İzmir’in göbeğinde yıl sanki 1940… Bardakla yağ, kaşıkla salça!

Metehan UD/EGEDESONSÖZ – Yüksek enflasyon ve gıda fiyatlarındaki artışların etkisi üzerine haber yapmak için Konak-Ege Mahallesi’nin yani namı diğer Kuruçay’ın yolunu tuttuk. Kahramanlar’daki altgeçitten ulaşılabilen Ege Mahallesi’ne attığımız daha ilk adımlarda kendimizi farklı bir evrende gibi hissediyoruz.

Bir taraftan İZBAN demiryolu, bir taraftan Melez Deresi ile çevre yolu ve diğer taraftan da gökdelenlerin arasında sıkışmış, az ötesindeki zengin şehir merkezinden soyutlanmış Ege Mahallesi’nde yoksulluğu ve yoksunluğu en üst seviyelerdeki hali yaşanıyor. Duvarlarda ‘Dağlar çakalsız, erkekler sakalsız, kadınlar çarşafsız olmaz’ ve ‘Bu sene eskortluk moda’ yazıları da dikkatleri üzerine çekiyor.

Her ne kadar İstanbul ve benzeri büyük kentlerde Romanların genellikle yaşadığı tarihi alanlar, kentsel dönüşüm baskısı altında yok olmaya yüz tutsa da Ege Mahallesi’nin yıllardır mevcut yapısını koruyor. Dönüşüme mesafeliler çünkü yeni yüksek konutlarda yeni bir hayat kuramayacaklarını düşünüyorlar.

Bir ya da iki katlı binaların yoğun olarak bulunduğu mahalleden en yüksek yapılar ise 1970’li yıllarda yıllarda dönemin belediye başkanı Osman Kibar tarafından yapılan 4 katlı sosyal konutlar. Mahalledekilerin çok az bir kısmının düzenli işi var. Çoğunluğu günübirlik ya da haftalık işlerde çalışarak geçimini sağlıyor ya da emekli maaşı ile hayatta kalma savaşı veriyor.

Mahallede bizi Ege Mahallesi Gençlik, Eğitim ve Kültür Derneği Başkanı Tamer Yetişir karşıladı. Tamer’le mahallenin tek işlek sokağındaki dükkanları dolaşmaya başladık.  Esnafla sohbet etmeye başladığımızda çekinip yaşadıklarını anlatmak istemeyenler de oluyor ‘söylediklerimi yazamazsınız’ ya da ‘yarım saat sürer’ diyenler de.

KENDİ ÇÖZÜMLERİNİ ÜRETMİŞLER
Mahalle esnafının anlattıklarına göre kriz mahallelinin alışveriş ezberlerini daha da bozmuş. Gıda fiyatlarındaki artışa devlet ‘çare’ bulamayınca esnafla vatandaş kendi çözüm yollarını üretmiş. Cebinde ne kadar parası varsa ona göre alışveriş yapan Kuruçaylılar artık günlük de değil öğünlük yaşıyor. Zamanla bardakla sıvı yağ, kaşıkla salça, yarım margarin, 100 gram peynir, zeytin, şeker, tek yumurta, iki-üç domates, birkaç tane biber gibi savaş ya da kıtlık yıllarını anımsatacak satışlar başlamış. Öyle ki alınan ekmek sayılarında bile azalma var. Esnaf ta artık defterde yer kalmayınca veresiye satış yapmayı kesmiş durumda. Sadece maaş zamanında borcunu kapatabilene veresiye veriliyor.

