Yorgancılar’dan ekonomide ‘yüksek risk’ uyarısı: Seçimin ikinci tura kalması süreci uzatacak!

Diren ÇELİK/EGEDESONSÖZ- Ege Bölgesi Sanayi Odası Nisan ayı meclis toplantısı İzmir Ticaret Odası Meclis Salonu’nda gerçekleştirildi.

Toplantıda komitelerin sunumlarının ardından Başkan Ender Yorgancılar, yaklaşan seçimlerle ilgili değerlendirmelerde bulunarak, “Küresel ekonomiye ilişkin hem büyüme hem de ticaret beklentisi ve altı çizilen riskler bizler için de bir uyarı niteliğinde. Ülkemiz 2023 yılına seçim gündemi ile girdi. Yaklaşık 19 gün sonra da seçimler gerçekleştirilecek. İkinci tur ihtimali süreci daha da uzatacak. Oysa ki, üretimin sürdürülebilirliği adına zor ve önemli bir süreçteyiz. Sanayi üretim endeksinde yıllık değişim oranı bunu açık ve net olarak göstermektedir.  2021 yılında pandemi etkisi bir yana zig zag çizerek adeta kendi yağı ile kavrulmaya çalışılan bir sürecin içindeyiz. Şubat özelinde deprem bölgesinden alınamayan verilerin de etkisi net şekilde görülmektedir.Genel olarak, neden bu zig zagların çizildiğini sizler çok iyi biliyorsunuz” dedi

SEÇİMLERE KADAR KİMSE İŞ YAPMASIN MI İSTENİYOR?
Üretimde girdi maliyetlerindeki artışave piyasadaki nakit sıkışıklığına dikkat çeken Yorgancılar “Seçim sürecinde dikkatleri çekmek istediğim birkaç ana başlığa, hamaset ile değil, veriye dayalı olarak yer vermek istiyorum. Üretimde en önemli girdi kalemlerimizden biri enerji. Küresel sürecin de tetiklemesi ile elektrik ve doğalgaz fiyatlarındaki artış üretimin önündeki en büyük engellerden biri. Nisan ayında doğalgaza konut ve sanayi için yüzde 20 indirim geldi. Bu hali ile sanayi özelinde kademe 1 fiyat tarifesi için 2022 yılı Nisan dönemine göre doğalgazda artış oranı %123, 2021 yılına göre %473’tür.Benzer şekilde, elektrik artışındaki oranlar da %26’ya %367’dir.2021 Nisan Dolar/TL ortalaması 8 iken, 2023 Nisan ortalaması 19’dur. Üretici fiyat endeksi 2021 aynı döneminde %35 iken 2023’de %62’dir. Bu şartlarda üretim yapanı alkışlamak, takdir etmek, eksiklerini tamamlamak gerekir. Üstündeki yükleri artırmak amaç olmamalıdır. Uzun bir süredir finansman temini ile ilgili yaşanan sorunları dile getiriyoruz. Ticari kredilerin mevduat içindeki payı %10,7 ile son yılların en düşük seviyesinde. Faizler ise 8,5 olan politika faizin 4 katına ulaşmış durumda. Bankalar artık kredi vermek istemiyor. Verse de çok maliyetli ve istenilen miktarda ve vadede almak imkansız. Piyasadaki nakit sıkışıklığı her geçen gün artmaya devam ediyor. Şubat ayında Sayın Nebati Bakana da yaşanan sorunları açık ve net bir şekilde ifade etmiştim. Ancak, sorunlar artarak devam ediyor.İşletme sermayesi ihtiyaçlarını dahi karşılayamaz bir noktada, krediye ulaşamama devam ederse, dar boğazdan kaçınmak çok zor. KOBİ’lerin kredi olmaksızın yoluna devam etmesi mümkün görünmüyor. Seçimlere kadar kimse iş yapmasın mı isteniyor? Üretimi durduralım, ödemeleri yapmayalım mı? Net ihracatçı değilseniz Eximbank kredisi de kullanamıyorsunuz. Hatırlatmak isterim ki, ihracatımızın %80’i ara malı ithalatına bağımlı.Türkiye gerçeklerinden kopulduğu zaman, ne yazık ki olan üreticiye oluyor. Acilen yaşanan bu dar boğaz giderilmeli ve ihtiyacı olan krediyi alabilmelidir. Diğer yandan, insanların, firmaların bu denli krediye bağımlı hale gelmesi, ne yazık ki, sağlıklı bir ekonomik yapı olmadığının da göstergesidir. Dileriz, bu süreç en az hasarla atlatılır.Bu noktada, dünyada finansal kırılganlıklar artarken, Standart&Poors’un Türkiye, Mısır, Endonezya, Katar ve Tunus'un bankacılık sistemlerinin global likidite değişikliklerine karşı kırılganlık potansiyeli olduğunu belirtmesi çok önemlidir. Geçen ay ben de yaşanan küresel banka krizinden sonra bir tweet atarak; bankalarımız üzerinde yapılan düzenlemeler noktasında dikkatli olmamız gerektiğine vurgu yapmıştım. Önümüzdeki süreci, küresel finansal kırılganlıklar açısından çok doğru değerlendirmeliyiz” ifadelerini kullandı.

