HABERLER>POLİTİKA
20 Haziran 2015 Cumartesi - 15:58

Siyaset bilimcilerden detaylı analiz: Koalisyon teorileri ve olası koalisyonlar!

Türkiye tarihi bir seçimi geride bırakırken, bir devir sona erdi, sandıktan ‘koalisyon’ çıktı…

Siyaset bilimcilerden detaylı analiz: Koalisyon teorileri ve olası koalisyonlar!

Siyaset bilimciler Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Gülgün Tosun ile Ege Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tanju Tosun sandık sonuçlarını analiz ederken, koalisyon senaryolarının havada uçuştuğu süreçte teorileri ve olasılıkları masaya yatırdı.

KOALİSYON TEORİLERİ VE OLASI KOALİSYONLAR
Parlamenter hükümet sistemlerinde kabinelerin parlamento çoğunluğunun güvenine dayalı sayısal çoğunluğa sahip olması gerekir. Bu çoğunluk ya tek parti ile ya da birden fazla partinin ortak amaç etrafında bir araya gelip koalisyon oluşturmalarıyla mümkün olur. 7 Haziran seçiminde ortaya çıkan tablo parlamento çoğunluğuna dayalı hükümetin ancak koalisyon hükümetiyle kurulabileceğine işaret eder nitelikte. Meclisin açılmasının ardından Cumhurbaşkanının parlamenter geleneğin gereği olarak yapacağı görevlendirmeyle parlamentoda çoğunluğun inşasına dayalı hükümet arayışları başlayacak. Bu sürecin çetin geçeceği seçimin hemen ardından belli oldu. Nedeni; kurum ve kurallarıyla yerleşik demokrasilerde partiler arasındaki koalisyon görüşmelerinin partilerin temel siyasa önermelerine dayalı asgari uzlaşı arayışı ekseninde işlemesine karşılık, bizdeki aksak demokrasinin ayırt edici özelliği olan çok kutuplu siyaset, asgari uzlaşının kolay sağlanamayacağının habercisi…



1990’lardan itibaren kimliklerin siyasal alanda had safhada temsiliyet mekânları bulmalarına dayalı sosyolojik değişim Batıda olduğu gibi Türkiye’de de siyasetin sınıfsal referanslar yerine kültürel fay hatları temelinde şekillenmesine yol açmıştır. 7 Haziran’da CHP’nin temsil ettiği seküler düzen arayışı ile AK Parti’nin muhafakazar, MHP’nin Türk (liderinin öncülüğündeki sükunet siyasetini dikkate almalıyız), HDP’nin etnik Kürt milliyetçiliğine (HDP’nin özgürlükçü-barış temalı pozisyon alışını gözardı etmiyoruz) dayalı reaksiyoner yükselişleri, koalisyon pazarlıklarının uzlaşıyla sonuçlanmasını güçleştiren kültürel fay hatları şeklinde okunabilir. Nitekim parti yetkililerinin koalisyonla ilgili “olmazsa olmazları” hatırlandığında, sürecin sonunda “yönetebilir bir Türkiye”ye yönelik koalisyonun kolay kolay çıkmayacağı rahatlıkla söylenebilir. Koalisyon sürecini zorlaştıran dinamik tek başına tabii ki kimlikler referanslı siyasi kutuplaşma değil. Cumhurbaşkanının Anayasal konumu merkezli yasama-yürütme ilişkileri, yolsuzluk iddialarının soruşturulması gibi sorun boyutları (political issues) da partilerin bir          araya gelmelerini güçleştiren nedenler arasında. Resmetmeye çalıştığımız bu veri durumdan hangi koalisyonun çıka(maya)cağını görebilmek için, siyaset biliminde öne çıkan koalisyon teorilerine göz atabiliriz. Arend Lijphart bu teorilerden en önemli beş tanesini şu şekilde belirtir: 1-Asgari çoğunluklu koalisyonlar, 2-Asgari büyüklükteki koalisyonlar, 3-Asgari sayıda partiden oluşan koalisyonlar (pazarlık önermesi), 4-Asgari uzaklıklı koalisyonlar, 5-Asgari çoğunluklu bağlantılı koalisyonlar.
William H.Riker’in “Asgari çoğunluklu” koalisyon teorisi parlamentodaki partilerin milletvekili dağılımından hükümet çıkarabilmek için, gerekli olmayan hiçbir partiye koalisyonda yer verilmemesi savına dayanır. Çoğunluğa ulaşmak için asgari sayıdaki partinin birlikteliğine dayanan bu teoriden yola çıkarak, mevcut parlamentodan nasıl bir hükümet çıkar diye baktığımızda, asgari çoğunluğa dayalı koalisyon olasılıklarının 2 partili birlikteliklerle “AK Parti-CHP, AK Parti-MHP ya da AK Parti-HDP koalisyonları olduğu anlaşılıyor. Bu teoride koalisyondaki parti sayısının asgaride tutulması esas olduğu için, belirttiğimiz 2 partili olasılıklar bu teoriyle uyumludur.

