Sayıştay, Dokuz Eylül raporunu yayımladı… Dikkat çeken ‘ihale’ detayı

Oktay GÜÇTEKİN/EGEDESONSÖZ - Dokuz Eylül Üniversitesi’nin 2021 yılı Sayıştay Raporu yayımlandı. 3 ana bulgunun yer aldığı raporda ayrıca diğer bulgular kısmında ise 4 bulguya daha yer verildi. Bulgularda dikkat çeken detay ise yapılan işlemler ile hesaplara yansıtılan rakamlar arasında farklılıklar olması oldu.

Raporda ilk sırada yer alan bulguda Kamu idaresince 2021 yılı içerisinde hurdaya ayrılan taşınırların incelenmesi sonrası hem hurdaya ayrılarak satışı yapılan taşınırların kayıtlardan düşülmediği hem de hurdaya ayrılan taşınırların toplam tutarı ile muhasebe kayıtlarında hurda olarak ayrılan tutarların birbiriyle uyumlu olmadığının tespit edildiği bilgisine yer verildi.

‘SATIŞI YAPILAN TAŞINIRLARIN KAYITLARDAN DÜŞÜLMEDİĞİ GÖRÜLMÜŞTÜR’
Hurdaya Ayrılarak Satışı Yapılan Taşınırların Kayıtlardan Düşülmemesi  başlığı ile yayımlanan denetim raporunda,  “Kamu idaresince hurdaya ayrılarak satışı yapılan taşınırların kayıtlardan düşülmediği görülmüştür. 27.12.2014 tarihli ve 29218 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Merkezî Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin 294 Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar Hesabı’na ilişkin “Hesabın niteliği” başlıklı 214’üncü maddesinde, elden çıkarılacak stoklar ve maddi duran varlıklar hesabının çeşitli nedenlerle kullanılma olanaklarını yitiren gelecek yıllar ihtiyacı stoklar ve maddi duran varlıkların izlenmesi için kullanılacağı, “Hesabın işleyişi” başlıklı 215’inci maddesinde, kullanılma olanağını yitiren maddi duran varlıkların kayıtlı değerleri üzerinden 294 Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar Hesabına borç, ilgili maddi duran varlık hesabına alacak; ayrılmış olan amortisman tutarı 257 Birikmiş Amortismanlar ve Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı’na borç, 299 Birikmiş Amortismanlar Hesabı'na alacak kaydedileceği hüküm altına alınmıştır

Mezkûr Yönetmeliğin 215’inci maddesinin 1’inci fıkrasının (b) bendinde, Elden çıkarılacak stoklar ve maddi duran varlıklar hesabında kayıtlı stok ve varlıklardan satılmak suretiyle elden çıkarılanların, bir taraftan kayıtlı değeriyle 294 Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar Hesabı’na, satış bedeli ile net değeri arasındaki olumlu fark 600 Gelirler Hesabı’na alacak, satış bedeli 100 Kasa Hesabı veya 102 Banka Hesabı ya da ilgili diğer hesaplara, ayrılmış olan amortisman tutarları 299 Birikmiş Amortismanlar Hesabı’na, satış bedeli ile net değeri arasındaki olumsuz fark 630 Giderler Hesabı’na borç; diğer taraftan satış bedeli 800 Bütçe Gelirleri Hesabı’na alacak, 805 Gelir Yansıtma Hesabı’na borç kaydedileceği hükme bağlanmıştır.

Yukarıda belirtilen mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, çeşitli nedenlerle kullanılma olanağını yitiren maddi duran varlıkların 294 Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar Hesabı’na aktarılacağı, bunların satılmak suretiyle kayıtlarından çıkarılmasında ise bahsi geçen hesabın alacak çalıştırılacağı, karşılığında ise ilgili hesaplara borç kaydının yapılacağı anlaşılmaktadır.

Yapılan denetimlerde, Dokuz Eylül Üniversitesinin yıl içerisinde hurdaya ayırdığı taşınırları Makine Kimya Endüstrisi (MKE) Anonim Şirketi Hurda İşletmesi Müdürlüğüne sattığı anlaşılmıştır. Ancak İdarenin mali tabloları incelendiğinde, 294 Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar Hesabı’nda 29.891.197,78 TL bulunan bakiyenin satışla birlikte muhasebe kayıtlarından çıkartılmadığı görülmüştür. Bu husus, satışı yapılarak M.K.E A.Ş Hurda İşletmesi Müdürlüğüne teslim edilen taşınırların muhasebe kayıtlarından düşülmediğini göstermektedir. Dolayısıyla aslında İdarenin uhdesinde ve tasarrufunda bulunmayan 29.891.197,78 TL kadar varlık, İdarenin bilançosunda yer alarak mali tablolarda 29.891.197,78 TL hataya sebebiyet vermektedir.

