Yaz geliyor, sıcaklıklar artıyor... İzmir yangınlara ne kadar hazır?

Ceren KORKMAZ - EGEDESONSÖZ - İzmir İl Afet Risk Azaltma Planı (İRAP) Raporu yayınlandı. Raporun detaylarında İzmir’in Yangın Tehlike ve Risk Değerlendirmesi de yer aldı. Orman ve kentsel yangın olarak ikiye ayrılan değerlendirmede geçmişteki yangınlardan günümüzde gerçekleşme ihtimali olan yangınlara; olası bir afette izlenecek yollardan, doğabilecek sonuçlara kadar elde edilen bulgularla analiz yapıldı.

İZMİR’DEKİ ORMANLARIN YANGIN HASSASİYETİ ÇOK YÜKSEK
İzmir’de tüm orman alanları birinci derece (çok yüksek) yangına hassas alanlardan oluşuyor... Yine İzmir’deki ormanların tamamının Akdeniz iklim kuşağında yer alması sebebiyle, yıllar boyunca yangın tehdidi altında kalıyor ve birçok orman yangını afeti yaşanıyor. İRAP’da bulunan İzmir’in yangın tehlike ve risk değerlendirmesi verilerinde; geçmişte yaşanan büyük orman yangınlarına ilişkin; "Kemalpaşa (Nif) Karabel Ormanı Yangını (1918), Gaziemir Orman Yangını (1985), Seferihisar Orman Yangını (1998), Selçuk-Meryemana Yangını (2006), Gaziemir Orman Yangını (2008) ve Karabağlar-Tırazlı Orman Yangını (2019)” örnekleri yer aldı.

2 YIL ÜST ÜSTE BİRİNCİ SIRADA!
Son yıllarda İzmir’de alınan etkili önlemler sonucu yangınlarla savaş konusunda büyük aşamalar kaydedildiği bilgisine yer verilen raporda; son on yıllık periyot dikkate alındığında yılda ortalama 268 adet yangına karşılık, bin 137 hektarlık alanın etkilendiği görüldü. 2019 yılında ise 4 bin 858,77 hektarlık alanda 146 adet orman yangınına müdahale edildiği verisine yer verildi. 2019 yılında iller dikkate alındığında ise, İzmir’in yanan orman alanlarının yüz ölçümüne göre Türkiye’de 1. sırada yer aldığı, çıkan orman yangını adedine göre ise Türkiye’de 4. sırada yer aldığı tespit edildi. İzmir Orman Bölge Müdürlüğü yetki sınırları içerisinde ise elde edilen bilgilere göre; 2020 yılında 4 bin 110,22 hektarlık alanda 285 adet orman yangınına müdahale edilirken yangınların yüzde 95,5’i insan kaynaklı olarak meydana geldiği verisi elde edildi. Buna göre İzmir’in yanan orman alanlarının yüzölçümü ile Türkiye’de 2. sırada yer aldığı, çıkan orman yangını adedine göre ise Türkiye’de 1. sırada yer aldığı bulgularına ulaşıldı.

EN ÇOK ORMAN YANGINI MENDERES’TE!
İzmir’in Yangın Tehlike ve Risk Değerlendirmesi İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezi tarafından Afet Yönetim ve Karar Sisteminde (AYDES) 2020 yılı içinde veri girişi yapılarak kayıt altına alınmış 108 adet orman yangını olduğu belirtildi. 2020 yılı içerisinde kayıt altına alınmış orman yangınlarının ilçelere göre dağılımı ele alındığında ise sıralamada; Menderes İlçesinde 12, Kemalpaşa İlçesinde 9, Buca İlçesinde ise 8 adet orman yangınının kayıt altına alındığı belirlenirken İzmir’e bağlı 30 ilçenin 27’sinde orman yangını vakasının görüldüğü verisine dikkat çekildi.

EN BÜYÜK SEBEBİ SİGARA İZMARİTİ!
Raporda kent içerisinde çeşitli sebeplerden kaynaklı olarak çıkan yangınlara da yer verildi.

İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı İtfaiye Daire Başkanlığının 2015-2020 yılları arasındaki verilerinin yer aldığı raporda; yangın cinslerine müdahale edilen toplam yangın sayısı 72 bin 922 adet olduğu görüldü. 2015-2020 yılları arasında çıkan yangınların 13 bin 144 adedinin yüzde 18,02 bina yangını, 3 bin 114 adedinin yüzde 4,27 işyeri yangını ve de 389 adedinin yüzde 0,53 fabrika-atölye-imalathane yangını olduğu tespit edilirken yangınların yapı durumu ele alındığında ise; 52 bin 270 adedinin yüzde 71,68 yapı olmayan arazide (boş arazi vb.), 20 bin 652 adedinin yüzde 28,32 ise yapıların içerisinde çıktığı bilgisi yer aldı. Yine bu veriler incelendiğinde; başlıca yangın çıkış sebepleri olarak, 32 bin 350 adet yangının yüzde 44,36 oranında sigara izmariti, 18 bin 665 adet yangının yüzde 25,60 açık ateş, 12 bin 512 adet yangının yüzde 17,16 elektrik kısa devre kaynaklı olduğu tespit edildi.

KENTSEL YANGINDA EN FAZLA MÜDAHALE BORNOVA’DA
Rapora göre; İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı İtfaiye Dairesi Başkanlığı tarafından 2020 yılında müdahale edilmiş kentsel yangınların ilçelere göre dağılımı ele alındığında; ilk sıralamada Bornova’da bin 164 adet, Buca’da 957 adet, Menemen’de 934 adet ve Torbalı’da 903 adet kentsel yangına müdahale edildiği belirlendi. Metropol alanında bulunan ilçelerde daha fazla sayıda kentsel yangının çıktığına vurgu yapıldı. Kentsel yerleşimlerde, yaygın yangın olaylarının ortaya çıkmasında çok yoğun bir yerleşme ile yapılarda yanıcı malzeme kullanılması ve yapılar arasında yeterli ayrım mesafesinin olmamasının etkili olduğuna dikkat çekildi.

İzmir’de orman yangını riskini arttıran faktörler “İzmir’in ekolojik ve iklim yapısının orman yangınları çıkmasına ve yayılmasını arttırıcı etkisi ve de toplumun orman yangınları ile mücadele konusunda duyarsız ve kasıtlı davranışları” olarak açıklandı. Kentsel yangınlar açısından ise “İzmir’de çok yoğun bir yerleşme görülmesi, yapılarda yanıcı malzeme kullanılması, özellikle eski kent merkezlerinde dar sokaklar ve bitişik nizam yapıların görülmesi ve elektrik tesisatlarının yenilenmemesi ve denetimlerin yetersiz kalması yangın riskini daha da artırdığı” yönünde tespit ortaya kondu.

İZMİR’DE TEHLİKELİ AY: AĞUSTOS
Raporda bulunan verilerde; İzmir aylık ortalama sıcaklık eğrisinin yangın sezonu olan Nisan-Ekim periyodu içerisindeki seyrine bakıldığında, en sıcak ayın ortalama 43 derece ile Ağustos ayı olduğu görüldü. Ayrıca Nisan ayından Ağustos’a kadar sıcaklıkta sürekli bir artma, Ağustos ayından itibaren de sürekli bir azalma yaşandığı aktarıldı. Nem değerleri aylık ortalama dağılım tablosuna bakıldığında ise; en düşük nem miktarının ortalama yüzde 52 ile Temmuz-Ağustos ayında, en yüksek nem oranının ise; ortalama yüzde 67 ile Ekim ayında olduğu görüldü. Aylık ortalama yağış eğrisinin yangın sezonu olan Nisan-Ekim periyodu içerisindeki seyrine bakıldığında, yağış miktarı Temmuz ayından itibaren artmaya başladığı bilgisi verildi. En yüksek yağış ortalaması 82,1 milimetre ile Ekim ayında, en düşük yağış ise 9,1 milimetre ile Temmuz ayında olduğu belirlendi. Yangın sezonu olan Nisan-Ekim periyodu içerisinde İzmir’in rüzgar seyrine bakıldığında, en hızlı rüzgarın ortalama 28,9 kilometre saat ile Nisan ve Mayıs ayında estiği gözlemlendi.

YANGIN SENARYOLARINA YER VERİLDİ
Raporda; geçmiş afetler ve ilin potansiyel risk değerlendirmesi doğrultusunda; muhtemel senaryo ve en kötü senaryo olmak üzere iki adet orman yangını ve iki adet kentsel yangın, toplam dört senaryoya yer verildi.

