız anlamına gelmiyor. Zira Noel adıl verilen bu kutlamayı Katolik, Protestan ve Ortodoks kiliselerine mensup Hristiyanlar 24-25 Aralık’ta, bazı özel mezhepler ve de Gregoryen Ermeni kiliselerinin üyeleri 6 Ocak’ta yapıyor.

Bugün TSİ ile öğle 12 gibi 2019’u tüm ülkelerden önce Pasifik Okyanusu’ndaki Kiribati ve Tonga adaları karşılayacak. Söz konusu adalar Türkiye’den 12 saat önce 2019’a girecekler. Yeni yılla herkesten sonra buluşan yer ise Alaska’nın en batısındaki Nome şehri olacak. Tonga’da takvim 1 Ocak’ı gösterirken Nomeliler henüz 31 Aralık’ı yaşamaya başlayacak.

***

Kimdir Noel Baba?...

Özellikle uslu çocuklara Noel’de hediyeler dağıtan Noel Baba… Yılbaşı denince ilk akla gelen isimlerden biri. MS III. yüzyıl sonlarında Kaş yakınlarındaki Patara’da doğan ve Myra’da papaz olana kadar burada yaşayan Aziz Nicholaos, bugün New York’tan Napoli’ye bir çok şehrin koruyucusu olarak kabul ediliyor.

Daha bebekken mucizeler yarattığına inanılan Aziz Nicholaos bazı ülkelerde çocukların yanı sıra denizciler ve gezgincilerinde koruyucusu olarak görülüyor.

Şimdi hikayenin diğer kısmına geçelim. Soru şu: Aziz Nicholaos Akdeniz’de yani sıcak iklimin hüküm sürdüğü bir bölgede yaşadıysa neden onu geyiklerin çektiği kızaklarda, karlı ortamlarda görüyoruz?

Bize ünlü bir meşrubat şişesinin armağanı O…  “Hohoho” diye bağıran Noel Baba…

İyi, temiz ve adil bir yıl olsun 2019