EZZİB Başkanı Er duyurdu: Zeytinyağında yüzde 30 değer kaybı!

Diren ÇELİK/EGEDESONSÖZ- Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği, 2022 yılında zeytin ve zeytinyağı ihracatının yıldızı olan firmalar için “2022 yılı Zeytin-Zeytinyağı İhracat Ödül Töreni” düzenledi.

Zeytin ve Zeytinyağı Sektör Buluşması ve 2022 yılı Zeytin-Zeyitnyağı İhracatı Ödül Töreni, Türkiye İhracatçılar Meclisi Başkanı Mustafa Gültepe, Ege İhracatçı Birlikleri Koordinatör Başkanı Jak Eskinazi, Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği Başkanı Davut Er, İzmir Ticaret Borsası Meclis Başkanı Ömer Gökhan Tuncer'in katılımıyla  katılımıyla gerçekleştirildi.

Zeytincilikte Dünya ve Türkiye: Sektörel İnceleme ve Gelecek Perspektifleri isimli panelde, İYTE Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alper Baba, Ekonomi Gazetesi Tarım Yazarı Ali Ekber Yıldırım, Yazar ve Marka Danışmanı Altay Ayhan ve Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Üyesi Levent Bilginoğulları zeytin ve zeytinyağı sektöründeki güncel gelişmeleri değerlendirdi.

TARİHİN EN YÜKSEK İHRACAT RAKAMINA ULAŞTIK
Törenin açılış konuşmalarını gerçekleştiren Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği Başkanı Davut Er, zeytinde başarılı bir sezon elde edildiğini kaydederek, “Bu sezon sektör olarak tarihin en yüksek ihracat rakamlarına ulaşarak başarılı bir sezonu geride bıraktık. Sofralık zeytin ihracatımız bir önceki sezona kıyasla tutar bazında yüzde 7 artarak 172 milyon dolardan 184 milyon dolara yükseldi. 31 Ekim'de sona eren 2022- 2023 zeytinyağı ihracat sezonunda ise, 118 ülkeye ihracat gerçekleştirdik ve toplam zeytinyağı ihracatımız miktar bazında yüzde 158 artarak 58 bin tondan 150 bin tona, tutar bazında ise yüzde 259 artarak 201 milyon dolardan 723 milyon dolara yükseldi” dedi.

SORUNLARA ÇÖZÜM ÜRETİLMELİ
Sektörün dünya pazarında önemli bir yere ulaştığını aktaran Er, “Sofralık zeytin üretiminde dünyada lider ve zeytinyağında ise İspanya’dan sonra en büyük ikinci üretici konumuna yükseldiğimiz 2022-2023 ihracat sezonunda, üretimdeki rekor ile birlikte elde ettiğimiz başarıyla, toplam sektör ihracatımız 947 milyon dolara ulaştı ve sektörümüz dünya pazarlarında çok önemli bir yer edindi. 2023 yılında 1 milyar dolara yaklaşan ihracatımızı önümüzdeki 5 yıllık süreçte 2 milyar dolara çıkarmayı hedefliyoruz. Bu hedefe ulaşmak için sadece mevcut geleneksel yöntemleri değil, aynı zamanda çevreye duyarlı, enerji verimli, sosyal sorumluluk prensiplerine uygun sürdürülebilir modern üretim tekniklerini de benimsememiz gerekiyor.Ancak, bütün bu hedeflere ulaşabilmemiz için sektör paydaşlarımızın bir araya gelerek iş birliği yapması ve sorunlara çözümler üretmesi büyük önem taşıyor” açıklamasını yaptı. 

