|
|
Bilgisayarınızda, tabletinizde, telefonunuzda arama motorunuz hangisi… Başlıkta yazandır büyük olasılık. Bütün dünyadaki en güçlü tekellerden biri Google… Vaz geçebilir miyiz? Asla. Google yapay zekasının yakamıza yapışmış mı? Yapışmış… Biriyle tanıştığınızda, ya da bir kurumdan söz edildiğinde yaptığınız ilk iş “googlelamak” değil mi? O da yetmez yazılanlara hemen inanmıyor musunuz? Tövbe estağfurullah kutsal kitaplarda yazılanlara inanmakta zorlanan bazı adamlar googleda yazana hemen inanmıyor mu? “Çift İrlandalı Hollanda Sandviçi” deyimini ilk kez Jesse Drucker’ın Bloomberg’te yayımlanan makalesinde okumuştum. O yazıda Google’un ne Amerika’da ne İrlanda’da ne Hollanda’da ne de Bermuda’da vergi ödemediğini öğrenmiştim. İşte bu sihirbazlığa yüksek finans ortamlarında çift İrlandalı Hollanda Sandviçi deniyormuş. Hikayeyi Anıl Aba Türkçe’ye çok güzel çevirdi: Ay nen aktarıyorum: 2017 yılında 19 milyar dolar kâr yazan Google, bunun yüzde 35’ini Amerika’ya vergi olarak ödememek için şirketin merkezini İrlanda’ya kurup defter üzerinde satışlarını oradan yapıyor. Yani Google’ın, bütün operasyonel işleri Kaliforniya’da yapılıyor olsa da, kâğıt üstünde hasılatı İrlanda’da tutuluyor. Bunun sebebi İrlanda’da kurumlar vergisinin Amerika’dakinden daha az, yüzde 12,5 olması. Fakat İrlanda yasalarına göre (sormayın neden) eğer şirket başka bir ülkeden yönetiliyorsa, kârlar o ülkenin yasasına göre vergilendiriliyor. Bunun üzerine Google, bu yüzde 12,5 vergiyi de ödememek için, İrlanda menşeli ama yönetimi Bermuda’ya kayıtlı bir paravan şirket kuruyor. Çünkü Bermuda’da kurumlar vergisi oranı yüzde 0 (yazıyla sıfır). Ardından, İrlanda’daki merkez şirketin kârıyla, lisans ödemesi kisvesi altında, paravan şirketten 19 milyar dolarlık bir alım yapıyor. İrlanda’daki orijinal şirketteki kâr sıfırlandığı için, herhangi bir vergi ödemesi olmuyor. İkinci şirket de Bermuda’dan yönetildiği için Bermuda’nın yasalarına göre vergi oranı yüzde sıfır… Ancak, İrlanda devleti bu farazi alışverişten yüzde 20’lik bir stopaj vergisi kesiyor. Bunu da ödememek için Google gidip Hollanda’da başka bir paravan şirket daha açıyor. Şimdi başa sarıyoruz; Google, İrlanda’da orijinal şirketteki kârını, lisans ödemesi kisvesiyle, Hollanda’daki paravan şirkete gönderiyor. Daha sonra bu şirketteki parayı, yine lisans ödemesi olarak, İrlanda’daki Bermuda’ya kayıtlı olan paravan şirkete gönderiyor. Çünkü AB anlaşması gereği üye ülkeler arası fikrî mülkiyet (patent, lisans, marka vs.) ödemelerinden stopaj kesintisi yapılmıyor. Böylece Google ne Amerika’da ne İrlanda’da ne Hollanda’da ne de Bermuda’da vergi ödemiş oluyor. İşte bu sihirbazlığa yüksek finans ortamlarında çift İrlandalı Hollanda sandviçi deniyor. *** Bugün öğleye doğru Türkiye Rekabet Kurumu'nun Google'a yönelik başlattığı son soruşturmasında karar açıklandığında sosyal medyada atılan sevinç çığlıklarından ben de etkilendim. Bravo Rekabet Kurumu’na dedim. Az para mı? Google'a 296 milyon 84 bin 899 lira 49 kuruş idari para cezası verilmişti. Rekabet Kurumu, Google'a ve bağlı olduğu şirketlere 2020 yılında da iki büyük ceza kesmişti. İlk ceza Google'ın arama hakimiyetini kullanarak çevrimiçi pazardaki faaliyetleri zorlaştırdığı gerekçesiyle kesilmişti. Google'a 98 milyon liralık ceza verilmişti. Rekabet Kurumu Google'a bir cezayı da Adwords reklamları nedeniyle kesmişti. Açıklanan kararda 'genel arama sonuçlarının en üstüne, reklam niteliği belirsiz olarak ve yoğun bir şekilde metin reklamlarına yer vererek kendisine reklam geliri getirmeyen organik sonuçların içerik hizmetleri pazarındaki faaliyetlerini zorlaştırmak suretiyle 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’u ihlal ettiği' ifadelerine yer verilmişti. Rekabet Kurumu bu soruşturma nedeniyle Google'a 197 milyon lira ceza kesmişti. Rekabet Kurumu'nun bu cezası Global Competition Review'ın Küresel Ölçekte Yılın En İyi Rekabet Kararı adayları arasında gösterilmişti. Bugün açıklanan karar da tekelci kapitalizmden nefret edenler için mutluluk verici bir haber oldu. Az önce anlattığım dolaplar gibi bir şeyler döndürüp bu cezalardan yırtabilir mi Googlecular? Bilemiyorum. Türkiye’de sosyal medya ve yapay zekayı kullanarak reklam yaptığını sananların bu şirkete ödediği ücretler acaba ne kadardır? Bunu da bilemiyorum. Kesilen cezadan çok daha fazla olduğunu tahmin ediyorum sadece… Bu cezaları ödeyecek bile olsa Google Amca’nın “bunlar bize hafif gelir” diyeceğini düşünüyorum. *** Google üzerinden anlatılan bu vergi kaçırma hikayeleri bir çok şirket tarafından yapılıyor. Araştırmalarda, “Amazon, Facebook, Apple, Microsoft, Netflix, Spotify, Starbucks, Gap, IKEA vesaire gibi S&P 500 listesindeki devasa şirketlerin çoğu bu veya buna benzer finansal el çabukluklarıyla her sene yüzlerce milyar dolar vergi kaçırıyorlar” deniyor... Bunların hakkından devletler gelebilir mi? Umarım gelir.
