Bugün Pazar...

Hiç bitmeyen sevgi ve saygıyla...

Atatürk’ü bu köşede anma ve hatırlama günü...

Bir kez daha...

Az bilinen yaşanmış bir öyküyü paylaşalım...

Bunu yaparken de...

Bu anı demetini kaleme alan…

Yüksek Öğrenim görevlisi…

Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci’yi

Saygıyla analım...

***

Her şey…

Yurt seyahatine çıkan Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün…

İzmir Valisi Kazım Dirik’ten…

Gelen “acil” kodlu telgrafı okumasıyla başladı…

Vali Bey…

Şöyle yazmıştı:

“Size İzmir’de suikast düzenleyecekler!”

O sırada takvimler…

“14 Haziran 1926 Pazartesi”yi gösteriyordu…

Eski İttihatçı Lazistan Milletvekili Ziya Hurşid…

Dört kişiyle beraber…

Atatürk’ü…

Tarihi Kemeraltı Çarşısı’nda öldürmeyi planlamışlardı…

İhbarcı ise…

Suikastçıları motoruyla Sakız Adası’na kaçıracak olan…

Giritli Şevki’ydi…

Ziya Hurşid ve diğerleri kaldıkları otelde kelepçelendi…

Hemen ardından…

130 kişi daha sorguya alındı…

***

İddiaya göre…

Suikast için Ankara düşünülmüş…

Ancak…

Bu işe elverişli olmadığı için vazgeçilerek…

Yurt gezisi başlayınca İzmir için karara varılmıştı…

Ne var ki…

Atatürk’ün İzmir’e gelişi gecikince…

Suikast girişimi gün ışığına çıkmıştı...

***

Gazi Mustafa Kemal Atatürk…

16 Haziran’da İzmir’e geldi ve memlekete…

Suikast teşebbüsünü ilk kez seslendirdi…

Üstelik…

Kalbimizde yaşattığımız o meşhur…

“Benim naçiz vücudum bir gün elbet toprak olacaktır; fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır…”

Özlü sözünü ilk kez İzmir’de seslendirmişti…

Olay patlayınca…

17 Kasım 1924’te kurulan…

Cumhuriyet Tarihi’nin ilk muhalefet partisi…

Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurucularının tamamı tutuklandı…

Partinin önde gelen isimleri arasında…

Atatürk’ün silah ve dava arkadaşları…

Kâzım Karabekir, Rauf Bey, Ali Fuat Paşa, Refet Paşa ve…

Adnan Bey yer alıyordu…

O tarihte Başbakanlık görevini sürdüren İsmet İnönü…

Delilsiz tutuklanan Karabekir’in serbest bırakılmasını isteyince…

İddialara göre…

Mahkeme…

“Gerekirse İsmet Bey’i de asarız…” demişti…

İnönü, pes etmedi…

Atatürk’e gitti ama…

Atatürk’ten aldığı karşılık çok netti:

“Mahkemeler müstakildir (bağımsızdır) karışamam!”

***

Heyetteki “Kel Ali”, “Kılıç Ali”, “Necip Ali” ve…

“Laz Ali”den dolayı “Dört Aliler Divanı” diye anılan mahkeme…

İzmir’deki Elhamra Sineması’nda duruşmalara başladı…

Bir ayın sonunda…

15 kişiye Cumhurbaşkanına suikastten değil…

Hükümeti devirmeye teşebbüsten idam cezası verildi…

İhbarcı motorcu beraat etti ve…

O günün parasıyla 6 bin 500 lira mükâfat aldı…

***

Kazım Karabekir Paşa…

Mahkeme salonuna girdiğinde…

Subayların hürmet ve protesto maksadıyla ayağa kalkması…

Son derece etkili olmuştu…

Mahkeme devam ederken…

Uçaklardan “Karabekir Suçsuzdur” yazan kâğıtlar atıldı…

Kazım Karabekir, Refet Bele ve Ali Fuad Cebesoy beraat etti…

Mahkemede ayağa kalkan subaylar Doğu’ya sürüldü…

***

Anadolu hareketi başlatılırken…

Mustafa Kemal’in yanında yer alan hemen herkes tasfiye edildi…

Mustafa Kemal’in…

Gençliğinden beri hep yanında olmuş arkadaşı Arif idam edildi…

Anadolu hareketinin yedek lideri Rauf mahkûm oldu…

Halide Edip ve Adnan Adıvar vaktinde haber alıp kaçtılar…

***

İdamdan kurtulamayanlar arasında…

Selanik asıllı Mehmet Cavid Bey de vardı…

İkinci Meşrutiyet döneminde Maliye Bakanlığı yapmıştı…

Yahudi kökenli Osmanlı siyasetçisiydi…

Atatürk’e suikast sorumlularından biri olduğu gerekçesiyle…

Ölüm cezasına çarptırıldı…

Avrupalılar, O’nun için…

“Türkiye’de rakamlardan anlayan tek adam!” diyordu…

İş Bankası’nın rakibi olan…

“İtibar-ı Milli Bankası”nın başkanıydı…

İddialara göre…

Gazi Mustafa Kemal’e rakip olabilecek tek kişiydi…

Üstelik Sebataycılar’ın da başı pozisyonundaydı…

Cavid Bey’in asılmaması için…

Avrupa ülkeleri adeta ayağa kalktı…

Hükümet dikkate bile almadı…

Fransa parlamentosu, idamın infazı üzerine…

“Dünya çapında bir maliyeciyi kaybettik” diyerek…

Saygı duruşunda bulundu…

***

Bitiriyoruz…

Bütün bunlar yaşandıktan sonra…

Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün...

En yakınlarına…

Şöyle dediği rivayet edilir:

“Üç şeye pişmanım: Cavid’in asılmasına; evlendiğime; Ankara’yı başşehir yaptığıma…”

Doğru mu?

Kanıtlanamıyor ama…

Kim bilir…

Belki de duyduğu büyük üzüntüden…

Bu ifadesini seslendirmiş olabilir…

Nokta…

Hamiş: İzmir İstiklal Mahkemesi'nde yargılanan sanıklardan 14 kişinin idam cezası infaz edildi… İnfaz edilenlerin son sözleri şöyleydi: Ziya Hurşit: “Hürriyetsiz bir memlekette yaşamaktansa namusuyla ölmek daha hayırlıdır... Hadi Allah'a ısmarladık...” / Laz İsmail: “Vay anasını idam sehpası bu ha... Gayret bizden kuvvet sizden canımı çok acıtmayın... / Trabzon Mebusu Hafız Mehmet Bey “Zulüm ile yapılan bina payidar olmaz…” / Rüştü Paşa: “Savaş meydanlarında ölüme bin defa göğüs gerdim. Ölümün böylesi kahrediyor insanı. Ne olur beni kurşuna dizin…” / Emekli veteriner Albay Rasim Bey: “Yolcu yolunda gerek, haklı haksız gidiyoruz işte… Memleket selamet bulsun…” / Sivas Mebusu Halis Turgut: “Çocuklarıma söyleyin katiyen siyasetle uğraşmasınlar... Okusunlar çalışsınlar fikir adamı olsunlar…”

Sonsöz: “Maskesi çabuk düşer temiz olmayanların / Sabahattin Ali / Şair – yazar…”