Bu itibarla mali tabloların tam ve doğru bilgi üretmesi adına İdarenin herhangi bir tasarruf imkânı kalmamış olan taşınırları muhasebe kayıtlarından çıkarılması gerektiği düşünülmektedir” ifadelerine yer verildi.

Bulgunun tespit kısmında ise;

“Yapılan denetimlerde, Üniversitenin hurdaya ayırma işlemleri incelendiğinde, harcama birimleri itibariyle maddi duran varlıklar için Kayıttan Düşme Teklif ve Onay Tutanakları’nın düzenlenerek kullanılma olanaklarını yitiren maddi duran varlıkların tespit edildiği, 2021 yılı içerisinde kayıtlardan düşülen maddi duran varlıkların değerinin 6.240.787,16 TL olduğu ancak İdarenin bu maddi duran varlıklardan yalnızca 6.221.546,50 TL’lik kısmını 294 Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar Hesabı’na kaydettiği dolayısıyla muhasebeye 19.240,66 TL’lik kullanılma olanaklarını yitiren maddi duran varlığın bildirilmediği veyahut bildirildiyse de muhasebe biriminin 19.240,66 TL eksik kayıt yaptığı tespit edilmiştir. Yapılmayan bu muhasebe kaydı sebebiyle İdarenin 294 Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar Hesabı 19.240,66 TL eksik ve hatalı bilgi içermektedir.

Kamu idaresi cevabından, Bulgunun A ve B bölümlerinde tespit edilen hususlara İdarenin iştirak ettiği ve bu doğrultuda gerekli düzeltici işlemlerin yapıldığı anlaşılmakla birlikte bulguda belirtilen muhasebe kayıtlarının yılı içinde yapılmaması nedeniyle bu işlemlerin 2021 yılı mali tablolarındaki hatayı düzeltici bir etkisi bulunmamaktadır.

Bu itibarla, İdarenin kullanılma olanaklarını yitiren maddi duran varlıklarla ilgili olarak yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine riayet edilerek işlemlerini yerine getirmesi gerektiği düşünülmektedir.” Bilgilerine yer verildi.

‘TAHSİSLİ ARAZİ VE ARSALAR HESABININ DOĞRUYU YANSITILMADI’
Bir diğer bulguda ise diğer kamu kurum ve kuruluşları tarafından Dokuz Eylül Üniversitesince kullanılması amacıyla tahsis edilen arazi ve arsaların değerleri ile 250 Arazi ve Arsalar Hesabı’nın yardımcı hesabında yer alan tahsisli taşınmazlar kodunda kayıtlı tutarların uyuşmadığı görüldüğüne yer verildi.

‘5 MİLYONLUK EKSİK BİLGİ’
Raporda  “Başka idareler tarafından verilmiş ve tahsisli olarak kullanılan taşınmazların 250 Arazi ve Arsalar ve 500 Net Değer Hesabı’nda kayıtlı değerleri üzerinden izlenmesi gerektiği anlaşılmaktadır” ifadelerine yer verilirken, raporun sonuç kısmında ise, “Yapılan denetimlerde, İdarenin taşınmazları incelendiğinde, Dokuz Eylül Üniversitesine diğer kamu kurum ve kuruluşlarından tahsis edilen toplam 3.203.547.911 TL’lik tapuda arsa ve arazi olarak kayıtlı olan taşınmaz bulunduğu hâlde 250 Arazi ve Arsalar Hesabı’nın tahsisli kullanılan taşınmazlar adlı yardımcı hesabında 3.197.768.099,24 TL bulunduğu tespit edilmiştir. Yapılmayan muhasebe kaydı sebebiyle İdarenin bilançosunda yer alan 250 Arazi ve Arsalar Hesabı 5.779.811,76 TL kadar eksik ve hatalı bilgi içermektedir.

