İzmir’in ‘mülteci kampı’nda 1 gün!

Metehan UD / Diren ÇELİK- EGEDESONSÖZ - Koronavirüs pandemisi ile başlayan ve ekonomik sıkıntılar ile derinleşen kriz vatandaşların yaşamını alt-üst etmeye devam ediyor. Türkiye’nin en büyük üçüncü büyük metropolü olan İzmir’de de yaşam koşulları gittikçe ağırlaşıyor.

Krizin etkilerini konuşmak için kenttin en eski merkezlerinden biri olan Basmane’nin yolunu tuttuk. Muhtarlar ve sivil toplum kuruluşları kendilerine yardım için gelen insanların sayısının her geçen gün arttığına dikkat çekiyor. Semtte faaliyet gösteren ve her gün evlere aş dağıtan bir insani yardım kuruluşu dağıttıkları yemeklerin sayılarındaki artışı belirtti. Geçtiğimiz yıl günde 400-600 olan sayının bu sene bin 100’ü geçtiğini dile getirdi. Yine askıda ekmek dağıtan bir fırın ise kriz öncesi 100 olan sayının 250-300’e yükseldiğini anlattı.

Kriz ortamı ve yükselen kiralar bölgenin demografik yapısını değiştirmeye başlamış. Kimi ev sahipleri yabancıların varlığını fırsata çevirerek, kiraları aşırı oranda arttırmış ve mevcut kiracılarını çıkarıp yerlerine göçmenleri almaya başlamış. Kimi ev sahipleri de kendi evlerini yüksek kiralardan göçmenlere vererek ‘daha lüks’ semtlere taşımış. Artan kiraları ödemeyen kiracılar ise daha yoksul semtlerin yolunu tutmuş.

Ancak Basmane’de bizi ekonomik krizin yanı sıra başka bir ‘sorun’ daha karşıladı. 2015’te Suriyeli mültecilerin gelişiyle bir değişim yaşayan Basmane şimdiler ise Afrikalı göçmenlerle birlikte kozmopolit bir merkeze dönmüş.  Afrikalıların yaşam tarzları vatandaşlar arasında rahatsızlığa neden olurken semtte gergin bir ortam olduğu ifade ediliyor. Yabancıların varlığı Basmane ekonomik krizden daha fazla gündem olmuş durumda.

ETİLER MUHTARI: YARDIM İSTEYENLERİN SAYISI ARTTI!
4 dönemdir Etiler Mahallesi’nde muhtarlık yapan Talip Çoban tüm dünyada olduğu pandemi sonrasında yaşanan Rusya-Ukrayna savaşından dolayı yaşanan ekonomik sorunların kendi mahallesini de etkilediğini belirtti.  İnsanların gelirlerinin azaldığını ifade eden Çoban yardım için muhtarlığa gelen insanların sayısının arttığını ifade etti.  Çoban, bölgede artan Afrikalı nüfusunun vatandaşları rahatsız ettiğini de ekledi.  Çoban, kira artışlarından kaynaklı daha uygun bölgelere taşınan insanlar olduğu gibi kendi evlerini yüksek kiralara yabancılara kiralayan ev sahiplerinin daha lüks bölgelere gittiğini de ekledi.

‘GARİBAN BİR SEMT’
Mahalledeki insanların çoğunun günübirlik işlerde çalıştığını da dile getiren Çoban “Bizim burası da gariban bir semt. Maddi durumları kısıtlı olan insanlar yaşıyor. Çoğu günübirlik işlerde çalışıyor, ayakkabıda da konfeksiyonda da, inşaatlarda da çalışıyor. Bu süreçte gelirlerde azalma oldu. Bazı insanlarımız da tembellik de var. İş beğenmiyorlar.  Ama çalışmak istediği halde de iş bulamayanlar da var. Yardım için gelen isteyenlerin sayısı arttı” dedi.

‘AFRİKALILARA KİRAYA VERİP BAŞKA SEMTLERE KAÇTILAR’
Yabancıların gelişi ile birlikte kira artışlarının olduğunu ifade eden Çoban şunları söyledi:  “Yerli insanlardan göç etmek zorunda kalanlar oldu. Yerine Suriyeliler ve Afrikalılar geldi.  Kendi evlerini burada kiraya verip başka yerlerde kiraya da çıkanlar oldu. Burada kiraları yüksek tutuyorlar. Bozyaka’da Şirinyer’de ev sahipleri kendilerine ev tutuyor. Kiracıyken artan kiralardan dolayı kiraların daha düşük olduğu mahallelere de taşınanlar oldu. Bizim burası merkezi olduğu için sürekli ev arayanlar oldu. Vatandaşlar Afrikalılardan biraz şikayetçi, problem yaşanıyor. Onlar henüz bize adapte olamadı ama suç oranlarında da dikkate değer bir artış olmadı”

