Sayıştay’dan Manisa Büyükşehir’e 'damat' sorgusu: Şirkete ihalesiz neden verdin?

EGEDESONSÖZ- Sayıştay, Manisa Büyükşehir Belediyesi’nin 2020 yılına ilişkin harcamalarını inceledi. Yapılan tespitler arasında Belediye Başkanı Cengiz Ergün’ün damadı olan Engin Anlı’nın genel müdürlüğünü yaptığı “Spilaş Yapı Çevre Planlama Proje Enerji İnşaat Müşavirlik Basın Yayın İthalat İhracat Sanayi Ve Ticaret Anonim Şirketi”nin reklam alanları ve billboardlara ilişkin çalışmalarına geniş yer verildi.

“Büyükşehir Belediyesi tarafından reklam panolarının ve billboardların kullandırılmasından elde edilen gelirlerin büyük kısmının, belediyenin tamamına sahip olduğu şirketinden elde edildiği ve buraların ihalesiz olarak kullandırılması gibi fiili bir durumun ortaya çıktığı görülmüştür” diyen Sayıştay mahkeme kararları olmasına rağmen buna uyulmadığının da altını çizdi.

Yapılan değerlendirmede şu ifadeler kullanıldı:
“Belediyenin yetki alanı dahilinde “Reklam Amaçlı Yeni Kent Mobilyalarının Kurulması ve Mevcutlarla Birlikte 3 Yıl Süre İle Kiralanarak İşletilmesi İşi” nin ihalesi, pazarlık usulü ile yapılarak, 10/06/2015 tarih ve 533 sayılı Encümen Kararı ile Belediyenin yüzde yüz hissedarı olduğu (…) A.Ş uhdesinde bırakılmıştır.

Ancak ilgili encümen kararının hukuka aykırı olduğu iddiasıyla Manisa 1. İdare Mahkemesinde iptal davası açılmış, mahkeme, reklam panolarının işletilmesi ihalesine ilişkin encümen kararını iptal etmiştir. İptal kararından sonra ise reklam panolarının işletilmesi işi için yeniden ihaleye çıkılmamış, belediye meclisince belirlenen ücret tarifesi üzerinden reklam panolarını, bunları kullanacak kişilere doğrudan belediye tarafından kiralanması uygulamasına geçilmiştir.

Belediye sorumluluğunda yer alan reklam panolarının kullanım izin belgesi ücreti, meclis kararı ile belirlenmiş olup 2020 yılı belediye gelir tarifesinde yer verilmiştir. Reklam panoları kullanım izin belgesi ücretlerinin tahakkuk ve tahsilatları incelendiğinde; bu gelir kaleminden elde edilen gelirin büyük çoğunluğunun belediyenin sermayesinin tamamına sahip olduğu şirketi (…) A.Ş’den elde edildiği, 2017, 2018, 2019 ve 2020 yıllarında reklam materyallerinin kullandırılması karşılığında elde edilen gelirlerin sırasıyla; 1 milyon 677.631,10 TL, 2 milyon 021.441,80 TL, 2 milyon 006.354,71 TL ve 1 milyon 200.697,37 TL olduğu anlaşılmıştır.

Gelirlerin ayrıntısına inildiğinde;  2017 yılında elde edilen toplam 1.677.631,10 TL’nin 1.457.007,19 TL’sinin, 2018 yılında elde edilen toplam 2.021.441,80 TL’nin 1.459.808,43 TL’sinin,  2019 yılında elde edilen toplam 2.006.354,71 TL’nin 1.623.200,45 TL’sinin,  2020 yılında ise elde edilen toplam 1.200.697,37 TL’nin 1.096.222,82 TL’sinin (…) A.Ş’den elde edildiği görülmektedir.

