İzmir'in atık su raporunda dikkat çeken 'OSB' detayı... 4'lü tehlike!

Metehan UD / EGEDESONSÖZ - Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ‘İzmir 2021 Yılı Çevre Durum Raporu’nu yayımladı. Raporda su kaynaklarının kirliliği de ayrıntılı olarak ele alındı.

İzmir’de 12 adet faal organize sanayi bölgesinin bulunduğunun ifade edildiği raporda 7 tanesinde atık su arıtma tesisinin bulunduğu ve birinin de belediye kanalizasyon sistemine bağlı olduğu bilgisi verildi.

Raporda 4 adet organize sanayi bölgesinde ise henüz çok az sayıda işletmenin faaliyete geçmiş olduğu ve atıksular fosseptikte toplanarak, vidanjör vasıtasıyla atıksu arıtma tesislerine taşındığı da ifade edildi.  Raporda yer alan tabloya göre Bağyurdu, Bergama, Buca, ve Torbalı’daki OSB’lerde atık su arıtma tesisi bulunmuyor.

‘İÇME SULARINA ETKİSİ BİLİNMİYOR’
İzmir’de evsel atıklara ilişikin de raporda, “Düzensiz depolama alanlarının yeraltı suları ile yüzeysel sulara etkisi ile ilgili veri bulunmamaktadır. Bunun dışında; Kınık, Kiraz ve Tire ilçelerinde olmak üzere toplam 3 adet düzensiz depolama alanı bulunmaktadır. Harmandalı Katı Atık Depolama Alanında koku, bölgede yaşanan ciddi sorunlardan biridir” denildi.

Raporda yer alan veriler:

- İlimizde 13 adet Organize Sanayi Bölgesi bulunmakta olup, bunların 1 âdeti henüz faal değildir. Faal Organize Sanayi Bölgelerinden 7 âdetinde atık su arıtma tesisi bulunmaktadır. Bir adet Organize Sanayi Bölgesi belediye kanalizasyon sistemine bağlıdır. Bunun dışında 4 adet organize sanayi bölgesinde ise henüz çok az sayıda İşletme faaliyete geçmiş olup, atıksular fosseptikte toplanarak, vidanjör vasıtasıyla atıksu arıtma tesislerine taşınmaktadır. Ayrıca, İlimizde 2 adet Serbest Bölge bulunmakta olup, biri belediye kanalizasyon sistemine bağlı, diğerinin ise münferit atıksu arıtma tesisi bulunmaktadır. Bunun dışında, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği kapsamında İlimizde toplam 832 atıksu arıtma tesisi bulunmakta olup; bunlarda 27 tanesi sürekli atıksu izleme sistemi ile takip edilmektedir.

- Evsel Kaynaklar İlimizde bulunan 30 ilçede Büyükşehir Belediyesi sınırları kapsamında olup, Kınık ve Beydağ İlçeleri atıksu arıtma tesisleri proje aşamasındadır. Dikili İlçesinde derin deniz deşarjı bulunmakta birlikte, atıksu arıtma tesisi proje aşamasındadır. Balçova, Bayraklı, Bornova, Buca, Çiğli, Gaziemir, Karabağlar, Karşıyaka, Konak ilçelerinden kaynaklanan kentsel atıksular Büyük Kanal Projesi kapsamında yapılan Çiğli Atıksu Arıtma Tesisine, Güzelbahçe ve Narlıdere İlçelerinin atıksuları ise Güzelbahçe Atıksu Arıtma Tesisine bağlıdır. Bunların dışındaki İlçe merkezlerinde ve köylerinde olmak üzere evsel/kentsel atıksular için 67 adet atıksu arıtma tesisi bulunmaktadır. Aşağıdaki tabloda İZSU Genel Müdürlüğü Atıksu Arıtma Dairesi Başkanlığı tarafından işletilmekte olan atıksu arıtma tesislerine ait, 2021 yılında arıtılan atıksu miktarı ve deşarj noktası koordinatları bilgileri yer almaktadır.