YÜZDE 30 DEĞER KAYBI MEYDANA GELDİ
Zeytinyağında ihracat kısıtlamasının olumlu sonuçlar doğurmadığını ifade etti. Er, konuşmalarının devamında şu ifadelere yer verdi:

1 Ağustos 2023 tarihi itibariyle dökme ve varilli zeytinyağı ihracatına, 22 Ağustos 2023 itibariyle de dökme ve varilli prina yağı ihracatına yönelik ek tedbirler getirildi ve bu ürünlerin ihracatı 1 Kasım tarihine kadar kısıtlandı. Daha sonrasında ise; 17 Ekim 2023 tarihinde söz konusu kısıtlama uygulaması süresiz olarak uzatıldı. Söz konusu kısıtlama kararları, maalesef geçmiş yıllarda olduğu gibi, Türkiye’deki tüm ihracatçılarımızı çatısı altında bulunduran sektörün tek ihracatçı birliği olan Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliğimizin görüşü alınmadan, sektör temsilcileri ile istişarede bulunulmadan ve önceden bir bilgilendirme olmaksızın alınmıştır. Şimdi sizlere alınan bu kararların yanlışlığını rakamlarla anlatmak istiyorum. Ülkemiz 2022/23 sezonuna 50 bin ton zeytinyağı stoğuyla girdi. Rekoltemiz ise 380 bin ton olarak hesaplanmakta. Afrin’den gelen yaklaşık 50 bin ton zeytinyağı dikkate alındığında 480 bin ton düzeyinde zeytinyağı varlığımızın oluştuğunu görüyoruz. 160 bin ton civarı iç tüketim ve 150 bin ton ihracatımız olacağını öngördüğümüzde, yeni sezona yaklaşık 170 bin ton stok fazlasıyla gireceğimiz görülmekte. 2023/24 sezonunda da UZZK verilerine göre 179 bin ton rekoltemiz mevcut. Bu veriler ışığında Türkiye’nin zeytinyağı arzında panik olmasını gerektirecek bir durum söz konusu olmadığını bir kez daha vurgulamak istiyorum.Son üç yılda zeytinyağına dört kez getirilen ihracat kısıtlamalarının, amaçlandığı gibi olumlu bir etkisi kesinlikle olmadı. Bu kısıtlamalar, amaçlandığı üzere fiyat artışlarını yavaşlatmakta yeteri kadar etkili olmadığı gibi, aksine üretici ve mal tedarikçilerini beklenti içine soktu ve yeterli miktarda mal arzı olmadığı için piyasayı daha da bloke etti. Fiyatlar kısıtlama uygulamasından bu yana yaklaşık yüzde 15-20 civarında artış gösterdi. İhraç edilemediği için depolarda bekletilen zeytinyağları ise, sıcak hava ve olumsuz depolama koşulları nedeniyle bozulmaya maruz kaldı, asidite ve diğer kıymetli spektler zarar gördü, yüksek kaliteli sızma yağlar rafinajlık yağlara dönüştü ve bu da yüzde 30’luk bir değer kaybına neden oldu. Söz konusu kısıtlama uygulaması hem iç piyasada hem de ihracatta hiçbir olumlu sonuç doğurmadı.

KISITLAMADAN BERİ İHRACATTA  YÜZDE 70 AZALMA GÖRÜLDÜ
Kısıtlamaların üretici ve satıcıları olumsuz etkilediğini ifade eden Er, “Zeytinyağının gıda enflasyonuna etkisi de oldukça sınırlı durumda. FAO verilerine göre ülkemizde kişi başına düşen bitkisel yağ tüketimi yılda yaklaşık 25 kilogram iken, zeytinyağı tüketimi 2 kilogram altında. Ülkemizde zeytinyağı tercih eden kesim, genellikle belirli bir gelir düzeyine sahip olan ve ağırlıklı olarak ürünün üretildiği bölgelerde yaşayan tüketicilerimiz bu nedenle, sık sık getirilen kısıtlamaların, gıda enflasyonunu kontrol etme yerine, üretici ve satıcıları olumsuz yönde etkileyerek piyasayı daha da daralttığı görülmekte.Dökme ve varilli zeytinyağı ihracatına getirilen kısıtlama uygulamasına devam edilmesi durumunda, sektörümüzde telafisi mümkün olmayan hasarlara yol açacak.Nitekim 30 Kasım itibariyle, kısıtlamanın uygulanmaya başlandığı 4 aylık verilere göre toplam zeytinyağı ihracatımızda yaklaşık yüzde 70 bir azalış olduğunu görüyoruz” şeklinde konuştu.