MENDERES RİSK TAŞIYOR
Muhtemel orman yangını olarak Menderes’in Çile Mahallesi’nde çıkan orman yangınının yerleşim yerlerine ve de tarım arazilerine sıçraması senaryosu düşünüldü. Orman yangını olayının afete dönüşmesinin nedenleri ve tetikleyici unsurları; “düşük nem ve kuvvetli rüzgar sebebiyle yangının kısa sürede yayılması, yerleşim yerleri ve tarım arazilerinin orman alanlarına yakın olması, kuvvetli rüzgar sebebiyle hava araçlarının ilk müdahale döneminde kullanılamaması ve anız yakılması olabileceği” şeklinde aktarıldı. Senaryonun gerçekleşmesi sonucunda bu alana yakın yerleşim yerleri ve de tarım arazileri bulunan ürünlerin zarar görebileceği, ormanlarda bulunan hayvanların telef olabileceği, topraktaki minerallerin kaybının yaşanabileceği, konutları zarar gören vatandaşların evsiz kalabileceği, çiftçilerin iş kaybının olacağı ve ağaçlandırma çalışmaları tamamlanıncaya kadar alanın kullanıma kapatılabileceği değerlendirildi.

OLASI ORMAN YANGINI ALTIN MADENİNİ ETKİLEYEBİLİR
Raporun içerisinde en kötü orman yangını olarak ise Balçova-Güzelbahçe hattının güney tarafında ormanlık alanda başlayan orman yangınının, kuvvetli kuzey rüzgarının etkisi ile kısa sürede gelişerek yerleşim yerlerini tehdit etmesi ve Efemçukuru Mahallesi’nde bulunan altın madeninin yangından etkilenmesi senaryosuna yer verildi. Orman Yangını olayının afete dönüşmesinin nedenleri ve tetikleyici unsurları arasında yine düşük nem ve kuvvetli rüzgar sebebiyle yangının büyümesine yer verilirken vatandaşlarda yaşanan paniğin müdahale çalışmalarını güçleştirmesi, yangın ilerleme istikametinde yer alan konut alanlarının boşaltılmak zorunda kalınması, maden sahasındaki tesislerin zarar görmesi sonucu ortaya çıkan çevre kirliliği, mangal yapılması yasak olan alanda yaşanan güvenlik zaafı olabileceği gibi olası gelişmeler ortaya kondu. Afetin gerçekleşmesi dahilinde Balçova-Güzelbahçe hattının güney tarafındaki ormanlık alanın, Seferihisar Çamtepe Mahallesi’nde, Karabağlar Kavacık ve 190 184 Mahallesinde, Menderes Efemçukuru Mahallelerinde bulunan ormana yakın yerleşim alanlarının ve Efemçukuru Mahallesi’ndeki Altın Madeni Tesisinin etkilenebileceği aktarıldı. Ayrıca maden sahasındaki tesislerin zarar görebileceği ve zarar gören yapıların yeniden inşasına yönelik maliyet oluşabileceği ekonomik etkiler arasında sayıldı.

KEMERALTI’NDA ELEKTRİK KONTAĞI AFETİ GETİRİR
Kent içerisinde ortaya çıkması muhtemel yangının afete dönüştüğü senaryo için Tarihi Kemeraltı Çarşısı’nda elektrik kontağı nedeniyle oluşabilecek yangın düşünüldü. Bunun nedenleri ve tetikleyici unsurları için; yangın çıkan binanın tarihi bina olması nedeniyle yanıcı malzemelerin koruyuculuğunun kısıtlı olması ve elektrik bağlantılarının yenilenmesinin güç olması, sokakların dar olması sebebiyle olay yerine ulaşımda sıkıntılar yaşanması, yangının dükkana bitişik olan iki adet dükkana da sıçraması, mal sahiplerinin yangına müdahaleyi güçleştirmeleri ve tarihi binadaki elektrik bağlantılarının yangın güvenliği açısından yetersiz kalabileceği düşünüldü. Afetin gerçekleşmesi ihtimalinde Kemeraltı’nın yangından etkilenebileceği, Ayrıca raporda Kemeraltı Çarşısı’ndaki iş yeri sahiplerinin ve çalışan personelin, alışveriş yapmak için Kemeraltı Çarşısı’na gelen vatandaşların etkilenebileceği sonuçlar arasında yer aldı. Ayrıca tarihi binanın ve iş yerlerinde bulunan malzemelerin zarar görebileceği düşünülürken Kemeraltı’ndaki Tarihi Hanın bulunduğu bölgede alışverişe geçici olarak ara verilebileceği ve çalışanların iş kaybı olabileceği fikrine yer verildi.