- İlimizde bulunan 30 ilçede Büyükşehir Belediyesi sınırları kapsamında olup, Kınık ve Beydağ İlçeleri atıksu arıtma tesisleri proje aşamasındadır. Dikili İlçesinde derin deniz deşarjı bulunmakta birlikte, atıksu arıtma tesisi proje aşamasındadır. Balçova, Bayraklı, Bornova, Buca, Çiğli, Gaziemir, Karabağlar, Karşıyaka, Konak ilçelerinden kaynaklanan kentsel atıksular Büyük Kanal Projesi kapsamında yapılan Çiğli Atıksu Arıtma Tesisine, Güzelbahçe ve Narlıdere İlçelerinin atıksuları ise Güzelbahçe Atıksu Arıtma Tesisine bağlıdır. Bunların dışındaki İlçe merkezlerinde ve köylerinde olmak üzere evsel/kentsel atıksular için 67 adet atıksu arıtma tesisi bulunmaktadır.

- İlimizde oluşan evsel atıklar 2 adet depolama alanına transfer istasyonları kullanılarak taşınmaktadır. Evsel atıkların depolama tesisine nakli için Büyükşehir Belediyesi idaresinde 7 adet transfer istasyonu (Türkelli, Halkapınar, Gediz, Kısıkköy, Gümüldür, Urla, Selçuk) ve ilçe belediyeleri idaresinde 8 adet yükleme rampası (Dikili, Torbalı, Foça, Kemalpaşa, Ödemiş, Çeşme, Karaburun, Karşıyaka) bulunmaktadır

- İlimizde oluşan evsel atıklar 2 adet depolama alanına 15 adet transfer istasyonu kullanılarak taşınmaktadır. Depolama alanlarından kaynaklanan sızıntı suları belediye atıksu arıtma tesislerine yönlendirilmektedir. Bunun dışında; Kınık, Kiraz ve Tire ilçelerinde olmak üzere toplam 3 adet düzensiz depolama alanı bulunmaktadır. Söz konusu düzensiz depolama alanlarının yeraltı suları ile yüzeysel sulara etkisi ile ilgili veri bulunmamaktadır.

- İzmir Körfezi boyunca inşa edilen ana kuşaklama kanalı ve buna bağlı kollektörler aracılığıyla toplanan atıksu Gümrük, Bayraklı, Karşıyaka, Çiğli Pompa İstasyonlarından pompalanarak Çiğli Atıksu Arıtma Tesisi'ne iletilmektedir. Arıtma Tesisi prosesi, biyolojik olarak fosfor ve azot gideren ve daha kaliteli çıkış suyu elde edilebilen "ileri biyolojik arıtma" yöntemine göre tasarlanmış ve 604.800 m3 /gün kapasitelidir. Arıtma tesisinden çıkan arıtılmış su 8 m genişliğinde 2 m yüksekliğinde ve 2,5 km uzunluğundaki betonarme açık kanal ile denize (İzmir Körfezi) deşarj edilmektedir.

- İzmir Büyük Kanal Projesi kapsamında inşa edilen 2. atıksu arıtma tesisi olan Güneybatı Atıksu Arıtma Tesisi, Güzelbahçe kentsel alanı ile Narlıdere Askeri Birlik Alanı’nda yaşayacak 100.000 kişinin atıksuyunu arıtacak şekilde tasarlanmış ve inşa edilmiştir. 2001 yılında işletmeye alınan tesis 21.600 m3/gün kapasitede olup, 2018 yılında 7.963.699 m3 atıksu arıtılmıştır. Güneybatı Atıksu Arıtma Tesisi’nde arıtılan atıksular 600 m uzunluğunda bir deniz deşarj hattı ile İzmir Körfezi’,nin orta körfez bölümünde 25 m derine deşarj edilmektedir.

- İlimiz Çiğli İlçesi, Harmandalı mevkiinde 1992 yılında 90 hektarlık alanda faaliyete başlayan Harmandalı Katı Atık Depolama Tesisinde belediye atıkları ve sanayi atıkları ayrı lotlarda depolanmıştır. Ancak 2016 yılı Eylül ayından itibaren sözkonusu tesise endüstriyel atık kabulü yapılmamakta olup, sadece belediye atıklarının depolanması için hizmet vermektedir. Depolama tesisi sızıntı suları drenaj toplama sistemi ile toplanarak, İZSU kanalizasyon şebekesi aracılığı ile Çiğli İleri Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisine (10 km mesafede) gönderilmektedir. Depolama sahasında ortalama 500 m3 /gün sızıntı suyu oluşmaktadır.