Kamu idaresi cevabından, İdarenin bulgumuza katıldığı ve gerekli düzeltici işlemlerin yapıldığı anlaşılmakla birlikte bulguda belirtilen muhasebe kayıtlarının yılı içinde yapılmaması nedeniyle bu işlemlerin 2021 yılı mali tablolarındaki hatayı düzeltici bir etkisi bulunmamaktadır.

Bu itibarla, mali tabloların doğru bilgi üretmesini temin edebilmek amacıyla taşınmazların kaydına ilişkin işlemlerin yukarıda bahsedilen mevzuat hükümlerine riayet edilerek gerçekleştirilmesi gerektiği değerlendirilmektedir” denildi.

‘ÜNİVERSİTE KOOPERATİFİNİN KİRA BORÇLARININ TAKİBİ YAPILMAMIŞ’
Dokuz Eylül Üniversitesi hesapları incelendiğinde, Dokuz Eylül Eğitim, Öğretim, Bilimsel Araştırma, Proje ve İşletme Kooperatifinin İdareye olan borçlarının tahakkuk kayıtlarına tamamıyla alınmadığı bilgisine yer verildi.

Dokuz Eylül Üniversitesi ile Dokuz Eylül Eğitim, Öğretim, Bilimsel Araştırma, Proje ve İşletme Kooperatifi arasında İdarenin taşınmazlarının kiralanmasına yönelik sözleşmeler imzalandığı ve bu kiralama işlemlerine yönelik imzalanan tip sözleşmelerin “Kira bedeli” başlıklı 4’üncü maddesinde kiralanan taşınmazın elektrik, su ve yakıt giderlerinin kiralayana ait olduğu, elektrik ve su giderleri kiracı tarafından takılı olan ara sayaçlardan aylık tüketim miktarının hesaplanarak her ay, Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı bünyesinde açılan ilgili hesaba veya Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası Kurumsal Bankacılık nezdindeki ilgili hesaba peşin olarak yatırılacağı hükmünün yer aldığı belirtildi

Yapılan denetimlerde ise, Dokuz Eylül Eğitim, Öğretim, Bilimsel Araştırma, Proje ve İşletme Kooperatifi’nin, İdareye kiralanan taşınmazlarla ilgili vadesi geçmiş kira borcu, kiralama işleminden doğan katma değer vergisi borcu ve kiralanan yerle ilgili elektrik, su ve yakıt gideri borcu olmak üzere toplam 31.12.2021 tarihi itibarıyla 4.380.710,20 TL borcu bulunduğu Dokuz Eylül Üniversitesi kira takip sistemindeki kayıtlardan anlaşıldığı hâlde İdarenin 120 Gelirlerden Alacaklar Hesabında yalnızca bu borçlara yönelik 2.989.626,50 TL’lik tahakkuk kaydının bulunduğu tespit edildiği, yapılmayan söz konusu muhasebe kayıtları sebebiyle Kurumun mali tabloları 1.391.083,70 TL kadar eksik ve hatalı bilgi içerdiği vurgulandı.

Raporda ayrıca;

“Her ne kadar Kamu İdaresi tarafından iletilen cevapta, Üniversiteye ait taşınmazları kiralayan kiracıların kullandığı elektrik, su, yakıta ilişkin borç tutarlarının bir yıl veya faaliyet dönemi içerisinde fatura oluşmadan bilinemeyeceği ve bu borçlara ilişkin faizlerin de kiracıların ödeme yaptığı gün baz alınarak hesaplanacak olması nedeniyle bunlara ilişkin tutarların önceden öngörülemeyeceği ve kiracıların elektrik, su ve yakıt borçlarının da nitelik itibarıyla tahakkuku tahsiline bağlı gelir olduğu bu sebeple kiracıların elektrik, su, yakıt ve faize ilişkin borç tutarlarının 120 Gelirlerden Alacaklar hesabında izlenemeyeceği ifade edilmişse de, bulguda iddia edilen husus, Üniversiteye ait taşınmazları kiralayan kiracıların elektrik, su, ve yakıta ilişkin borç tutarlarının henüz oluşmadan 120 Gelirlerden Alacaklar Hesabında izlenmesi değil Dokuz Eylül Eğitim, Öğretim, Bilimsel Araştırma, Proje ve İşletme Kooperatifi’nin, Üniversiteden kiraladığı taşınmazlarla ilgili İdareye kesinleşmiş ve vadesi geçmiş kira, kiralama işleminden doğan katma değer vergisi ve kiralanan yerle ilgili elektrik, su ve yakıt borcu olmak üzere toplam 31.12.2021 tarihi itibarıyla 4.380.710,20 TL borcunun 120 Gelirlerden Alacaklar hesabında izlenerek takip edilmemesiyle alakalıdır. Bu sebeple söz konusu alacakların tahakkuku tahsiline bağlı gelir olduğu iddiası yersizdir. Ayrıca İdare her ne kadar 19.04.2022 tarih ve 2022/7841 ve 2022/7842 sayılı muhasebe işlem fişleriyle bulgu konusu 1.391.083,70 TL’lik eksik tahakkukun 399.905,41 TL’lik kısmının 120 Gelirlerden Alacaklar hesabına alındığını bildirmişse de bulguda belirtilen muhasebe kayıtlarının yılı içinde yapılmaması nedeniyle bu işlemlerin 2021 yılı mali tablolarındaki hatayı düzeltici bir etkisi bulunmamaktadır