“Asgari büyüklükteki koalisyon” teorisi ise koalisyon ortağı partilerin hükümet içinde iktidarlarını azamileştirilmeleri için gereksiz ortakları kabinenin dışında tutmaya, bu anlamda mümkün olan en dar parlamento çoğunluğuna dayanan hükümetin oluşturulması varsayımına dayanır.  Söz konusu teoride partilerin milletvekili sayısı önemlidir. Parlamentoda bu teoriye dayalı hangi koalisyon hükümetleri kurulabilir diye baktığımızda, tek seçenek CHP-MHP-HDP koalisyonudur. 292 milletvekili sayısına ulaşan bu koalisyon karşısında, AK Parti-MHP 338 ya da AK Parti-CHP 390 vekille koalisyonda yer alacağı için, teorinin savlarına uygun değildir.


Mishael Leiserson’un geliştirdiği “Asgari sayıda partilerden oluşan (pazarlık önermesi) teorisi, asgari çoğunluklu kabineler arasında mümkün olan en az sayıda partinin katılımıyla koalisyonların kurulmasının muhtemel olduğu savına dayanır. Anlaşılacağı üzere, koalisyon hükümetinin güvenoyu alabilecek sayıya sahip olması, fakat bunun için hem en az sayıda parti ve en az sayıda milletvekiline sahip olması teorinin merkezini oluşturmaktadır. Buna göre, mevcut parlamento aritmetiğinde kurulabilecek koalisyon ya AK Parti-MHP ya da Ak Parti-HDP hükümetleridir. Her 2 koşulda da 2 parti ve 338 milletvekilinden oluşan koalisyon hükümetinin kurulması olasıdır.
“Asgari uzaklıklı koalisyon teorisi”, Lijphart’ın da belirttiği gibi,  benzer politika tercihlerine sahip partilerin koalisyonları daha kolay bir şekilde kurup yaşatabilecekleri varsayımına dayanır. Bu teorinin varsayımları dikkate alındığında, kurulabilecek yegâne koalisyon; muhafazakar ve milliyetçi siyasi kimlikleriyle birbirine ideolojik anlamda yakın olan AK Parti-MHP birlikteliğine dayalı koalisyondur.
 
“Asgari çoğunluklu bağlantılı koalisyon teorisi” ışığında mevcut parlamenter aritmetikten hangi koalisyon çıkabilir sorusuna yanıt aradığımızda ise, öncelikle bu teorinin bir yandan bağlantılı (ideolojik yelpazede birbirine yakın, hatta bitişik partiler), diğer yandan gereksiz ortaklara yer vermeme esasına dayalı hükümet oluşumlarını öngördüğünü belirtmek gerekir. Teorinin özü; parlamentodaki partilerin ideolojik yelpazede en yakın komşularıyla hükümet kurmaya çalışacakları, yelpazedeki diğer komşu partilerin de hükümet kurulması için gerekli olan çoğunluk oluşuncaya kadar bu partilere ekleneceğidir. Teorinin savlarına uygun tek koalisyon olasılığı; asgari uzaklıklı koalisyon teorisindekine benzer biçimde, Ak Parti-MHP koalisyonudur. Bu iki parti ideolojik yelpazede birbirine yakın, hatta bitişik partilerdir. İki partinin birlikteliğiyle hükümeti kuracak sayısal çoğunluk sağlandığı için, 3.partinin bu partilere eklenmesine de gerek kalmamaktadır.