İHRAÇ PAZARLARI KAYBOLMA NOKTASINDA
Birçok ihraç pazarının kaybolma noktasına gelindiğini ifade eden Er, “Türk zeytinyağı ve prina yağı ihracatçılarının yıllık yaptığı kontratlar bulunmakta. Söz konusu kısıtlamalar firmaların taahhütlerini yerine getirememelerine neden olmakta ve bu durum sektör için prestij kaybının yanı sıra, önümüzdeki yıllarda bu müşterilerle çalışmayı daha zor hale getirmektedir. Üzülerek söylüyorum ki, zor şartlarda kazanılmış olan birçok pazarı kaybetme noktasına gelmiş bulunmaktayız.Kaybedilen ihraç pazarları nedeniyle ihracatın da düşmesiyle birlikte üreticinin de maalesef emeğinin karşılığını alamama noktasına gelmesi kaçınılmaz. İhracatımızın ve sektörümüzün daha fazla zarara uğramaması için söz konusu kısıtlama kararları gözden geçirilmeli; zeytinyağı ve prina yağı sektöründe serbest piyasa ekonomisi şartlarının devamı sağlanmalı ve ihracat kısıtlama uygulamaları sonlandırılmalıdır. Katma değeri yüksek ambalajlı ihracatı artırmak ana hedefimiz olmakla birlikte firmalarımız ithalatçılardan gelebilecek farklı talepleri karşılamak durumunda. Dünyada Catering ve konserve sektöründe faaliyet gösteren firmalar önemli miktarda zeytinyağını kendi üretimlerinde kullanılmak üzere ülkemizden dökme olarak temin etmekte. Diğer yandan hem kutulu hem de dökme mal talep eden alıcılar bulunmakta olup, bu firmalara sadece kutulu zeytinyağı satıp dökme taleplerini başka ülkelerden karşılamalarını beklemek bu alıcıların tamamıyla kaybı anlamına gelmektedir.
Dökme zeytinyağı ihracatı ile ilgili olarak en sık öne sürülen iddialardan bir tanesi malumunuz, özellikle İspanya ve İtalya gibi diğer üretici ülkelere, üretimlerinin düşük olduğu dönemlerde ürün satarak avantaj sağladığımız. Bu nedenle, ihracat yasağını destekleyen bir kesim de bulunmakta. Ancak, biz bu yaklaşımın doğru olmadığını düşünüyoruz. Dökme zeytinyağı ihracatımızda, sadece İspanya değil, aynı zamanda ABD, Kanada ve Suudi Arabistan gibi tüketici ülkelerin de en önemli pazarlarımızdan olduğunu gözlemliyoruz. Dökme zeytinyağı ihracatını yasakladığımızda, bu ülkelere olan ihracatımızın kısıtlanmasıyla, rakiplerimize mal vermeyelim derken doğrudan bu önemli pazarları söz konusu rakip ülkelere teslim etmiş oluyoruz.Yine dökme zeytinyağı ihracatı ile ilgili olarak öne sürülen iddialardan bir diğeri ise; çok düşük fiyatlarla zeytinyağı ihraç ettiğimiz. Ancak, gerçek durum bu iddiayla da çelişiyor. 1 Kasım 2022-31 Temmuz 2023 dönemi, yani kısıtlama öncesi sezon ihracat rakamlarımıza baktığımızda, zeytinyağı ihracat birim fiyatımızın kilogram başına ortalama 4,65 dolar olduğunu görmekteyiz. Öte yandan, aynı dönemde İspanya'nın ortalama zeytinyağı fiyatı kilogram başına yaklaşık 5,40 Euro. Bu, kilogram başına fiyat farkının 1 dolardan az olduğunu gösteriyor. Dolayısıyla, İspanya'ya piyasa fiyatının çok altında ürün ihraç ettiğimiz iddiasının da doğru olmadığını görüyoruz” dedi.