A.Ş’den elde edilen gelirlerin toplam gelirlere oranı ise 2017, 2018, 2019 ve 2020 yıllarında sırasıyla; %86, %72, %81 ve %91’e tekabül etmektedir. Bu konu, Manisa Büyükşehir Belediyesinin 2019 yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporunda da bulgu konusu yapılmıştır. Ancak bahsi geçen şirketten yapılan tahsilatın, toplam gelire oranı 2020 yılında önceki yıllara göre daha da artış göstererek %91 seviyesine ulaşmıştır.

Reklam panolarının kullanımı dikkate alındığında, bu hizmetten faydalanacak gerçek veya tüzel kişilerin bu yerleri Belediyeden kiralayarak kullanmaları çok mümkün görünmemektedir. Reklam işinin doğası gereği, hizmetin sadece bu panoların kullanım hakkının kiralanmasından ibaret olmadığı; reklamın tasarlanması, afişlerin kiralanan panolara takılıp sökülmesi gibi hizmetlerin de bulunduğu açıktır.

Ancak bu hizmetler belediye tarafından sunulmadığından reklam panolarını kullanacak kişilerin, bu hizmetleri sunacak firmalara başvurması gerekmektedir. 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 14’üncü maddesinde; belediye hizmetlerinin, vatandaşlara en yakın yerlerde ve uygun yöntemlerle sunulacağı hüküm altına alınmıştır. Reklam panolarının ihale edilmeksizin belediye meclisi tarafından belirlenen tarife üzerinden kullanım hakkının verilmesi yöntemi, bu reklam panolarını kullanacak kişileri reklamcılık hizmeti veren şirketlere mecbur bırakmaktadır.

A.Ş’nin esas sözleşmesinin amaç ve konu kısmında reklamcılık faaliyetlerine yer verilmiş, internet sitesinde de şirket hakkındaki bilgiler arasında reklam panolarının kiralanması ve reklamcılık hizmetleri faaliyetleri yer almaktadır. Şirket bu doğrultuda belediyenin tüm ilçeleri ve merkezinde bulunan her türlü açık hava reklam mobilyalarını kiralama ve reklamcılık hizmetleri verme faaliyetlerini yürütmektedir. Yukarıda belirtildiği üzere belediye, reklam panoları kullanım izin belgesi ücretlerinden elde ettiği gelirin büyük bir kısmını bahsi geçen şirketten elde etmektedir. Elde edilen gelirin büyük kısmının tek bir şirketten olması, reklam panolarının bahsi geçen şirkete ihalesiz olarak kullandırılması gibi fiili bir durumu ortaya çıkarmaktadır. Reklam panolarının belediye tarafından doğrudan bu hizmetten faydalanacak kişilere kullandırılmasının fiiliyatta çok mümkün olmadığı, dolayısıyla 2886 sayılı Kanun kapsamında bir bütün olarak işletme hakkının kiralanması şeklinde ihale edilerek kullandırılmasının, fiili bir durum olarak ortaya çıkan reklam panolarının bir şirkete ihalesiz olarak kullandırılması durumunu ortadan kaldıracağı değerlendirilmektedir”

OTOPARK VURGUSU
Sayıştay ayrıca, “Toplu Ulaşım Hatlarının İhalesiz ve Süresiz Olarak Kullandırılması” konusunda da şu tespitleri yaptı:

“ Büyükşehir statüsüne kavuşmadan önce ihalesiz olarak veya süresiz ihaleli verilen (D) plaka tahsis edilmiş özel halk otobüsleri ile il içi taşımayla ilgili “D4 Yetki belgeli” yolcu taşımacılarına yönelik toplu ulaşım haklarının Büyükşehir Belediyesi olduktan sonra da benzer şekilde sürdürüldüğü görülmüştür. Ayrıca Belediye sınırları içinde faaliyet gösteren toplu ulaşım araçlarının, ihale yapılmaksızın kullandırılması ve karşılığında “Güzergâh İzin Belgesi” adı altında alınan ücretlerin vergi mahkemeleri nezdinde açılan davalar neticesinde ilgililere iade edildiği ve bu ücretin Belediye gelir tarifesinden kaldırıldığı görülmüştür. Vergi mahkemesinin “Güzergâh İzin Belgelerinin” iadesi yönünde karar almasının sebebi, Belediyece, bu ücretin 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun 97’nci maddesine istinaden alınmış olması ancak Belediyece alınmış olan bu ücret karşılığında herhangi bir hizmetin sunulmamış olmasıdır. Toplu ulaşım hatlarının bu şekilde ihalesiz olarak yıllardır kullandırılması hem yukarıda bahsedilen mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil etmekte hem de Belediyenin önemli bir gelir kaynağından mahrum kalmasına sebep olmaktadır. Toplu taşıma hizmetlerinin yürütülmesinde mevzuata aykırılığı giderecek şekilde ihale yapılması zorunluluğu bulunmaktadır”

