‘En sekmez lüverin namlusundan fırlayarak, Türkiye’de devrim hareketinin en güzel yüz metresini koşan’ Deniz Gezmiş ve arkadaşları Yusuf Aslan ile Hüseyin İnan’ın idam edilmesinin üzerinden tam 44 yıl geçmiş…

Can Yücel “Mare Nostrum (Bizim Deniz) adlı şiirinde ne güzel anlatmıştır Deniz’i:

“En uzun koşuysa elbet Türkiye’de de devrim
O, onun en güzel yüz metresini koştu
En sekmez lüverin namlusundan fırlayarak…
En hızlısıydı hepimizin,
En önce göğüsledi ipi…
Acıyorsam sana anam avradım olsun,
Ama aşk olsun sana çocuk, aşk olsun.”

12 Mart faşist ara rejiminde olağanüstü mahkemelerde yargılanarak idam edilen henüz 20’li yaşlardaki bu gençler, eğer normal şartlarda mahkemelerde yargılansaydı, hiç kimseyi öldürmedikleri için 3-4 yıl gibi hapis cezalarıyla kurtulurlardı.idamların, ara rejimlerin, olağanüstü mahkemelerin ve yargılamaların Türkiye’ye hiçbir şey kazandırmadığı yaşanarak görülmüştür…

Deniz’leri asan mahkemenin başkanını, savcısını kimse hatırlamaz onlar çoktan öldü ama Deniz’ler hala genç ve capcanlı… Sevenlerinin gönüllerinde ebediyen yaşıyor, yaşayacak…

Halk, haksız yere asanları değil, asılanları hatırlar. Pir Sulta Abdal’ı asan Hızır Paşa’yı pek kimse bilmez ama Pir Sultan’ın türküleri yüzyıllardır söylenir durur. İnançları için gözünü kırpmadan ölüme gidenleri halk asla unutmaz:

“Kadılar müftüler fetva yazarsa
İşte kemend, işte boynum asarsa
İşte hançer, işte kellem keserse
Dönen dönsün ben dönmezsem yolumdan” diyen Pir Sultan Abdal’ı unutmak mümkün mü?

İspanya İç Savaşında, yarın kurşuna dizileceğini bilen cumhuriyetçinin seslenişini unutmak mümkün mü?

“Öldüğümde şafak vaktinde yarın
Gelip ağlamayın başında mezarımın
Olmayacağım altında toprağın
Özgürlük rüzgarıyım ben
Eseceğim üstünde İspanya’nın”

Kendiside bir fail-i meçhul bir cinayete kurban giden Uğur Mumcu, “ Sesleniş” adlı yazısının bir bölümünde Deniz’lerin ağzından şöyle seslenir:

“Henüz çocukluğumuzu bile yaşamamıştık. Bir kadın eline değmemişti ellerimiz. Bir sevgiliden mektup bile almamıştık daha. Bir gece sabaha karşı, pranga vurulmuş ellerimiz ve ayaklarımızla çıkarıldık idam sehpalarına. Herkes tanıktır ki korkmadık. İçimiz titremedi hiç.Mezar toprağı gibi taptaze, mezar taşı gibi dimdik uzattık boynumuzu uzattık yağlı kementlere. Asıldık ey halkım unutma bizi…”

“O sözler ki kalbimizin üstünde
Dolu bir tabanca gibi
Ölüp ölesiye taşırız
O sözler ki bir kere çıkmıştır ağzımızdan
Uğrunda asılırız”   (A. İlhan) diyen gencecik fidanları unutmak mümkün mü?

Ahmet Arif’in, Nazım Hikmet’in şiirlerini ezbere okuyan, Türk edebiyatını yakından takip eden, İspanya İç Savaşında ölen cumhuriyetçiler için Rodrigo’nun Gitar Konçertosunu dinleyen, rivayete göre sevgilisine bir  gül vermek için, kır bir ata binerek ODTÜ’ye gelen 24 yaşındaki Deniz, gerektiğinde kendi idam sehpasını, kendi tekmelemesini bilmiştir.

O günleri, “Mendilimde Kan Sesleri” şiirine döken Edip Cansever,sanki günümüze de seslenmiştir:
………………..        

Ah güzel Ahmet Abim benim
Gördün mü bak
Dağılmış Pazar yerlerine benziyor şimdi istasyonlar
Ve dağılmış Pazar yerlerine memleket
Gelmiyor içimden hüzünlenmek bile
Gelse de
Öyle sürekli değil
Bir caz müziği gibi gelip geçiyor hüzün
O kadar çabuk
O kadar kısa
İşte o kadar.
Ahmet Abi güzelim, bir mendil niye kanar
Diş değil, tırnak değil, bir mendil niye kanar
Mendilimde kan sesleri”           

A.İlhan Mahur Beste şiirini, Deniz’lerin idam edilişinin sabahında, vapurla Karşıyaka’dan İzmir’e geçerken,vapurun bir köşesine çekilip kirpiklerinden yaşlar akarak yazar.Şiirde geçen Müjgan kelimesi özel isim olmayıp, Farsça kirpik anlamında kullanılmıştır.

“Bir yangın ormanından püskürmüş genç fidanlardı
Güneşten ışık yontarlardı sert adamlardı
Hoyrattı gülüşleri aydınlığı çalkalardı
Gittiler akşam olmadan ortalık karardı”