DESTEKLERİN DEVAMI SAĞLANMALI
Er, son olarak desteklerin devamının sağlanması gerektiğini aktararak şöyle konuştu:

Ambalajlı zeytinyağı ihracatımızı artırmanın yöntemi dökme ve varilli ürünlere kısıtlamalar getirmek değil, ambalajlı ürün ihracatını teşvik etmektir. Ambalajlı ürünlerde uygulanan ihracat desteklerin muhakkak tekrar getirilmesi gerekmekte. Sektör olarak zeytin ve zeytinyağına yönelik geçmişte uygulanmakta olan pozitif ayrımcılık devam ettirilmeli ve önümüzdeki yıllarda ürünlerimize yönelik desteklemelerin farklılaştırılarak devamı sağlanmalı. 

Ülkemizde üreticilere sağlanan desteklerin de düşüklüğü göz önünde bulundurulduğunda, İtalya, İspanya gibi AB üyesi ülkelerle rekabet edebilmemiz için 2022 yılı sonunda kaldırılan ihracat sübvansiyonları yerine yeni bir destek yöntemi ile devam edilmesi ambalajlı ihracatımızın artması açısından çok kritik bir öneme sahip.

Tüm bu nedenlerden dolayı, serbest piyasa kurallarının uygulanarak dökme ve varilli zeytinyağı ihracatının devam ettirilmesi gerekiyor. Bu tür kısıtlamalar, sadece belirli bir ürünü değil, aynı zamanda sektörü ve bütün ekonomiyi de olumsuz etkilemektedir. 

Önümüzdeki dönemde bu konuda alınacak bütün kararlardan önce, başta Birliğimiz olmak üzere, tüm sektör temsilcilerinin görüşleri alındıktan sonra adım atılmasının, sektörümüzün ve ihracatçımızın itibarı ile ihracatın sürdürülebilirliği açısından hayati önem taşımaktadır.Bu sorunların çözümü için hep birlikte ortak çaba sarf etmemiz gerekmekte. Türk zeytin ve zeytinyağı sektörü büyük bir potansiyele sahip ve uluslararası alanda rekabet edebilir bir konumda.Ancak, karşılaştığımız sorunları çözmek ve sektörümüzü daha da ileriye taşımak bizlerin görevidir.

255 MİLYAR DOLARIN ÜZERİNDE İHRACATLA KAPATACAĞIZ
Türkiye İhracat Meclisi (TİM) Başkanı Mustafa Gültepe ise, Türkiye’nin 11 ayda yaklaşık 233 milyar dolarlık ihracata ulaştığını belirterek şöyle konuştu:

“2022’nin aynı dönemine göre az da olsa artıdayız. Deprem felaketini, küresel pazarlardaki daralmayı, bazı sektörlerimizdeki ciddi kan kaybını dikkate aldığımızda önemli bir başarıya imza attığımızı söyleyebilirim.Yılı 255 milyar doların üzerinde mal ihracatıyla  kapatacağız”

GEÇEN YILA GÖRE ARTIŞ 
Zeytin ve Zeytinyağının 2023’te yıldızı parlayan sektörlerin başında yer aldığını kaydeden Gültepe, “Geçen yıl 500 milyon dolarlık bir zeytinyağı ihracatımız vardı. Bu yıl çok daha başarılı bir performans sergiliyoruz.11 aylık zeytinyağı ihracatımız yüzde 112’nin üstünde artışla 833 milyon dolara ulaştı. Kasım ayında zeytinyağı birim ihracatını en fazla artıran beşinci sektörümüz oldu.Geçen yıl 2,8 dolarlık birim ihracat değeri  2023’te yüzde 36,4 artarak 3,8 dolara ulaştı. Evet geçen yıla göre önemli bir artış var. Ama zeytinyağı gibi bir üründe çok daha yüksek birim değerlere ulaşabiliriz. Bunu da ancak markalaşarak ve tanıtım çalışmalarına ağırlık vererek başarabiliriz. Zeytin çok özel bir meyve… Anadolu toprakları binlerce yıldır zeytine ev sahipliği yapıyor. Dünyanın en kaliteli zeytinleri bu coğrafyada yetişiyor. Dolayısıyla bu potansiyeli en iyi şekilde değerlendirmeliyiz.