EYT’DE KOBİ DIŞI FİRMALARIN KREDİ ALMAKTA ZORLANDIĞINI DUYDUK
EYT destek kredileri talebinde bulunduklarını kaydeden Yorgancılar, “Sanayiciler, kredi bulmakta zorlanıyor demiş ve EYT destek kredisi talep etmiştik. KGF aracılığıyla krediler verilmeye başlandı. Ancak, burada da KOBİ dışı firmaların kredi almak da zorlandığı duyumlarını alıyoruz. KOBİ’ler için 10 milyon, KOBİ dışı firmalar için 20 milyona kadar kredi verilebiliyor. Azami 36 ay vade.Özel şart olarak koşulan 2 madde önemli.Paket kapsamında kullandırılacak olan kredi yalnızca 7438 sayılı Kanun kapsamında emekli olacak personelin kıdem tazminatı için kullandırılacaktır. Bunun dışında herhangi bir nakit/nakit dışı amaç için kullanılamaz.Kıdem tazminatı ödemeleri kredi veren tarafından doğrudan 7438 sayılı Kanun kapsamında emekli olacak çalışanların hesabına yatırılacaktır.Bu konuda yaşanan sorunlar varsa bizlerle paylaşın ki, yetkililere iletelim” dedi

İHRACATÇILARIN ÖNÜNÜ TIKIYOR
Yorgancılar, ihracatçıların nefes alamaz hale geldiğini ifade ederek, “Üretimin sürdürülebilirliğini riske eden bir diğer husus da, son dönemde çok sık yapılan mevzuat düzenlemeleridir. Finansmana erişim ve döviz işlemlerinde serbest piyasa, serbest kur ve serbest kambiyo rejimine uygun olmayan uygulama ve işlemler var.Özellikle de, ihracatçılarımızı direkt etkileyen regülasyonlar artık nefes aldırmaz noktaya getirmiştir. Örtülü faiz artışı, bankalara döviz satış baskısı, firmalara ve bireylere döviz alım baskısı al-sat arasındaki farkı hiç olmadığı kadar açtı. Öyle ki, döviz üzerindeki baskı, stres Tahtakale’ye olan ilgiyi artırdı.  Yanlış üstüne atılan her yanlış adım, sistemi bozuyor. Pratik iş hayatının uzağında, iş yükünü artıran, ticareti engelleyen, ödemeleri geciktiren art arda yapılan onlarca değişikliğe artık son verilmelidir” şeklinde konuştu

 Yorgancılar yapılan düzenlemeleri şöyle sıraladı:

 -Türkiye’deki bankaların yurtdışı yerleşiklerle TL-döviz swap sınırlaması

-Kambiyo işlemlerine vergi getirilmesi

-İhracatçılara (%40) ve döviz kazandırıcı faaliyetlere (%70) döviz bozdurma zorunluluğu

-Bankaların pasifinden (mevduattan) ayrılan zorunlu karşılıklara ek olarak aktiften (kredilerden) de zorunlu karşılık getirilmesi

-Zorunlu karşılık oranlarının yükseltilmesi.(TL’de %0-%8; dövizde %5-%26)