İncelemeye çalıştığımız koalisyon teorilerinin her biri son tahlilde bir teoridir ve aksi ispatlandığı takdirde geçerliliğini yitirebilir. Bu teorik yaklaşımlara kimi siyaset bilimcilerin getirdiği en temel eleştiri; partilerin büyüklüklerine ve sayılarına ağırlık vermeleri, partilerin politika tercihlerini ise göz ardı etmeleridir. Buna göre, partiler sadece iktidarlarını azamileştirmeye çalışan aygıtlar olmayıp, ideolojik benzerliği olan partilerle ortaklık kurmak, politikalarını hayata geçirmek isterler. Bir diğer eleştiri;  partiler iktidardan azami pay almak için mutlaka hükümete girmek isterler gibi savda bulunmak da doğru değildir. Çünkü, muhalefette kalmak da sonraki seçimlerde partileri güçlendirebilir. Yine, parlamentoda çoğunluğa sahip olmadan da hükümetler “kazanır” durumda olabilir. Özellikle ülkenin temel meseleleri ya da çözülmesi elzem sorunlarda hükümet dışındaki partilerin desteği çoğunluk olmadan parlamentodaki çoğunluğun desteğiyle hükümet etmeye imkân tanır ki bu özellikle azınlık hükümetleri için geçerlidir. Burada hassas nokta; bunun rejimin temel değerleri üzerinde uzlaşının olduğu ülkeler için söz konusu olmasıdır. Nitekim; İsveç’te 1960’ların başında sosyal demokrat hükümet bazen komünistlerin bazen sağdaki Merkez partinin desteğiyle hükümet etmeyi başarmıştır. Türkiye’de siyasal seçkinler arasında temel meselelere ilişkin mutabakat kapasitesinin düşüklüğü azınlık hükümetlerinin ancak seçim hükümeti olarak görev yapmasına neden olabilir, dolayısıyla ömrünün çok kısa olması kuvvetle muhtemeldir.

Koalisyon teorilerinden yola çıkarak ortaya koyduğumuz tablo aslında oldukça net: Türkiye gibi siyasal elit ve toplum düzeyinde kutuplaşmanın arttığı, siyasette uzlaşmacı değerlerin zayıf olduğu, siyasetin taraftarlara adil olmayan biçimde kaynak tahsisi odaklı işlediği bir düzende, kurulacak koalisyonların ya temel ülke meselelerine dair aralarında geniş uzlaşının olduğu, ideolojik olarak birbirine yakın partiler arasında asgari çoğunluklu ve asgari uzaklıklı olması (bu koşulda AK Parti-MHP ortaklığı dışında seçenek bulunmuyor) ya da asgari uzaklıklı olmasa dahi asgari çoğunluklu, ülkenin acil sorunlarına çözmeye odaklanmış, bunu gerçekleştirdikten sonra ülkeyi orta vadede seçime taşıyacak bir hükümet olması (bu koşula CHP’nin ciddi oy kaybetme riskine rağmen Ak Parti-CHP ortaklığı uyuyor) teori ile reel politik açısından daha uygundur.

Resmetmeye çalıştığımız gri tonların baskın olduğu tablodan yola çıkarak, “gün bugündür” özdeyişini şiar edinip, koalisyonları topluma sakınılması gereken iktidar paylaşımı formülü şeklinde takdim ederek, yasamayı ve yürütmenin sorumlu kanadını etkisizleştirme temelli meşruiyet arayışına girmek, koalisyonların yol açacağı minimum risklerden daha fazlasına yol açabilir. Siyasi elitler mevcut kutuplaşmanın yarattığı parçalı-kutuplu siyaset nedeniyle Türkiye’nin uzun yıllar koalisyonla yönetilebileceği bilinciyle sağduyu ile davranmak zorundadır. Aksi takdirde, ekonomik ve siyasi istikrarsızlık kıskacında kaybeden yine Türkiye olabilir.

 
Kılıçdaroğlu’ndan flaş açıklama: Bahçeli’ye çağrıma…
 
İZ–DER Erbakan’la yola devam dedi.
YORUMLAR
Toplam 2 yorum var, 2 adet görüntüleniyor. Onay bekleyen yorum yok.

