Siyaset Bilimci Prof. Dr. Tanju Tosun: Seçimin kaderini o parti belirler!

EGEDESONSÖZ- Siyaset Bilimci ve Prof. Dr. Tanju Tosun, SonSöz TV’de yayınlanan ‘Günaydın Ege’ programında Aslı Eren’in konuğu oldu.

Prof. Dr. Tosun ile seçim süreci, seçmen davranışı ve olası seçim sonuçlarının neler olabileceği masaya yatırıldı. Prof. Dr. Tosun, 24 Haziran seçimlerin sonucu diğer bir deyişle başkanlık sisteminin kaderini tayin edecek olan partinin seçim dışı kalan seçmen ile HDP olacağını söyledi.

Tosun, “Yaklaşık 30 yıllık akademik yaşamımda her genel ve yerel seçimi izlemeye çalışan kişi olarak bu seçimi oldukça heyecansız görüyorum. Özellikle bu seçimde genel olarak genel seçimlerde iktidarın performansını dikkate aldığımızda Adalet ve Kalkınma Partisi 2002 yılında iktidara girdikten sonra girdiği her seçimde başarılı olmuş bir parti. Seçim sürecinde de proaktif bir kampanya yürüten bir partiydi. AK Parti açısından baktığımda bu heyecanı gözlemleyemiyorum. Aynı şekilde MHP açısından bakıldığında MHP bu kampanyayı farklı şekilde süründüreceğini ifade etmişti. Dolayısıyla sahada görünmeyen bir MHP var.

CHP’nin fazlasıyla proaktif bir şekilde meydanlarda görünüyor. Bunun nedeni CHP’de Genel Başkan’ın değil, adayın farklı bir ismin olması bunda etkilidir. AK Parti’nin 24 gün kala sürece dâhil olması muhtemelen daha proaktif bir hale gelmesi olasıdır. Seçmeni heyecanlandırılan bir tablo göremiyoruz CHP’den başka şu ana kadar. CHP 1990 yılından bugüne kadar ilk kez bu kadar proaktif bir siyasi süreci yürüttüğünü görüyoruz. Genel olarak seçime 2-3 hafta kala çalışmalar tavan yapar” dedi.

Tanju Tosun,  sosyal medyada seçmenin bazı kampanyaları yürütmesi ve ruh halini nasıl gördüğüne ilişkin ise “Son iki yılda ortalama 4 seçim yaşanıyor. Ortalama 6 ayda bir sandığa gidilmesi, seçmeni bu kadar yoğun bir sürece sokulması seçmeni yoruyor. Sonuçta aktif bir nesne olarak yer alıyor. İnsanlar geçim aş-iş derdinde. Ortaya çıkan vaadlere bakıldığında kendi düzenlerini değiştirecek bir alternatif çok da göremiyor. Tabi CHP’de Sayın İnce’nin dahil olması bir hareketlilik getirdi. CHP seçmenini mobilize, politize etti.

Diğer partiler açısından bakıldığında örneğin HDP açısından genel başkanlarının cezaevinde olması bir miktar bu mobilizasyonu geri çekmiş olabilir. Hatta bir kısmının da sandığa gitmeme riski de araştırmalarda ilan ediliyor. MHP, zaten klasik olarak belirli bir seçmen teşkilat bağı olan ama sınırlı bağı olan bir partidir. MHP seçmeninde sokakta ciddi bir hareketlilik yok.

AK Parti seçmeni açısından bir paradoks var. 15 Haziran’da sandık başına gitmeyen ve azımsanmayacak bir seçmen vardı. AK Parti bu seçmeni ikna edip sandık başına oy kullanmaya ikna ederse sonuçları etkileyen faktörlerden biri olacaktır. Dolaysıyla AK Parti önceki seçimde kendisine oy verip daha sonra sandığa gitmeyeni ikna etmesi gerekirken CHP de ise daha önce oy kullanmayan ve kendisine parti arayan seçmeni ikna etmesi önemli, belirleyici görünüyor” şeklinde ifade etti.

SEÇİM İPTAL EDİLMEZ
Seçimin iptal olabilir mi sorusunun son günlerde seçmen kafasında küçük de olsa bir soru işareti belirlendiğine ilişkin konuşan siyaset bilimci Tosun “ CHP’nin seçim düzenlemesi ile ilgili yaptığı itiraz özellikle seçim sistemi açısından bir itirazı yok. Özellikle bu sandıkların taşınması ile ilgili itirazı vardır.  Öncelikle Anayasa Mahkemesi Anayasa’nın kendisine vermiş olduğu yetkilere bakıldığında Anayasa Mahkemesi seçimleri iptal etme yetkisine sahip değil. Seçimlerin, güvenliği, yönetimi ile ilgili bütün düzenlenmeleri yapma yetkisine sahiptir ancak iptal yetkisi yoktur. Velev ki CHP’nin itiraz ettiği konuları haklı bulsa bile bu haklılık seçimlerin iptal etmez kesinlikle buradan belirtmek lazım” dedi.

SEÇİM DIŞI KALANLAR ETKİN OLACAK
Tanju Tosun, “HDP’de ‘seçmenin seçim dışı kalması’ kavramı var. bu da sadece HDP’ye özgü değil. CHP, MHP diğer partiler için, bu durum herhangi bir siyasi partiye oy veren seçmenin sandığa oy kullanmaya gitmemesi denmektir ya da gitmekle beraber geçersiz oy kullanması şeklinde okunması gerekir.

