Çöp tesisi raporu: TMMOB ‘Yamanlar’ için ne görüş verdi?

EGEDESONSÖZ - İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin Karşıyaka Yamanlar’da yapmayı planladığı Katı Atık Bertaraf Tesisi ile ilgili yargı süreci devam ederken TMMOB’dan ayrıntılı rapor geldi. 

Büyükşehir’in Çiğli Harmandalı’nda faaliyette olan vahşi depolama alanının dolması, bölgenin artık çöpleri daha fazla kaldıramaması, teknolojik yetersizlikler gibi nedenlerle yapmayı planladığı yeni tesis tartışmalara neden olmuştu. Belediye’nin kentin Kuzey’indeki ilçelerin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yapmayı planladığı katı atık bertaraf tesisiyle ilgili geçtiğimiz haftalarda Ankara’da Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nda İDK toplantısı gerçekleştirilmişti. Mahkeme kararları ve yargı süreci nedeniyle ÇED işlemleri şimdilik askıya alınan projeyle ilgili İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu kurum olarak ayrıntılı bilirkişi raporunu bakanlığa ve mahkemeye sunacaklarını açıklamıştı.

Projeyle ilgili süreç bu halde ilerlerken TMMOB İzmir İl Koordinasyon Kurulu ayrıntılı raporunu kamuoyuyla paylaştı. Çevre Mühendisleri Odası İzmir Şubesi, Jeofizik Mühendisleri Odası İzmir Şubesi, Jeoloji Mühendisleri Odası İzmir Şubesi, Meteoroloji Mühendisleri Odası İzmir Temsilciliği, Orman Mühendisleri Odası İzmir Şubesi, Peyzaj Mimarları Odası İzmir Şubesi, Şehir Plancıları Odası İzmir Şubesi ve Ziraat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi’nin altına imza attığı raporda projeye olumlu bakılırken gerekli önlemlerin alınması şartı koşuldu.

KATI ATIK YÖNETİMİ PLANLAMASI İHTİYAÇ
Raporda, kentin nüfusunun yeni belediye sınırlarının belirlenmesiyle birlikte 4 milyona ulaştığı belirtilirken sorumluluk sahasının da bu kapsamda değerlendirilmesi gerektiği vurgulandı. Raporda, “İzmir kentinde katı atık yönetimi planlaması ihtiyacı olduğu bilinen bir gerçektir. Artan nüfusa ve değişen tüketim alışkanlıklarına bağlı olarak günlük katı atık miktarında da artış ortaya çıkmaktadır. Çevre kirliliğinin önemli bir bölümünü oluşturan katı atık (çöp) sorunu hızla ele alınması ve çözümü için köklü adımlar atılmasını gerektiren boyutlardadır. Metropoliten kentin teknik altyapı ve atık sorunlarının ele alınıp, son teknoloji ile çözüm aranıyor olması çabaları önemlidir” denildi.

FARKLI BÖLGELERE DE YAPILMALI
Karşıyaka Yamanlar’a yapılacak tesis ve özelliklerinin de ayrıntılı olarak anlatıldığı raporda kurul, “Tesis alanının fiziksel nitelikleri ve proses seçimi modern kentlerdeki atık yönetimi uygulamaları örneklerinde olduğu gibi uygun görülmektedir.  Tesisin çalışma prensibi ve verimliliğinin artması ancak bütüncül bir katı atık yönetimi ve planlaması ile mümkün olacaktır. Bu kapsamda mevzuatlarımıza göre atıkların toplanmasından sorumlu olan ilçe belediyelerinin ve bertarafından sorumlu olan Büyükşehir Belediyesinin koordinasyonu ve çalışmaların verimliliği etkin bir katı atık yönetimi için en önemli faktörlerdendir. İzmir kentinde planlanan katı atık değerlendirme tesisinin kentin farklı bölgelerine hizmet edecek şekilde kuzey, güney, doğu, batı akslarında planlanması ve işletilmesi bütüncül bir atık yönetimi süreci için gereklidir. Planlama çalışmaları kapsamında; Alanın büyüklüğü, coğrafi özellikler ve nüfus yoğunluğu nedenleriyle İzmir’in teknik altyapı ve atık sorunlarının yeni sınırları gözeten bir bütünsellik içinde ve bir master plan kapsamında ele alınması, belirtilen bölgeleri ve havzaları gözeten yer seçimlerinin yapılması doğru bir yaklaşım olacaktır” dedi.