Küfür, hakaret içeren; dil, din, ırk ayrımı yapan; yasalara aykırı ifade ve beyanda bulunan ve tamamı büyük harflerle yazılan yorumlar yayınlanmayacaktır.
Neleri kabul ediyorum: IP adresimin kaydedileceğini, adli makamlarca istenmesi durumunda ip adresimin yetkililerle paylaşılacağını, yazılan yorumların sorumluluğunun tarafıma ait olduğunu, yazımın, yetkililerce, fikrim sorulmaksızın yayından kaldırılabileceğini bu siteye girdiğim andan itibaren kabul etmiş sayılırım.
 
erken seçim 20 Haziran 2015 Cumartesi 19:40

AKP nin iktidar ortağı olmadığı.. Türkiyeyi normalleştirdikten sonra seçime götürecek erken seçim hükümeti.

Yorumu oyla      15      5  
silo 20 Haziran 2015 Cumartesi 10:52

akp ve chp koalisyonu olmaz geçmiş yıllarda bu tip partiların ortaklıkları başarılı değildir

Yorumu oyla      14      7  
FACEBOOK YORUM
Yorumlarınızı Facebook hesabınız üzerinden yapın hemen onaylansın...
KATEGORİDEKİ DİĞER HABERLER
Kılıçdaroğlu’ndan flaş açıklama: Bahçeli’ye çağrıma…
CHP Genel Başkanı Kılıçdaroğlu, birlikte kuracakları koalisyonda MHP lideri ...
Flaş açıklama: CHP AK Parti’yle koalisyon yapacak mı?
CHP Genel Başkan Yardımcısı Veli Ağbaba, gündemlerinde AK Parti'yle bir ...
Flaş! MHP’den Kılıçdaroğlu’nun teklifine ilk yanıt
CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun Devlet Bahçeli'nin başbakanlığında koalisyon ...
 
Kılıçdaroğlu’ndan bomba Baykal mesajları!
CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, eski Genel Başkan Deniz Baykal'ın ...
Karataş'tan Ankara'ya 7 Haziran raporu
Milliyetçi Hareket Partisi İzmir İl Başkanı Necat Karataş 7 Haziran 2015 ...
AK Parti İzmir’de 2.mazbata mesaisi
AK Parti'den İzmir milletvekili seçilen İbrahim Turhan ve Hamza Dağ, mazbatalarını aldı.
 
Flaş! Gül ve Erdoğan'dan Meclis'te sürpriz görüşme
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve 11. Cumhurbaşkanı Gül, TBMM'de Cemil Çiçek'in ...
Kılıçdaroğlu'ndan Bahçeli'ye bomba teklif
CHP Genel Başkanı'ndan resmi görüşmeler başlamadan kritik bir çağrı geldi.
Saray'da kritik Suriye toplantısı
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan başkanlığında Beştepe'de düzenlenen ...
 
Mehmet KARABEL
Mehmet KARABEL
Bu saatte 'vicdan ittifakı' olur mu?
Engin ÖNEN
Engin ÖNEN
İzmir kimin ya da neyin kalesi?
Tayfun MARO
Tayfun MARO
Erkek dediğin öldürür
Cumhur BULUT
Cumhur BULUT
Foça, Tire, Çeşme ve Dikili de MHP diyecektir
Kemal ARI
Kemal ARI
Oyumuz, onurumuz ve özgürlüğümüzdür...
Nedim ATİLLA
Nedim ATİLLA
Tunç Soyer yeni bir yola çıktı
Dr. Berna BRIDGE
Dr. Berna BRIDGE
Diktatör
İhsan Özbelge ÖZDURAN
İhsan Özbelge ÖZDURAN
Sağduyu marifeti ile seçebilmek…
Rifat ÖZER
Rifat ÖZER
Son hafta
Neşe ÖNEN
Neşe ÖNEN
Sosyalistler pes etmeyin!
ÇOK OKUNANLAR
ÇOK YORUMLANANLAR
GAZETE EGE'DE SONSÖZ
KünyeKünye İletişimİletişim FacebookFacebook TwitterTwitter Google+Google+ RSSRSS Sitene EkleSitene Ekle Günün HaberleriGünün Haberleri
Maxiva