ODTÜ(Ortadoğu Teknik Üniversitesi) İstatistik Bölümü’nden Prof. Erol Taymaz’ın bir iki gün önce bir çalışması yayınlandı. 2014’ten 2017’ye kadar olan zaman zarfında 81 ilde bütün mahallelerde yapmış olduğu bir çalışma var. Seçmen akışkanlığı diye. Bu çalışma sonucunda seçmende bir protest oy davranışı olarak sandığa gitmeme ya da sandığa gitse bile geçersiz oy verme eğilimi en yüksek olan parti HDP çıkıyor. 1 Kasım, 7 Haziran ve 2017 referandumunda en çok protest oy HDP seçmeninde olduğu tespit ediliyor. Bu nedenlerle 24 Haziran seçiminin kaderini belirleyecek olan, özellikle 2’inci turda da ‘Başkanlık’ seçiminin kaderini seçim dışı kalma ihtimali olan HDP’li seçmenler belirleyecektir diye bir saptama yapabiliriz” ifadelerini kullanabiliriz.

Prof. Dr. Tosun, Türkiye’de yükselen Dolar ve kur gibi göstergelerin seçmenin davranışını değiştirmesinde önemli bir etken olduğuna dikkat çekerek “Türkiye’de oy akışkanlığı bloklar arasında olmuyor. Yani adam AK Parti’ye kızınca gidip CHP’ye vermiyor. AK Parti’ye kızınca MHP’ye veriyor örneğin. Yine Taymaz’ın araştırmasına göre AK Parti-MHP arasında oy akışkanlığı % 15-20 civarındadır. Yeni öğrendim nu araştırmadan oy-seçmen akışkanlığının en düşük oranı CHP’deymiş. Yani en sadık seçmen olarak… Daha çok blok içi kaymalar olacağını düşünüyorum. 24 Haziran sonuçlarını öngörmek o kadar kolay değil. Seçimin sonucu tayin edecek olan bu %10-15 maksimum %20’lik seçmen kitlesi olduğunu düşünüyorum ben.

Tanju Tosun’un konuşmasından satırbaşları:

CHP’NİN YANINA BİLE YAKLAŞAMIYORLAR
“Vaatlere bakıldığında CHP daha politize olmuş konuları ve ekonomi üzerinden yürüyor. Örneğin asgari ücretin 2200 TL olması, gençlere iki kez para desteği, konut politikaları, emeklilere ikramiye… Yani seçmene ekonomi dilinden seslenen bir CHP bildirgesi karşımıza çıkıyor. Adalet ve Kalkınma Partisi’nin ise 16 yılın üzerine yeni vaatlerle karşımızda, 16 yıllık bir test edilmişlik var, bunun üzerine yeni vaatler koyması kolay olmayacak gibi görünüyor… MHP, Saadet Partisi, İyi Parti gibi partilerin elbette vaatleri var ama bakıldığında hiç birisi CHP’nin yanına yaklaşamıyor.

SİSTEM TIKANABİLİR
AK Parti’nin yaptığı değişiklere bakıldığında ne diyor? ‘Güçlü yasma güçlü yürütme’ Anayasa değişikliği ile kabul edilen yeni sistemin, bir siyaset bilimci olarak söylüyorum, güçlü bir yasama çıkarabilmesi mümkün değil. Güçlü yasamadan eğer biz şunu kastediyorsak, başkanın parlamentoda çoğunluğunu kast ediyorsak, evet niceliksel olarak sayısal olarak güçlü bir meclis ortaya çıkar; ama parlamentodaki sayısal çoğunluk eşittir güçlü yasama değildir.

Hele hele yeni sistemde yasama ile yürütme ilişkilerinde yürütmeyi aşırı derecede güçlendiren devlet başkanına yasam karşısında istisnasız olarak tek aktör, yeni siyasi sistemde siyasi çoğunluk bir kenara, nitelik olarak yasamayı güçlendirmesi okuduğuma anayasa-siyaset bilimine aykırı. Böyle bir şey yok. Neden yok? Başkanlık sisteminde temel mesel yasama-yürütme arasında bir kuvvetler ayrılığının olmasıdır. Keskin kuvvetler ayrılığı var ise şu anlama geliyor: Yasamanın yürütmeyi etkin biçimde denetleyebilmesi anlamına geliyor.

Mevcut yeni sistemde yasamanın yürütmeyi denetlemesi oldukça sınırlanıyor, zorlaşıyor. Yasama etkinliği olabilir, yasama işlevsel olabilir ama bu da başkanın seçileceği parti ile parlamentoda çoğunluğu elde eden partinin aynı olursa. Başkanın seçildiği ancak parlamentoda başka partisinin sayısal çoğunluğunu düğüşünün, bu sistem siyasi açısından kilitlenmeye yakın olacaktır. Sistem işler çünkü yeni sistemde Cumhurbaşkanına kararname yetkisi veriyor, teknik olarak işleyebilir ama bizim gibi demokrasi ve uzlaşma kültürü zayıf bir ülkede yargı-yürütme-yasamaya çoğunluk anlamında bakarsa, çoğulculuğun önünde çoğunluğu koyarsak bu demokrasi kültürümüzdeki aksaklar sistemin tıkanmasına, kilitlenmesine yol açabilir. Böyle bir risk var”