Bizim memlekette kendini bir işe adamış, ömrünü bu işlerle geçirmiş insanların sayısının çok fazla olduğunu sanmıyorum.

Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu bu az sayıdaki insandan biridir. Türkiye’de coğrafi işaretin yaygınlaşması için büyük çabalar harcamış adeta ömrünü bu zor konuya adamıştır. Tanımı yinelemekte zarar yok. Coğrafi işaret bir ürünün hangi yöre, bölge, ülkeden kaynaklandığını belirtmeye yarayan tanıtıcı işaretlerdir. Son yıllarda önemi daha da artan Fikri ve Sınai Mülkiyet Hukuku içerisinde değerlendirilmektedir. Ancak marka, patent, endüstriyel tasarım gibi yine Fikri ve Sınai Mülkiyet Hukuku içerisinde yer alan diğer haklardan farklılık arz eder. Şöyle ki belirtilen hakların kullanımı ilgili mevzuatları gereği başvuran kişilere özgülenmişken; coğrafi işaret anonim bir nitelik taşır. Yani sadece tescil ettiren kişilerin değil, sicilde belirtilen özelliklere bağlı kalarak üretim yapan diğer üreticilerin de söz konusu coğrafi işareti kullanım hakkı bulunmaktadır. Dolayısıyla coğrafi işaret ile o yörede belirtilen niteliklere göre üretim yapan üreticiler ve tüketiciler de korunmaktadır.

Bunlar teorik olarak öyledir de sonrasında sıkıntılar büyüktür. Bu sıkıntıları

Ömrünü bu işe adamış olan Yavuz Tekelioğlu Hoca’nın bir hayalinin gerçekleştiğinin de tanığı olduk. Metro Mağazası’nın desteği ile basılan 470 sayfalık YÜciDER-Gİ elimize geçen hafta ulaştı. Çevir çevir bitmez bir yayın olmuş. Bazılarında benim de bulunduğum etkinlikleri anımsadım…

Dergi hakkında şöyle yazmış Yavuz Hoca giriş bölümünde:

Bu dergi “Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretler Türkiye Araştırma Ağı” YÜciTA’nın bir yayın organıdır. YÜciTA, “Antalya 3. Uluslararası Coğrafi İşaretler Semineri” bitiş bildirgesi ile 15 Ekim 2012 tarihinde kurulmuş ve Türk Patent ve Marka kurumu tarafından tescillenmiş bir markadır. YÜciTA, gönüllülük esasına dayanan ve kendi üyelerinin aidatlarıyla ayakta duran bir araştırma ağıdır. Türkiye’nin birçok bölgesinden, farklı kurum ve kuruluşlardan, değişik kesim ve profillerde üyelerden oluşur. YÜciTA hiçbir yere bağlı değildir, bütçesi de yoktur.

Kasasında para değil, Türkiye sevgisi vardır. Bu bakımdan Türkiye’de belki de dünyada bir benzeri bulunmamaktadır. YÜciTA’nın vizyonu, Türkiye’nin coğrafi işaretler alanında faaliyet gösteren en önemli sivil aktörü olmaktır. Misyonu ise ülkemizde coğrafi İşaretlerin önemi konusunda farkındalık yaratarak “Türkiye’de ideal bir Coğrafi İşaretler sisteminin kurulabilmesi, yöresel ürünlere değer kazandırılarak sürdürülebilir kırsal kalkınmanın desteklenmesi, kültürel ve biyolojik çeşitliliğin korunması konularında çalışmaktır”.

Coğrafi İşaretler üretici ve tüketiciyi haksız rekabete karşı koruyan, tüketicileri ürünün kökeni ve kalitesi konusunda bilgilendiren, istihdam ve gelir yaratarak sürdürülebilir kırsal kalkınmayı sağlayan, kırsal nüfusu yerinde tutan, doğal kaynakları, çevreyi ve tarımsal üretimin çeşitliliğini koruyan, gastronomi ve turizmi geliştiren resmi kalite işaretleridir. Türkiye sahip olduğu olağanüstü zengin coğrafi işaret potansiyeli ile kendisine çok önemli ekonomik, sosyal ve kültürel kazanımlar sağlayabilecek ender ülkelerden birisidir.

Bunun başarılması ise ancak iyi işleyen bir coğrafi işaretler sisteminin kurulması ile mümkündür. Ülkemizde 1995 yılında 555 sayılı “Coğrafi İşaretlerin Korunmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname” ile başlayıp, 10 Ocak 2017 tarihinde yaşama geçirilen “Sınai Mülkiyet Kanunu” ile yeni bir döneme giren uygulamalar, geride bıraktığımız çeyrek asra rağmen çok önemli eksiklikler içermektedir. Nitekim bir tarafta coğrafi işaretlerle ilgili yoğun kavram kargaşası, bilgi eksikliği ve bilgi kirliliği yaşanırken, diğer tarafta da coğrafi işaretleri sadece tescilden ibaretmiş gibi algılama alışkanlığı devam etmektedir. Öyle ki sistemin kaldıraçları “yönetişim” ve “denetim”e gereken önem verilmemekte, uygulamayı bloke eden bu eksikliklerin giderilmesi konusunda da herhangi bir duyarlılık bulunmamaktadır.

***

Yurdumuzda coğrafi işaretler konusundaki yayınların kısıtlı olması, YÜciDER-Gİ’nin yaşama geçirilmesini tetikleyen temel unsur olmasına rağmen, derginin boşluk kapatma gibi bir iddiası söz konusu değildir. Bilimsel makalelere de açık olmasına karşın YÜciDER-Gİ hakemli ve bilimsel bir dergi değildir. Coğrafi işaretlerle ilgili olan, yayın kurallarımıza uygun ve yayın kurulumuzun onayından geçen her yazıya dergimiz açıktır.

Halen coğrafi işaretlerde yurdumuzun en önemli sivil aktörü olan YÜciTA, tüzel kişiliğe sahip olmanın avantajlarından yararlanabilmek için kendi derneğini de kurmuş ve “Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretler Araştırma Derneği” YÜciDER, 2019 yılı başında faaliyete geçmiştir. Dergimizin çıkarılmasını da YÜciDER gerçekleştirmektedir.

YÜciTA, kuruluşundan bu yana büyük özveri ile çalışarak çok önemli işlerin başarılmasına, coğrafi işaretlerde geniş ölçüde farkındalık yaratılmasına ve konunun ciddiye alınmasına büyük katkılar sağlamıştır. Bu çerçevede 2013 yılından itibaren 14 çalıştay düzenlenmiştir.

YÜciTA’nın tüm bu çabaları sonucu gerek ulusal ve gerekse uluslararası düzeyde Ağımıza karşı olan ilgi büyük ölçüde artmıştır. Öz varlıklarımız için verdiğimiz bu kutsal uğraşta bize gerçekten güvenen ve inanan, birlikte çalıştığımız, başta oda ve borsalarımız olmak üzere tüm paydaşlarımıza yürekten teşekkür ederiz.

***