İzmir’de bitmeyen kabus: ‘Çernobil’ raporu!

Fırat BAŞARAN/EGEDESONSÖZ - Gaziemir’de bahçesine gömülü radyoaktif atıklar nedeniyle ‘İzmir’in Çernobil’i olarak adlandırılan kurşun fabrikası kentte yaklaşık 4 yıldır gündem olmaya ve panik yaratmaya devam ediyor.

İstif alanında 2014 yılında başlatılan bertaraf süreci çevreci avukatlar tarafından yargıya taşınmış, Valilik tarafından Turanlar A.Ş. tarafından yapılan temizlik için verilen ‘Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) gerekli değildir’ kararı 2015 yılında İzmir 2.İdare Mahkemesi’nden dönmüş. Aynı mahkeme yine 2015 yılının Mayıs ayı sonunda alandaki temizlik çalışmaları için yürütmeyi durdurma kararı vermişti.



Yargı kararının ardından alanın bir an evvel gerekli önlemler alınarak temizlenmesi için çevreci avukatlardan bakanlığa, valiliğe ve Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’na yeni bir ÇED süreci çağrısı gelmişti.

Geçen zamanda alanda temizleme çalışmaları durdurulurken yeni ÇED süreci bir adım atılmadı. Ancak davanın takipçisi avukatlarının bölge sakinlerinden gelen şikayetle 2015 yılının Kasım ayında fabrikanın bulunduğu alana yaptıkları ziyaret ‘İzmir’in Çernobili’nde yeni bir paniğin kapısını araladı.

Ege Çevre ve Kültür Platformu Derneği avukatları radyoaktif atıkların bulunduğu arazide yargının durdurma kararına rağmen faaliyetlerin devam ettiğini, kırma ünitesinin çalıştığını görüntüledi. İlgili CD ve tanıkların ifadelerinin de yer aldığı tutanakla Valiliğe bağlı Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ve savcılığa başvuruda bulundu.

CD KRİZİ!
İlk aşamada CD krizi yaşandı! Müdürlükten, EGEÇEP’e yapılan açıklamada “Bahsi geçen husus ile ilgili görüntülerin yer aldığı belirtilen CD kontrol edilmiş ancak çalışmaması nedeniyle görüntülere ulaşılmamıştır” denildi.

GÖRÜNTÜLERE RET, TOP TAEK’TE!
EGEÇEP kuruma görüntülü belgeyi yeniden ulaştırdıktan sonra beklenen cevap geldi. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nden yapılan açıklamada 5 Mayıs 2015’te sahadaki kırma-eleme-ayrıştırma ünitesine ait elektrik panosunun mühürlendiği ve işlemim ardından ünitenin çalıştırıldığına ya da mührün fekkine dair bir bulguya rastlanmadığı vurgulandı. Çevre Şehircilik İl Müdürlüğü ayrıca sahanın TAEK’in sorumluluğunda olduğunun altını çizerek EGEÇEP’in gönderdiği görüntülerin mühürleme işleminden sonra çekildiğine dair net bir bulgu bulunmadığını açıkladı.

TAEK: PROTOKOL SONA ERDİ
Bu açıklamanın ardından TAEK’e başvuruda bulunan EGEÇEP’e kurumdan çarpıcı bir yanıt geldi. TAEK Başkanı Zafer Alper imzalı yazıda “Kurumumuza bağlı Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi ile Turanlar A.Ş. firması arasında 28/4/2014 tarihinde radyoaktivite bulaşmış atıkların ayrıştırma işlemine yönelik olarak proses geliştirme ve radyasyondan korunma konusunda bir protokol yapılmış olup protokolün süresi 28/4/2015 tarihinde sona ermiştir. Bu tarihten sonra ilgi dilekçe kapsamında yapıldığı beyan edilen faaliyetler TAEK’in bilgisi ve gözetimi dahilinde değildir. Ayrıca firma bu tarihten sonra radyoaktivite bulaşmış atıkların temizlenmesi/ayrıştırılması veya radyasyondan korunma konularında herhangi bir mal ve hizmet alımı yapılmamıştır” ifadelerini yer verildi.



