Türkiye’nin erken seçim tarihi: Kime fayda sağlar?

Hürriyet gazetesinden Gökçe Aytulu, Türkiye’nin tarihinde yaşadığı 6 erken seçimin sonuçlarını derledi.

Bilanço şöyle:
 
DP’NİN OYU YÜZDE 10 DÜŞTÜ
Türkiye’nin ilk erken seçimi, siyasi tarihimizin en tartışmalı dönemlerinden biri. Demokrat Parti’nin isteğiyle seçimler normal tarihinden bir yıl önceye alındı. Fakat zor bir seçim oldu. Oy verme işlemi sürerken devlet radyosundan DP’nin kazandığının ilan edilmesiyle CHP ’liler teyakkuza geçti. Sandık hilesi iddiaları günlerce bitmedi. Birçok yerde oylar tekrar sayıldı. Sonuçta, 1960 darbesinden önce DP’nin kazandığı son seçim oldu. Ama bir önceki seçime (1954) göre oy oranı yüzde 10 düşmüştü.
 
27 Ekim 1957 - Toplam: 610 sandalye
DP: 424 sandalye, %47,9
CHP: 178 sandalye, %41,1
CMP: 4 sandalye, %7,1
HP: 4 sandalye, %3,8
 
ANAP’IN OYU YÜZDE 9 DÜŞTÜ
1957 yılı dışarıda bırakılırsa erken seçimin 80’lerin sonu ve 90’lar boyunca hayatımızın değişmez parçası olduğu görülüyor. 12 Eylül Darbesi’nden sonra 1983’te yapılan seçimlerde Turgut Özal’ın Anavatan Partisi yüzde 45.1’lik oy oranıyla iktidar olmuştu. 1987’deki siyasi yasakların kalkmasına ilişkin anayasa referandumunda Özal, ‘Hayır’ kampanyasını başını çekiyordu. Muhalefet partileri ise ‘Evet’ oyunda birleşmişlerdi. 6 Eylül’deki referandumda kıl payı ‘Evet’ kararı çıktı. Özal, sonuçlar açıklanır açıklanmaz erken seçim kararı aldı. Kasım ayındaki seçimde iktidarını korumayı başarsa da yüzde 9’luk oy kaybına uğradı.
 
29 Kasım 1987 - Toplam: 450 sandalye
 
ANAP: 292 sandalye, %36,3
SHP: 99 sandalye, %24,7
DYP: 59 sandalye, %19,1
DSP: 0 sandalye, %8,5
 
YILMAZ’IN HAMLESİ TERS TEPTİ
Turgut Özal’ın Cumhurbaşkanı olmasının ardından ANAP’ta liderlik sorunu çıktı. Yıldırım Akbulut’un ardından Mesut Yılmaz Genel Başkan olunca taze kan olarak erken seçime gitme kararı aldı. Muhalefet partileri buna karşı çıktı. Ancak normalden bir yıl önce yapılan seçimlerde ANAP iktidardan düştü, Demirel’in DYP’si birinci parti olarak çıktı. Seçim sonrası DYP-SHP koalisyonu kuruldu.
 
20 Ekim 1991 - Toplam: 450 sandalye


DYP: 178 sandalye, %27
ANAP: 115 sandalye, %24
SHP: 88 sandalye, %20,8
RP: 62 sandalye, %16,9
DSP: 7 sandalye, %10,7
 
ÇİLLER’İN YILMAZ’LA KADER BİRLİĞİ
Özal’ın vefatının ardından Başbakan Demirel, Cumhurbaşkanı seçilince ANAP’ın iki yıl önce yaşadığı kaosu bu kez DYP yaşadı. Partinin başına geçen Çiller, başbakanlık görevini alsa da DYP’de liderlik sorunu bitmemişti. Çiller bir Orta Asya gezisindeyken iktidar ortağı Hikmet Çetin, Mesut Yılmaz’la erken seçim için anlaştı. Bunun üzerine DYP’li Hüsamettin Cindoruk, Çiller’in dönüşünü beklemeden partide ara seçim kararı aldı. Aralık ayındaki seçimlerde DYP bir önceki seçime göre yüzde 7,3’lük bir oy kaybı yaşadı.
 
24 Aralık 1995 - Toplam: 550 sandalye
 
RP: 158 sandalye, %21,4
DYP: 135 sandalye, %19,7
ANAP: 132 sandalye, %19,2
DSP: 76 sandalye, %14,6
CHP: 49 sandalye, %10,7
 
ÖCALAN’IN ETKİSİYLE DSP ZİRVEDE
Siyasi tarihimizde 1995-99 arası dönemi kısa süreli kaotik koalisyonlar dönemi olarak görmek mümkün.  Siyasi vaziyet “Hareketler ofsayt, sözler sansasyon/bu kafayla kurulamaz koalisyon” diyen Uğur Işılak’ın şiiri kadar fenaydı. Bunda en büyük payın, 28 Şubat süreciyle tekrar siyasi alana müdahale eden askerde olduğu söylenebilir. Tarihler 30 Haziran 1997’yi gösterirken ANAP-DSP-DTP koalisyonu kurulmuştu. CHP de bu koalisyona dışarıdan destek veriyordu. Ancak Türkbank skandalı sonrasında CHP desteğini çekip hükümeti düşürdü. Erken seçime gidildi. DSP birinci parti olarak çıkarken CHP Meclis’e giremedi.
 
18 Nisan 1999 - Toplam: 550 sandalye
DSP: 136 sandalye, %22,2
MHP : 129 sandalye, %18
FP: 111 sandalye, %15,4
ANAP: 86 sandalye, %13,2
DYP: 85 sandalye, %12
 
ZİRVEDEN ÇÖKÜŞE DSP
Öcalan’ın yakalanmasıyla siyasi rüzgarı arkasına alan DSP, 1999 seçimlerinden birinci çıkınca ANAP ve MHP ile koalisyon kurdu. Ancak Büyük Marmara Depremi sonrasında başlayan ekonomik kriz 2001’de siyasi krize dönüştü. Cumhurbaşkanı Sezer’le Başbakan Ecevit arasındaki Anayasa fırlatma krizinden sonra erken seçime gitme kararı çıktı. Kasım 2002’deki erken seçimde Meclis’teki bütün partiler baraj altında kalırken AK Parti yüzde 34’le iktidar oldu. CHP ikinci parti olarak Meclis’e girdi.
 
3 Kasım 2002 - Toplam: 550 sandalye
AK Parti: 365 sandalye, %34,3
CHP: 177 sandalye, %19,4
Bağımsızlar: 8 sandalye, %1