ALTINORDU MUHTARI: GERGİN BİR ORTAM VAR!
30 yıldır Bamane’de yaşayan ve 1 dönemdir de Altınordu Mahallesi’nde muhtarlık yapan Veysi Çalhan da artan Afrikalı nüfusuna dikkat çekti. Suriyelilerin aksine Afrikalılarla anlaşılmadığını dile getiren Çalhan Basmane için  ‘göçmen  kampı’ benzetmesinde bulundu.  Afrikalıların yaşam tarzlarından kaynaklı vatandaşların rahatsız olduğunu ifade eden Çalhan Afrikalıların kendi aralarında sürekli kavga çıkardığını da söyledi. Çalhan, vatandaşlarla mülteciler arasında gergin bir ortam olduğunu da ifade etti.

‘BASMANE BİR KAMP ALANI’
Basmane’de yardımlar dağıtıldığı için göçmenlerin çekim merkezi olduğunu dile getiren Çalhan “Suriyelilerle az çok derdimizi anlaşabiliyorduk ama Afrikalılarla anlaşamıyoruz. Afrikalılarla evlerde kaldığı için mahalle aralarındalar sürekli.  5-10 kişilik gruplarla dolaşıyorlar. Basmane bir kamp alanı gibi olmuş, bütün göçmenler burada toplanmış. Burada yardım dağıtıldığı için buraya geliyorlar. Camilerde insanlar yatıp kalkıyor. Afrikalılar gündüz uyuyor, gece yaşıyor. Vatandaşlar yaşam tarzlarından rahatsız. Etraflarındaki insanları düşünmüyorlar. Devlet de pasaportla burada olduğu için karışmıyor. Kendi aralarında sürekli tartışıyorlar. Kavga ediyorlar. Bizim insanlar onlara cephe tutmaya başladı. Dün milletvekili burada idi. O gitti hemen sonrasında kavga çıktı. Vatandaşlarla arasında kavga çıkıyor. Vatandaşlarla Afrikalılar arasında gergin bir ortam var.” dedi.

YETKİLİLERE ‘AFRİKALI’ ÇAĞRISI!
Çok sayıda ailenin kendi evlerini Afrikalılara kiraya vererek başka semtlere taşındığını anlatan Çalhan “Kendi evlerini 2’ye 3’e 4’e katlayarak Afrikalılara kiraya verdiler.  Bodrum katı 2-3 bin TL’den Afrikalılara kiraya verdiler. Bir evde 15- 20 kişi yaşıyor. Ev sahipleri gidip daha lüks dairelerde yaşıyorlar” diye konuştu. Yetkililere seslen Çalhan gerginlik ortamının bitmesi için göçmenlerin otellere yerleştirilmesi gerektiğini de de ifade etti.

ESNAF, KRİZİ VE GÖÇMENLERİ ANLATTI
Bu kez sorularımızı mahalle esnafına yönelttik.  Esnafa da krizin etkilerini,  artan göçmen nüfusunun işlerine olan etkisini ve mahalleye dair gözlemlerini sorduk.  Basmane’de 15 yıldır dönercilik yapan Abdurrahman Alptekin satışlarda yüzde 60-65’lik bir düşüş olduğunu ifade ederek işçi çalıştırmadıkları için ancak ayakta kalabildiklerini ifade etti. Alptekin, artan yabancı nüfusun kendi işlerini de olumsuz etkilediğini kaydetti.  

‘SATIŞLAR YÜZDE 60-65 AZALDI’
Alptekin şunları söyledi “İşlerde yüzde 60-65’lik bir düşüş var. Suriyeliler Basmane’yi ele geçirdikten sonra satışlar iyice azaldı. Biz iş yapamaz olduk. İnsanlar indirim istiyorlar fiyatlarda. Çok da veresiye isteyen oluyor ama yapamıyoruz.  Hem müşteri hem de para kaybederiz. Artan yoksulluk bizleri de vurdu. Çünkü bu mahallenin insanı alışveriş yapamıyor artık. Çalışıp aldıkları 5 bin lira, kira mı ödeyecek, faturasını mı? Girdiler sürekli artıyor. Her ay zam geliyor. Aksine gelirlerimiz azaldı. Kiramızı ancak emekli maaşından ödeyebiliyoruz. Çalışan olmadığı için ayakta kalıyorum. Çalışana maaş versek dükkanı kapatmak zorunda kalırız. Çarşıda da aynı şekilde. Allah yardımcı olsun. Umarız seçim bir an önce olur.”.