SEÇİLEN TEKNOLOJİ VE YER UYGUN
İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından planlanan Katı Atık Değerlendirme Tesisi ile ilgili yer seçimi değerlendirildiğinde yer seçim kriterlerinin ilgili mevzuata uygun olduğu belirtilirken oluşabilecek sızıntı ve su kaynaklarına zarar oluşturması durumunda sunulan “susuzlaştırma projesinin” DSİ tarafından onaylandığının da altı çizildi. DSİ’nin altı maddelik talep ve istek listesinin de konulduğu raporda kurul, “Tesisin projelendirilmesi aşamasında yerine getirilmesi koşul olarak öne sürülen bu mühendislik önlemlerinin alınması kurulumuzca da yeterli bulunmakta olup yeraltı sularına yönelik belirtilen riskleri de önleyeceği düşünülmektedir. Ön fizibilite raporu ve ÇED başvuru dosyasında genel olarak ünite özellikleri, inşaat ve işletme safhasında oluşacak atık ve emisyonlar ile alınacak önlemlerden bahsedilmekle ve uygun görülmekle birlikte, tesisinin çevresel risklerinin ve alınması planlanan önlemlerin daha ayrıntılı bir biçimde değerlendirilmesi ÇED raporunda projeye ilişkin detaylı bilgilerin paylaşılması sonrasında mümkün olacaktır. Katı Atık Değerlendirme Tesisi ve tesis kapsamında inert atıkların depolanmasına yönelik gerçekleşecek depolama faaliyetinin belirtilen bilgi ve belgeler kapsamında projenin, inşaat ve işletme aşamalarında gerekli denetim süreçlerinin etkin şekilde yürütülmesi ile verimli işletilebileceği ve olumsuz etkilerinin minimize edileceği öngörülmektedir. Benzer şekilde; tesis alanında kapalı sistem bir tesis kurulacak olması, tesisten kaynaklanacak atık su ve koku etkilerinin uygun koşullarda minimize edilmesi mümkündür. Seçilen teknolojinin ve yer seçiminin bu anlamda olumsuz bir etkisi bulunmamaktadır” açıklamasını yaptı.

OLUMLU KARŞILANDI
TMMOB İl Koordinasyon Kurulu’nun raporunda şu ifadelere de yer verildi: “İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından önerilen Katı Atık Tesis Teknolojisi, Kurulumuzca olumlu karşılanmıştır. Tesis Alanı olarak planlanan alan ile ilgili tarafımızca yapılan değerlendirmeler bu raporda belirtilen önlemlerin alınması koşulu ile olumlu olmakla birlikte; ayrıntılı proje ve teknik çalışmaların ortaya konması ile süreç netleştirilecektir. Teknik çalışmalar, tesiste yerleşim ve zemin iyileştirme ihtiyaçlarının nasıl karşılanacağını ortaya koyacaktır.  İlgili mevzuat hükümleri kapsamında dikkate alınması gereken hususlar doğrultusunda tesisin proje ve inşaatı gerçekleştirilmeli, oldukça hassas bir kamu yatırımı olan katı atık tesisleri le ilgili olarak kamuoyunda kötü örnekler ile oluşan ön yargının giderilmesi için olumlu çalışmalara destek sağlanmalıdır. Tesis etkileşim alanında bulunan Yamanlar Dağı, pek çok kaynakta ve pek çok uzman tarafından önemli doğa alanı olarak ifade edilen alanlardan birisidir. Önemli doğa alanları ise biyoçeşitliliğin korunması açısından önemli olan alanlardır. Diğer aktivitelerin önünü açabilecek en küçük bir parçalanma ise, büyük bir metropole yakınlığı nedeniyle son derece kırılgan bir yapıya sahip bu ekosistemin kaybı anlamına gelebilir. Aynı zamanda bu bölge; İzmir ilinin yoğun biçimde kullanacağı öngörülen rekreasyon alanlarına çok yakın bir konumdadır. Planlama çalışmaları kapsamında farklı alan kullanımları arasında çatışma olmaması ve bütünselliğin sağlanması önemlidir.

Bu süreç itibari ile alanın planlanması, kentin ihtiyaçları doğrultusunda zorunlu altyapı tesisleri olan katı atık tesis alanlarının benzer şekilde belirlenmesi ve bu bölgelerde planlama çalışmalarının bu doğrultuda yürütülmesi gerekmektedir.Bu kapsamda kurulması gereken katı atık bertaraf tesisi için seçilecek yer en az bertaraf yöntemi kadar önemlidir. İzmir’deki katı atık tesislerinin yerine karar verilmesi süreçleri kentin planlama sürecinden ayrı yürütülmemelidir. Bu tür büyük arazi kullanımları ve kamu yatırımları için yer belirlenmesi ancak kent bütününün planlanması sırasında ele alınması gereken bir konudur.

Kentin öncelikleri ve büyüme yönleri gibi kararlar katı atık tesisi için önerilebilecek yerlerle birlikte düşünülmeli ve bu arazi kullanımının olası etkileri de bu süreçte dikkate alınmalıdır. Yalnızca bu arazi kullanımı için seçilecek alan değil, tesisin orada konumlanmasıyla yaratacağı kentsel, bölgesel ve toplumsal etkiler de göz önüne alınmalıdır. Mevcut planlarda belirlenmiş olan hedeflerle, gelişme alanlarıyla ve korunacak alanlarla çelişmeyen kararlar verilmesi önemlidir.