Dün akşam saatlerinde belli olan seçim sonuçları, kamuoyu araştırmaları ve uzman tahminlerine hiç de uygun şekilde gerçekleşmedi. Araştırmaların kahir ekseriyeti Kılıçdaroğlu’nu ipi göğüslemeye yakın görüyor ve Erdoğan’a ise yüzde kırk beşin üzerinde bir destek göstermiyordu.

Mitingleri ve kampanyayı gözlemlediğimizde de Millet İttifakının ve Kılıçdaroğlu ekibinin bariz üstünlüğü dikkat çekiyordu. Sinan Oğan ve MHP’ye bu kadar desteği öngören pek olmadı.

Kamuoyu araştırmalarını hem örneklem seçimi ve hem de veri toplama teknikleri açısından tekrar gözden geçirmek lazım. Bu kadar yanılgı, araştırma güven sınırları içindeki yanılma payı ile açıklanamaz.

Mitingler ve seçim kampanyasına ilişkin gözlemler ise, aktif ve değişim heyecanı taşıyan kitlelerin göstergesi olarak kaldı. Daha doğrusu ülkenin siyasal coğrafyasının uzunca bir süredir kayda değer bir değişime izin vermediğine tanık olduk.

Seçim haritasına bakınca yine üç Türkiye gördük. Orta Anadolu ve Karadeniz illeri muhafazakar ve milliyetçi seçmen deposu olmayı sürdürüyor. Büyükşehirler ile Ege ve Akdeniz kıyı illeri modernleşmeci değerleri temsil ediyor. Bazı Doğu illeri ile Güney Doğu illeri ise, Kürt sorunu duyarlılığı ile siyasallaşmış seçmen yığınlarını koruyor.

Kampanya ve vaatlerin bu üç bölgeli haritada geçişlere pek izin vermediği görülmektedir. Kampanyanın en pasif partisi MHP, oylarını artırdı. Vaatlerini hiç görülmemiş ölçüde artıran CHP ise bildiğimiz oyunu ancak koruyabildi. Bünyesine dört parti almasına rağmen, yüzde yirmi altıya bile yükselemedi.

Söz konusu dört partinin bu ittifak sonucu seçmenini koruyamamış ve var olanı da CHP’ye ikna edememiş olduğu anlaşılıyor.

Değerler üzerinden kampanya yürüten Erdoğan ve AKP, muhafazakar ve milliyetçi seçmen tabanını önemli ölçüde konsolide etmeyi başardı sayılabilir. PKK/HDP kaygısı, terör ilişkisi, LGBT nefreti, silahlar, uçaklar, seccade sembolü hep bunlara yönelikti.

Dolayısıyla hayat pahalılığı, yoksulluk, yolsuzluk ve rüşvet iddiaları Cumhur İttifakından ve özellikle Erdoğan’dan vaz geçmesine yol açmadı. Seçmenin tercihlerini etkileyen değişkenler arasında bunlar yeterince etkili olmuyor bir süredir.

Deprem bölgesi sonuçları bu konuda tek başına değerlendirmeyi hak etmektedir. Deprem sonrası çalışmalar ve tedbirler konusunda çok başarısız olmasına rağmen, iktidar bu illerde yüksek düzeyde oylar almıştır. Aynen Soma maden kazasında yaşanan büyük faciada ihmaller olmasına rağmen bunun sandığa yansımaması gibi.

Onun için seçmen davranışlarını analiz ederken sınıfsal değişkenlerden ziyade değerlerin etkili olduğu bir daha kendini gösterdi. Modernleşme ve geleneksel arasındaki çatışma ve mücadelede halen, geleneksel toplum direnme kapasitesini korumaktadır.