‘DÜKKAN SAHİBİ OLMASAYDIM…’
Tekel büfesi işleten Bekir Yılmaz da alkol fiyatlarında artışa rağmen kendi gelirlerinin artmadığına ve artan dükkan giderlerini anlattı.  Yılmaz, ağırlaşan ekonomik kriz karşısında ancak dükkan sahibi oldukları için durabildiklerini dile getirdi.  Müşterilerinin çoğunun yabancı olduğunu da vurgulayan Yılmaz yerli müşterinin pek kalmadığına dikkat çekti.

‘YERLİ MÜŞTERİMİZ PEK KALMADI’
Yılmaz “Burası göçmen merkezi oldu. Yerli müşterimiz pek kalmadı. Sayelerinde Afrika dillerini, Arapça ve Afgancayı öğrenmeye başladık. Müşterilerin çoğu yabancı.  Krizden dolayı azaldı. Benim içki ağırlıklı, alkol fiyatları arttı ama gelirlerde artış olmadı. Dükkan bizim olduğu için döndürebiliyorum, kiracı olsam dükkanı kapar giderdim, burada duramazdım. Kiradan fazla elektrik parası ödüyorum. Geçen sene bin 800 lira olan elektrik faturası tasarruf ettiğim halde 4 bin 500 lira geliyor. Geçen sene 120 lira olan su faturası bu sene 300 lira oldu. Buranın yerli insanları yani bizim müşterilerimiz kaçtı. İnsanlar artık bu bölgede yaşamak da istemiyor. Esnafın da yarısı Suriyeli oldu.” dedi.
 
‘5 EKMEK 2-3’E DÜŞTÜ’
Basmane'deki tarihi ekmek fırının sahibi Yıldırım Demir de krizle birlikte vatandaşların artık korkarak ekmek aldığını belirtti. 5 ekmek alan ailenin günde 2-3 ekmek düştüğünü ifade eden Demir askıdaki taleplerinin geçtiğimiz yıla göre 2’ye katlandığını ifade etti.  Suriyeli mültecilerin de artık  askıda ekmek için geldiğini anlatan Demir Afrikalı göçmenlerin ise yaşam koşullarının içler acısı olduğunu dile getirdi.

 
‘SURİYELİLER DE ASKIDA EKMEK KUYRUĞUNDA’
Un, maya, susam ve işçilik giderlerinin arttığını ifade eden Demir  “Kriz unculara yaradı. Krizden önce unun çuvalı 150 liraydı şu anda 500-600 lira. Biz istediğimiz zammı yapamıyoruz. Ama uncular bir bakıyorsunuz sabah ayrı akşam ayrı fiyat veriyor. Bizim sattığımız ekmek unun parasını karşılamıyor.  Maya, susam, işçilik giderleri aldı gitti. Suriyeliler bizim ekmeklerimizi yemiyor sadece kendi ekmeklerini alıyorlar. Vatandaşlar da artık korkarak ekmek alıyor. Önceden 5 tane alıyorsa şimdi 2-3 tane alıyor. Bizim satışlar da çok etkilendi.  Askıda ekmeğe talep arttı bu süreçte. İnsanlar ona alıştı. Artık yok diyemiyoruz. Genelde de çocuklar, kadınlar geliyor. Onlara yok deme şansımız yok. Sabahtan gelip burayı kesiyor. Askıda ekmek var mı diye?  Şu an aksine askıda ekmek bırakan da azaldı. Ortalama şu anda 250-300 ekmek dağıtıyoruz. Kriz öncesinde 100 tane dağıtıyorduk. Kriz de artış yaşandı. Düzenli bir bağışçımız da yok. Askıda gelenlerin çoğunluğu vatandaşlar ama Suriyeliler de gelmeye başladı.” diye konuştu.

 
EN KÖTÜ EV 2 BİN LİRA
Afrikalı göçmenlerin yaşamlarının içler acısı olduğunu dile getiren Demir şunları söyledi “Ceplerinde para ile geliyorlar, esnafa katkıları da oluyor ama burada kaçakçıya da yüklü miktar para verdikleri için çok kısıtlı harcıyorlar. Yeri geliyor kokmuş balık pişirip yiyorlar. Çok kötü evlerde üst üste yatıyorlar. Vatandaşlar da ‘fırsatı’ değerlendiriyor. Burada en güzel ev krizden önce en güzeli 300-500 liraydı. Şimdi ise en kötü, oturulmaz haldeki bir ev 2 bin lira. Bodrum katlar, boş evler, dükkanlar eve çevrilmiş durumda. Basmane’nin yüzde 60'ı yabancı durumda. Göçmen kaçakçıları peynir ekmek satar gibi insan pazarlıyorlar. Birbirlerini arayıp ellerindeki göçmenlerin sayılarını bildiriyorlar. Pazarlık yapıyorlar”