Şöyle bir düşünelim… Köpekten kuduz, sivri sinekten sıtma, her türlü hayvan etinden tenya geçtiğini duyardık çocukken. Sonraki yıllarda domuz gribi, kuş gribi, deli dana haberleri yazarak geçtik… Hayvanlardan insanlara geçen hastalıklara Yunanca 'hayvan' ve 'hastalık' kelimelerinin birleşiminden türetilmiş olan 'Zoonoses' veya 'Zoonotik' deniyor.

Şimdilerde de bilim dünyası corona-virüsün insanlara hayvandan geçtiği üzerinde hem fikir. Ama bir yandan küresel kapitalizmin virüs üzerinden savaşları da daha uzun süre devam edeceğe benziyor. Ciddiye aldığım gazetelerden biri olan Le Figaro, “Çin’in Büyük Yalanı” başlıklı haberinde. Çin’in en az üç konuda yalan söylediğini yazdı. Virüsün Wuhan’daki bir laboratuvardan kaza sonucu yayıldığı iddia edilen haberde korona virüsünün biyolojik bir silah olmadığına ilişkin ifadeler de yer aldı.

Anımsarsınız; Corona salgınının Çin’de üretilen bir biyolojik silah saldırısı sonucu ortaya çıktığını iddia eden ABD’li avukatlar Çinli yetkililere 20 trilyon dolarlık tazminat davası açmıştı.

Ben yine de bilim dünyasına kulak verilmesinden yanayım:

Prof. Dr. Tayfun Özkaya Hoca hemen her yazısında çiftlik hayvanlarının hastalıklar için vahşi doğa ile aramızda köprü olduğuna dikkat çekiyordu. Nihayet Avrupa’daki bilim dünyası da bu duruma “uyandı” ya da artık missenfermasyonu engelleyemiyorlar..

Euronews’e konuşan bir Alman bilim insanı, “domestikleştirilen çiftlik hayvanları çoğu zaman vahşi doğa ile insan arasında patojen ve virüslerin geçişi için köprü rolü oynuyor. Bununla birlikte çiftlik hayvanları üzerinde kullanılan antibiyotiklere karşı hayatta kalıp güçlenen bakteriler insanlığa karşı çok daha ciddi tehlikeler oluşturmaya başlıyor” diyordu dün TV’de.

Son 50 yılda insan demografisinde yaşanan değişimin doğa üzerinde tarihte hiç olmadığı kadar tahribat ve değişim yarattığı düşünülüyor. Corona dışında BM'nin Biyoçeşitlilik Paneli Uzmanları (IPBES) zoonotik hastalıkların her yıl 700 bin insanı öldürdüğünü kaydediyor. Üstelik bu kadar ölüme neden olan hastalıkların yarısı vahşi değil domestik hayvanlardan bulaşanlar. Yani şimdi, “Yarasadan mı yoksa pangolinden mi?” sorusunun pek de önemi yok. Vahşi hayvanlardan geldiğine ben de kesinlikle inanıyorum.

***

Tavuk, latince adıyla Gallus Gallus Domesticus,  sülüngiller (Latince: Phasianidae) familyasından evcilleştirilebilir bir kuş türü. Doğadaki ataları bugün bildiğimiz tavuktan çok farklılar çünkü epeyce değiştirmişiz bu türü, mutasyona uğratmışız kendi çıkarımıza kendi ihtiyacımıza göre.

Hindistan'da Asya'nın güneydoğusundaki Vahşi Kırmızı Hint Kuşundan geliyor tavuk. Onun da Latince adı zaten Gallus Gallus. Yani evcilleştirilmiş hali, “domesticus” eklendiğinde bizim bildiğimiz tavuk oluyor. Bu kuşlar doğaları itibariyle insandan çok çekinmelerine, kaçmalarına rağmen 7-8 bin yıl kadar önce Hindistan’da evcilleştiriliyorlar ve çiftliklerde yetiştirilmeye başlanıyorlar. Ama her türlü hastalığın da taşıyıcısı oluyorlar..

***

Endüstriyel hayvancılık sisteminin bu tür virüslerin tehlikeli hale gelmesindeki rolüne dikkatimizi çeken Prof. Özkaya “Çok fazla sayıda, çok sıkışık barınaklarda yaşayan ve genetik farklılıkları son derece daralmış hayvanların oluşturduğu bu sistem bu olumsuz gelişmeyi kolaylaştırıyor. Bu sisteme endüstriyel hayvancılık diyoruz” diyor.

Tayfun Hocamız; endüstriyel tavukların genetik yönden nerede ise birbirinin kopyası olduğunu, biyoçeşitliliğin olmadığını da dikkate almamızı istiyor ve şöyle diyor: Küçük kümeslerde biyoçeşitlilik fazladır, açıkta gezinme ve hayvan sayısının azlığı ve bunların ürünlerinin yerel olarak tüketilmesi virüsün evrilmesini ve yayılmasını kısıtlamaktadır. Hâlbuki büyük çiftliklerde virüs hızla çoğalmakta, ürünler ve atıklarla dünyaya yayılmaktadır. Bir FAO (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü) veterinerine göre küçük ve arka bahçe tavukçuluğunda virüsün yaşaması dış kaynaklardan bulaşmaya bağlıdır”.

***

Evet efendim; uzmanlar da eğer bu aktiviteler son bulmazsa veya köklü şekilde değişmezse insanlığın daha nice pandemi krizleri geçireceğini söylüyor.

Çevreyi, çevrecileri ciddiye almaz isek işimiz zor.. Bilim adamlarını dinleyelim…Bu işler nasıl olsa bitecek ve unutmaya başlayacağız. Unutmayalım.