KEMALPAŞA OSB YANGINI EN KÖTÜ SENARYO!
Kemalpaşa’da bulunan Organize Sanayi Bölgesi Kağıt Sanayi Fabrikası deposunda meydana gelen yangının Organize Sanayi Bölgesindeki diğer fabrikalara sıçraması ise en kötü kentsel yangın senaryosu olarak raporda belirtildi. Nedenleri arasında ise; üretilen üründen kaynaklı olarak depoda fazla sayıda yanıcı madde olması ve yönetmeliğe uygun depolama yapılmaması sebebiyle yangının hızla büyümesi, kuvvetli rüzgar sebebiyle yangının kısa sürede OSB’de yer alan diğer fabrikalara sıçraması, çalışanların dikkatsizliği ve denetim eksikliğinin olması, depo civarında içilen sigaranın izmaritinin söndürülmeden atılması olabileceği olarak aktarıldı.

Afetin doğurabileceği sonuçlara ise; “Kemalpaşa İlçesi, Kemalpaşa Organize Sanayi Bölgesinin yangından etkilenebileceği, Ayrıca atmosfere yayılan zehirli gazın etkisi ile fabrikada çalışan işçilerin duman zehirlenmesine maruz kalabileceği/yaralanabileceği ve bu nedenle hastanede tedavi görebileceği, fabrika sahipleri ve çalışanların etkilenebileceği, depoda bulunan stok malzemelerin yok olabileceği ve fabrikaların siparişlerinde aksamalar yaşanabileceği, atık malzemelerin imhasında çevre kirliliği yaşanabileceği, fabrikalarda üretime geçici olarak ara verilebileceği ve fabrikalardan işçilerin geçici olarak çıkarılabileceği” şeklinde değerlendirme yapıldı.

AFETLE MÜCADELE DE GÜÇLÜ YÖNLER VAR AMA...
Raporda yer verilen 1. Çalıştayda yapılan GZFT analizi sonucundan elde edilen verilere göre ise; ilde Orman Bölge Müdürlüğü ve İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı İtfaiye Daire Başkanlığı ve ildeki 4 adet Orman İşletme Müdürlüklerinin müdahale kadrolarında kalifiye, eğitimli, tecrübeli ve özverili personele sahip olması ve koordineli çalışma yapması, kent ve orman yangınlarına müdahale eden araçların donanımlı olması afetle mücadelede güçlü yönler olarak ortaya kondu. Aynı zamanda Meteoroloji 2. Bölge Müdürlüğünün her gün düzenli bir şekilde sıcaklık ve nem kriterleri doğrultusunda Orman Yangını Risk Haritalarını hazırlayıp ilgili kurumlar ile paylaşması, insansız hava araçları ve termal kamera gibi teknolojik cihazlar kullanılması, orman yangınlarından bir yıl sonra ağaçlandırma işlemlerinin yapılması, İzmir Organize Sanayi Bölgeleri ile yapılan protokoller çerçevesinde itfaiye birimleri oluşturulması politik/idari faktörler açısından da güçlü yönler olarak değerlendirildi.

İKİ ORMAN MÜDÜRLÜĞÜNÜN YANGIN PLANI YOK!
Buna ters olarak raporda İzmir’in afetle mücadelesinde ki zayıf yönler şu şekilde ifade edildi:

“İldeki 2 adet Orman İşletme Müdürlüğünün Yangın Yönetim Planının bulunmaması, geçmiş orman yangınlarını içeren sayısal ortamda bir haritalandırma yapılmaması, İzmir’in meydana gelmiş/muhtemel kentsel yangın riskine dair yangın risk haritasının olmaması, orman yangınları ve kentsel yangınlarının azaltılması için yeterli seviyede halkın bilinçlendirilmemesi, İzmir’in orman yangınları bakımından 1. derece hassas bölgede yer alması, İzmir’in bir sanayi kenti olması sebebiyle kimyasal ve petrol hammadde kaynaklı yangınların kısa sürede büyümeleri ve özellikle eski yerleşim yerleri olan mahallelerde dar sokakların var olması, hatalı ve sıkışık park uygulamalarının müdahaleye engel olması belli başlı zayıf yönler değerlendirilmiştir.”