Bu itibarla, mevzuat gereğince bir yıl veya faaliyet dönemi içinde tahsili gereken tutarların yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine riayet edilerek ilgili hesaplara kaydedilmesi gerektiği düşünülmektedir.” İfadelerine yer verildi.

KAPALI TEKLİF USULÜ İLE YAPILMASI GEREKİRKEN PAZARLIK USULÜ İLE KİRALANMIŞ
Üniversite mülkiyetindeki taşınmazların mevzuatta öngörülmediği halde pazarlık usulüyle kiraya verildiği belirtildi. Raporda; Dokuz Eylül Üniversitesinin mülkiyetindeki taşınmazlarda bulunan muhtelif büyüklüklerdeki büfe, kafeterya, kantin, kırtasiye, büro, otopark, spor kompleksi gibi kiralanabilir ünitelerin 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 51’inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendine göre pazarlık usulü ile kiraya verildiği tespit edildiğine yer verildi.

Mezkûr Kanun’un “Pazarlık usulüyle yapılacak işler” başlıklı 51’inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendinde; kullanışlarının özelliği, idarelere yararlı olması veya ivediliği nedeniyle kapalı veya açık teklif yöntemleriyle ihalesi uygun görülmeyen, devletin özel mülkiyetindeki taşınır ve taşınmaz malların kiralanması, trampası ve mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ile devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin kiralanması ve mülkiyetin gayri ayni hak tesisi işlerinin ihalesinin pazarlık usulü ile yapılabileceği hüküm altına alınarak, pazarlık usulünün hangi durumlarda kullanılabileceği belirtildiğini, madde hükmünde belirtildiği üzere taşınmazların kiralanması hususunda bu fıkra kapsamında pazarlık usulünün uygulanabilmesi için şu iki şartın birlikte mevcudiyeti gerekmediği vurgulandı.

Mezkur Kanun’un 51’inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendine göre pazarlık usulünün; devlet ait taşınmazlar kavramının karşılığı olan, genel bütçeli kuruluşlara aittaşınmazlar yani tapuda Maliye Hazinesi adına kayıtlı taşınmazlar dışında uygulanması mümkün değildir. Nitekim bu konuyu destekler nitelikte Danıştay 13’üncü Dairesi tarafından alınan 03.02.2015 tarihli kararda aynen; “…. Üniversitesi Rektörlüğü’nün mülkiyetinde bulunan taşınmazın, irtifak hakkı verilmek suretiyle kiralanmasına ilişkin ihale pazarlık usulüyle yapılarak sonuçlandırılmakla birlikte; ihaleye çıkarılan taşınmazın, Devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında bulunan yerlerden olmadığı ve Üniversite’nin özel mülkiyetinde bulunduğu dikkate alındığında, ihale konusu taşınmazın 2886 sayılı Kanun’un 51.maddesinin (g) bendi uyarınca pazarlık usulüyle ihaleye çıkarılmak suretiyle irtifak hakkı verilmesinde hukuka uygunluk bulunmamaktadır”  İfadelerine yer verildiğinin de vurgulandığı raporda, Devletin özel mülkiyeti veya hüküm ve tasarrufu altında olmayan taşınmazların kiralanmasında 2886 sayılı Kanun’da öngörülen esas ihale usulü yerine pazarlık usulünün kullanılması, ihalelerde açıklık ve rekabetin sağlanması ilkesine aykırılık teşkil ettiği vurgulandı.