İHALESİZ DEVİR
“Belediye mülkiyetinde olup da 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı madde kapsamında şirkete ihalesiz olarak devredilen yerlerin şirket tarafından ihalelerinin, 2886 sayılı Kanun’daki şartlar dikkate alınarak açık teklif usulü veya kapalı teklif usulü ile yapılması gerekmektedir”

OTOPARK PARALARI BAŞKA HESABA!
“Otopark Hesabında Biriken Meblağlardan Cari Hesaplara Aktarma Yapılması” konusu ise şu şekilde anlatıldı:

“3194 sayılı İmar Kanunu uyarınca Belediyenin otopark hesabında toplanan paraların bir kısmının Belediyenin diğer banka hesaplarına aktarıldığı görülmüştür. 3194 sayılı Kanun’un 37’nci ve 44’üncü maddelerine dayanılarak hazırlanan Otopark Yönetmeliği'nin 13’üncü maddesine göre; Otopark hesabında toplanan meblağın, belediyelerin kendi kaynaklarından ayıracağı tahsisatla birlikte, tasdikli plan ve beş yıllık imar programına göre hazırlanan kamulaştırma projesi karşılığında otopark tesisi için gerekli arsa alımları ile bölge ve genel otoparkların inşasında kullanılması gerekmektedir. Otopark hesabında toplanan meblağ otopark tesisi dışında başka bir amaçla kullanılamaz. 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun 27’nci maddesinde, imar mevzuatı uyarınca belediyelerin otoparkla ilgili olarak elde ettikleri gelirlerin, beş yıllık imar programına göre hazırlanan kamulaştırma projesi karşılığında bölge otoparkı için gerekli arsa alımları ile inşasında kullanılacağı ve bu gelirlerin belirtilen amaç dışında kullanılamayacağı ifade edilmiştir. İlgili mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere, otopark bedellerinin belediye sınırları içerisinde yapılacak otoparklar için kullanılması gerektiği ve başka bir amaçla kullanılamayacağı hüküm altına alınmıştır. Yukarıda yer verilen düzenlemelere rağmen, Büyükşehir Belediyesi otopark hesabında toplanan paralardan, aşağıdaki tabloda ayrıntıları gösterilen, toplam 11.906.008,76 TL’nin otopark bedellerinin tutulduğu banka hesaplarından, cari harcamalarda kullanılan banka hesaplarına aktarıldığı tespit edilmiştir. Her ne kadar Kamu İdaresi, hizmet akışı sürekliliğinin sağlanabilmesi ve işlerin aksamaması için daha önceden cari hesaplardan karşılanarak yapılan otopark harcamalarının karşılığı olarak otopark hesaplarından cari banka hesaplarına aktarım yapıldığını belirtse de otopark hesaplarından İdarenin diğer cari banka hesaplarına aktarımlar yapılması, bu hesabın bahsi geçen amaca uygun kullanılıp kullanılmadığı noktasındaki tespiti güçleştirmektedir. Sonuç olarak, yukarıdaki kanun ve yönetmelik hükümlerinde de belirtildiği üzere otopark bedelleri otopark hesabında izlenmeli ve sadece otopark tesisi için gerekli arsa alımları ile bölge ve genel otoparkların inşasında kullanılmalıdır”