-Kredi faizlerine zorunlu karşılık bağlantılı sınırlama

-Zorunlu karşılıklar, krediler ve faiz oranlarına bağlı olarak %150’ye varan DİBS alınma zorunluluğu, menkul kıymet tesisi (Devlet İç Borçlanma Senedi alınarak banka kaynaklarından Hazineye borç verme) yükümlülüğü getirilmesi

-Türk Lirası kredi kullanımına (?10 milyon karşılığı yaklaşık $500 bin) döviz varlığı olanlara döviz alım yasağı, yeni döviz alınmayacağına dair taahhüt imzalatılması

- Türk Lirası kredi ile döviz alım yasağı, Yurt içinde dövizle ödeme yasağı

- Kredi kullanımlarında fatura ibrazı mecburiyeti ve Bankaların döviz pozisyonuna sınırlama (%10)

-Yurt dışına döviz transferlerinde gönderme nedeni hakkında (şirketlere, şahıslara) belge ibrazı mecburiyeti

-Döviz transfer taleplerinin şube-bölge-genel müdürlük-TCMB kademeli onayı/uygun görüşüne tabi tutulması

- Kredilerde YMM raporu istenmesi

-Bankalardan, döviz transferlerine yüksek komisyon (ithalat hariç %5 gibi) uygulanmasının istenmesi

-Bankaların döviz işlemlerinde dijital platform yasağı

-Bankalara, döviz mevduatların (%40’ın altına) düşürülmesi talimatı, bankalar eliyle müşterilerin döviz bozdurmaya zorlanması/iknası

-Kredi geri ödemelerinde yeni kredi kullandırma engeli (bankalara diğer finans şirketlerine)

-Döviz alış-satış kurlarında makasın açılmasının istenmesi,

-Döviz taleplerinin ve işlemlerinin saatlerinin sınırlandırılması

-Reeskont kredilerinde: önce kullanılacak kredi tutarı kadar döviz bozdurulması, kredi vadesi boyunca döviz alınmayacağının taahhüdü,  döviz kazandırıcı faaliyetlerde vade içinde kredinin iki katı döviz getirilmesi, vade sonunda ayrıca %40 ve %70 döviz bozdurulma mecburiyeti

- Bankaların yapabileceği döviz işlemleri için banka bazında limitler uygulanması

DOLARIN EN AZ 22-23 TL BANDINDA OLMASI GEREKİRDİ
Dövizemüdahalenin ihracatçıları zor durumda bıraktığını söyleyen Yorgancılar, “bir de verilerle ihracatçımızın haklı isyanını detaylandıralım.TL’nin döviz karşısında aşırı değerlenmesi de, eksik değerlenmesi de sanayimize ve ekonomimize zarar verdiğinin altını sürekli çiziyoruz.Bu nedenle, para ve kur politikalarımızın TL’nin değerini; ihracatı veya ithalatı yapay/geçici olarak artırmasına neden olmayacak düzeyde yani gerçekçi değerde tutması gerekmektedir. Bakınız Dolar/TL Eylül 2022’de 18.28,  Nisan 2023’de 19,26 yani %5,4 artış söz konusu. Euro’daki artış ise %16’dır. Benzer şekilde, Eylül-Mart döneminde TÜFE %22,7, ÜFE %19 artmıştır. Aylardır artarak devam eden Dolar üzerindeki baskı, ihracatçıları zor durumda bırakmaktadır. Uzun bir süredir DOLAR/TL 18-19 bandında tutulmaya çalışılırken, bugün aslında en az 22-23 TL bandında olması gerekirdi. Öyle olmadığı için de, ihracatçılarımız maliyetten dolayı pazar kaybı ile karşı karşıyadır” dedi.

 Başkan Yorgancılar konuşmalarının devamında şu ifadelere yer verdi:

 2015 yılından bu yana en yüksek orana ulaştık. Kesintisiz olarak da artan oranlarda son 4 yılın en yüksek üye memnuniyet anket sonuçlarını aldık. Geri dönüşleriniz için teşekkür ediyorum. Benzer şekilde yönetim kuruluna ilişkin yanıtlarda da 2015 yılından bu yana en yüksek not verilmiştir. Hem geçmiş yönetimlerde görev yapan hem de mevcut yönetimdeki arkadaşlarım adına ayrıca teşekkür ediyorum.