TAEK bununla birlikte bölgeyi radyoaktif tehlikelerden koruma adına periyodik ölçüm ve incelemelerin sürdüğü ve son olarak 13/10/2015 tarihinde yapılan kontrollerde sahada herhangi bir radyoaktif tehlike ya da çalışma tespit edilmediğini EGEÇEP’e bildirdi.

TARİHLER S.O.S VERİYOR!
Böylece EGEÇEP 2015 yılının Kasım ayında bölgede kaydedilen görüntüler ışığında iki kurumu harekete geçirme çabalarından sonuç alamadı. Ancak TAEK’in EGEÇEP’e detaylı yanıtı kentte yeni bir paniği perdesini araladı.

Verilen yanıtla yargının yürütmesinin durdurduğu temizleme çalışmalarının ardından radyoaktif istif alanının son olarak 2015’in 10 Ekim’inde kontrol edildiği ortaya çıkarken ayrıca EGEÇEP’in görüntüleri Kasım ayında çekmiş olması akıllarda soru işareti bıraktı.



TOPU BİRBİRLERİNE ATTILAR
‘İzmir’in Çernobil’i, yargı süreci ve beraberinde yaşananlarla ilgili Egedesonsöz’e konuşan TMMOB Çevre Mühendisleri Odası İzmir Şube Başkanı Helil Kınay, “Gaziemir’deki nükleer atık sorununu Çevre Mühendisleri Odası olarak 2012’den beri takip ediyoruz. Bu süreçte Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, TAEK gibi birçok kurumla irtibata geçtik. O süreçte bir yetki karmaşasından dolayı herkes topu birbirine attı. 2012’de acil olarak temizlenmesi gereken alan 2016’da hala temizlenmiş değil. Hala orası ile ilgili süreç tamamlanmadı” dedi.

HİÇBİR BİLGİ YOK
Atık ile ilgili TAEK’in bütün soruları yanıtsız bırakarak elini çektiğini söyleyen Helil Kınay, “Aralık 2015 itibariyle atıkların temizlenmesi için görevlendirilen firmanın projesine ‘ÇED Gerekli Değildir’ kararı davalık oldu. Kararın ardından süreç durdu. Bizim TAEK ile son yaptığımız yazışmada daha önce gerçekleştirilen temizlik çalışmasındaki protokolün bittiği açıklandı. Oradaki radyoaktif kirliliğin ne boyutta olduğu hakkında hiçbir bilgi yok. Yasal olarak çalışma yapılamaz. Şu anda orasının ne durumda olduğu hakkında net bir bilgi yok” ifadelerini kullandı.

GAZİEMİR HALKI UNUTULDU
Bölgedeki atık miktarının boyutu ve etkisi hakkında her hangi bir bilgilenme yapılmadığını söyleyen Kınay, bölge halkına yansıyan etkilerin bilinmediğini söyledi. Kınay, “Bir an önce oradaki süreci sonlandırması gerekiyor. Alanda ne kadar temizlik yapıldı, ne kadar kirlilik var, onun hakkında bilgilendirme yapılması lazım. Biz kentin ortasında radyoaktif atıklarla beraber yaşıyoruz. Gaziemir halkı unutulmaya başlandı. Oradaki çalışmaların bir an önce tamamlanması gerekiyor. Bölge halkının durumuyla ilgili hiçbir açıklama yok. Nasıl bir etki bıraktı?  Türkiye’ye girişi yasak olan atıklar buraya nasıl geldi? Bununla ilgili soruşturmanın yapılması gerekiyor” şeklinde konuştu.

GAZİEMİR’İ ÇÖZEMEDİK, NÜKLEER YAPIYORLAR
Gaziemir’deki atık sorunu çözülemezken nükleer santral projelerinin yapılmasına dikkat çeken Kınay, “Bilinen tarihiyle 2007’den beri o bölgede bu sorun mevcut. Türkiye de atık yönetimi sürecinin yönetilemediğini görüyoruz. Gaziemir’deki atıklarla bile baş edemiyoruz. Kurumların yetersizliği ve ilgisizliği süreci bugüne kadar getirdi. Biz daha Gaziemir’deki sorunu çözememişken ülkenin her yerine nükleer santral yapmak için çalışıyorlar” şeklinde konuştu.