- Bergama ilçesinin Sindel Köyü Mevkiinde yer alan mevcut katı atık depolama sahasının bulunduğu alanda 2022 yılında entegre katı atık yönetim tesisi kurulmuştur. Katı Atık Düzenli Depolama Alanında öncelikle taban izolasyonu teşkil edilmiş, sızıntı suyunun katı atık düzenli depolama alanı içerisinden zemine sızması ve yeraltı suyuna karışması engellenmiştir. Borular ile menhollerde toplanan sızıntı suyu, sızıntı suyu toplama havuzuna iletilmektedir. Bununla birlikte atık taşıyan araçların tekerleklerinin yıkanmasına yönelik kurulan tekerlek yıkama ünitesinde oluşan atıksular ise foseptikte biriktirilerek vidanjör yardımı ile sızıntı suyu havuzuna boşaltılmaktadır. Sızıntı suyu havuzunda toplanan atıksular ise İZSU Atık Su Arıtma Tesisi’ne verilerek bertaraf edilmektedir.

Raporun sonuç bölümünde şu ifadeler yer aldı:

Köyden kente göçlerle birlikte yoğun ve plansız yapılaşma neticesi diğer büyük şehirlerimizde olduğu gibi İzmir’de de atıkların geri kazanımı etkin bir şekilde yapılmamakta olup bertaraf konusunda da uygun alan kalmamıştır. Özellikle metropol alanı dışındaki alanlarda atık sorununun büyük boyutlara ulaşmış olması, uzun yıllardır çöplerin ilçe ve belde belediyeleri tarafından gelişigüzel bir şekilde yüzeysel su kaynakları civarına, ormanlık alanlara ve yol kenarına atılması neticesi çevresel açıdan su, arazi ve hava kirliliği problemleri ortaya çıkmıştır. Bu kapsamda il genelinde tespit edilebilen sahipsiz atıklara yönelik, atıkların bulunduğu alıcı ortamdan kaldırılarak bertaraf tesislerine gönderilmesi hususunda kurum ve kuruluşlarla işbirliği içerisinde çalışmalar yürütülmüştür.

İldeki en büyük evsel atık bertaraf tesisi Harmandalı Katı Atık Depolama Alanına ilişkin oluşan problemler ise tesisin dizayn edildiği şekilde işletilememesinden kaynaklanmaktadır. Bu durum zaman zaman başta martılar olmak üzere hayvanlar tarafından çöplerin karıştırılmasına neden olmaktadır. Tesisin bir diğer sorunu ise koku olup, hâlihazırda bölgede yaşanan ciddi sorunlardan biridir. Tesiste kokunun büyük ölçüde kaynağı olan deponi gazlarının toplanarak elektrik enerjisine çevrilmesi yönünde depolama sahasında bir tesis kurulmuş ve 2019 yılı içerisinde faaliyete başlamıştır.

Evsel atık depolama alanlarına kabulü yasak olan ambalaj atıkları konusunda ise belediyelerin kaynağında ayrı toplamayı etkin şekilde yapmaması nedeniyle cam, plastik, kâğıt gibi geri kazanılarak ekonomiye katkı sağlayabilecek atıklar da bu alanda depolanmaktadır. Bununla birlikte Sıfır Atık Projesiyle ise ekonomiye kazandırabilecek ve geri kazanımı olabilen atıkların depolama alanlarına gitmesinin önlenmesi amaçlanmış ve bu kapsamda ilimizde özellikle kamu kurumları, eğitim kurumları ve yerel yönetimlerde kayda değer yol alınmıştır. Evsel atıklar ile geri kazanılabilir atıkların kaynağında ayrılması konusundaki çalışmalar etkin ve kontrollü yürütülmediği sürece, depolama alanlarının ömrünün planlanandan kısa olması kaçınılmaz olacaktır.

İzmir İlinin iki adet belediye atık depolama alanından biri ve en büyüğü olan Harmandalı Atık Depolama Alanı ömrünü doldurduğundan yeni bir katı atık değerlendirme ve bertaraf tesisi projesi için İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından Karşıyaka ilçesi Yamanlar mevkiinde yer seçimi yapılmıştır. Ancak İl Mahalli Çevre Kurulunda yer seçimi uygunluk kararının iptali yönünde bazı vatandaşlar ve sivil toplum kuruluşları tarafından dava açılmış olup, mahkeme MÇK kararının hukuka uygun olduğu yönünde sonuçlanmıştır.