Alman Ticari Fuar Sanayi Birliği (AUMA) Genel Müdürü Jörn Holtmeier, Kovid-19 salgını döneminde Almanya`da 670 ticari fuarın iptal edilmesinin ekonomide şimdiye kadar 60 milyar avroluk kayba neden olduğunu bildirdi.

Almanya için fuarlar çok önemli. Özellikle de Hannover MESS Fuarı. Dünyanın en büyük Endüstriyel fuarına bu yıl KOSGEB desteği ile 41 üyemizin katılımını sağladık. Üyelerimize İkili görüşme olanağı da sağladık. Talep eden tüm komitelerimizde minimum sayı tamamlandığı takdirde fuarlara katılımı sağladığımızı hatırlatmak isterim.

IMF Nisan Dünya Ekonomik Görünüm Raporu'nu “Zorlu Bir Toparlanma" başlığıyla yayımladı. IMF tahminlerini aşağı yönlü revize ederek; 2022’de %3,4 büyüyen Dünya ekonomisinin, 2023’de %2,8 ve 2024'te %3 büyüyeceğini açıkladı. IMF Başkanı  tarafından %2,8’lik büyümenin, 1990'dan bu yana yapılan en düşük orta vadeli büyüme tahmini olduğu açıklandı.

 2022’de %5,6 büyüyen Türkiye için de, 2023’de %2,7 ve 2024'te %3,6 büyümesi bekleniyor.

Raporda dikkat çeken bazı başlıkları da paylaşmak istiyorum.

-Dünya ekonomisinin yumuşak bir iniş yapabileceğine dair beklentiler, finans sektöründeki son çalkantılarla azaldı. Gıda ve enerji fiyatlarındaki gerilemeye rağmen, finans sektöründeki son çalkantıyla artan belirsizlikler, riskleri kesin olarak tekrar aşağı yöne çevirdi.

-Bankacılık ve finans sektöründeki kırılganlıkların daha geniş kapsamda yayılmasına dair korkuların artmasıyla, politika faizlerindeki hızlı artışın olumsuz etkileri sorgulanmaya başlandı.

-Borç seviyelerinin yüksek seyretmeye devam etmesi politika yapıcıları zorluyor.

-Rusya'nın Ukrayna'da başlattığı savaşın ardından hızla yükselen emtia fiyatların gevşese de, savaş ve jeopolitik gerilimler yüksek seyretmeye devam ediyor.

-Küresel enflasyonun %8,7 seviyesinden 2023'te %7'ye gerilemesi bekleniyor.

 Ayrıca, raporda; gelecek 5 yılda küresel büyümeye en büyük katkının Çin'den geleceği ve Çin'in büyümeden aldığı payın ABD'nin 2 misli olacağına vurgu yapılıyor.

Raporun açıklanmasından sonra AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’in, AB'nin, Çin ile ilişkilerinde ayrışmak yerine fırsatları ve sorunlu alanları net şekilde belirleyerek riskleri azaltmaya ihtiyaç duyduğunu söylemesini de dikkatlerinize sunuyorum.

 Diğer yandan, Dünya Ticaret Örgütü de, 2023 için küresel mal ticaretine ilişkin büyüme beklentisini yüzde 1'den yüzde 1,7'ye yükseltti.

 Ancak, bu tahmin 2008 küresel finansal krizinden bu yana geçen 12 yıldaki ortalama yüzde 2,6'nın altındadır.

 Raporda, "Ukrayna'daki savaşın, inatçı yüksek enflasyonun, sıkı para politikasının ve finansal piyasalardaki belirsizliğin etkileriyle küresel mal ticareti hacminin bu yıl yüzde 1,7 büyümesi bekleniyor." denildi.

“Küresel ticaret 2023'te dış faktörlerin baskısı altında kalmaya devam edecek. Bu durum, hükümetlerin ticaretin durmasını önlemesini ve ticarete engeller getirmekten kaçınmasını daha da önemli hale getiriyor." İfadelerine de yer verildi.

DTÖ Başekonomisti Ralph Ossa da, “Hükümetlerin ve düzenleyicilerin gelecek aylarda bu ve bankacılık sistemindeki zayıflıklar gibi diğer finansal risklere karşı tetikte olması gerektiğini belirtti.”