‘TEZGAHLARDAN DÖKÜLENLERİ TOPLUYORUZ’
Bakkalla konuşmaya başladığımız sırada içeri giren 70 yaşındaki Sevim abla elinde torunu için aldığı cips paketinin 10 lira olduğunu öğrenince cipsi olduğu yere bırakıyor. Bizim de krizin etkilerini konuşmaya başladığımızı öğrenince Sevim abla da anlatmaya başladı. ‘Neler yaşamadık ki son zamanlarda’ diyor işçi emeklisi Sevim abla “Canımızın istediğini geçtim temel ihtiyaçlarımızı bile alamadık. Her şey pahalandı. Torun için sorduğum cipsi alamıyorum. Mecburen daha uygun bir şey alacağım. Minik minik peynirler alıyoruz. Pazara gittiğimizde arabayı alıp tezgahlardan dökülenleri topluyoruz” dedi.

‘20 LİRALIK KIYMA ALIYORUZ, KEDİ GİBİ DÜKKANLARA BAKIYORUZ’
Emekli maaşını aldıktan sonra bakkala olan borçlarını kapattıklarını ertesi gün yeniden borç yazdırdıklarını belirten Sevim abla içini dökmeye devam etti “Bir dahaki aya kadar yine böyle. Kasaba gittiğimizde 20 liralık kıyma alıyoruz. Ne olur onunla. 20 liralık tavuk alıyorum, içine bir buçuk kilo patates koyuyorum, neymiş patatesli tavuk yemeği yapıyorum.  Çok pahalı artık. Yağ alamıyoruz. Her şeyden mahrumuz! Güzel bir şey yemeye hasretiz. Günden güne daha da kötüleşiyor. İki oğlum var, işsiz! Aylardır iş bulamıyorlar. Bizi burada yokuz onların gözünde.  Garibanı düşünen yok, biz de insanız bizim de canımız çekiyor ama kedi gibi dükkanlara bakıyoruz”

‘ZAMLARI BEN DE TAKİP EDEMİYORUM’
Mersinli Endüstri Meslek Lisesi torna tesviye bölümü mezunu 34 yaşındaki Yunus İşçener de daha fazla para kazanma umuduyla başladığı bakkalık için ‘keşke atılmaz olaydım’ diyor. Krizin kendileri için sürekli derinleştiğini ifade eden İşçener kendisinin de zamlara yetişemediğini söylüyor.

Her hafta aldığı ürünün fiyatı arttığını ifade eden İşçener, “Müşteri yazdırdığı için ve her hafta ürünlerin fiyatları arttığı için ben zarar ediyorum. Yağın fiyatı her hafta 1 lira, 50 kuruş artıyor, yerinde durmuyor. Zamları takip edemiyorum. Bazen unutuyorum, kaçırıyorum son fiyatı yansıtmayı, ‘tüh yine zamsız fiyattan verdik’ diye ahlanıyorum. Müşteri geliyor kaşıkla salça istiyor, yarım sana yağ, bir bardak sıvı yağ, 50-100 gram peynir. Mahallede her bakkalda bu durum var. Bu haldeyiz, çok kötü durumdayız.” dedi. 

 ‘VERESİYEYİ KESMEK ZORUNDA KALDIM’
İçeride 50 bin liralık gıda stokunun 35 bin civarına düştüğünü ve kira, faturalar gibi giderler eklenince her hafta zarar ettiğini dile getiren İşçener, veresiye defterindeki rakamın 25 bin lirayı bulması nedeniyle veresiye vermekten de vazgeçmiş.

İşçener şunları söyledi “Müşteri borcunu getirmedi mi hepten zarar. Müşteri de artık alamıyor. Önceden ekmeğin yanına yoğurt, kola, cips, çiğdem alabiliyordu ama şimdi yoğurdu sadece misafir varsa alıyor, diğerlerine bakmıyor bile. Veresiye defterindekiler arttı ama ben kesmek zorunda kaldım. Yakın tanıdıklar dışında veremiyorum. Deftere göre en az 25 bin lira alacağım var, inşallah bir iş adamı gelir de borcu kapatır. Bu ay zam ayı olacak, zamları takip edemiyoruz, müşteri de sanki zammı biz yapıyor muşuz gibi bana kızıyor, öfkeleniyor, bağırıyor. Zamları kim yapıyorsa gidip ona bağırın”

‘MANAVDA VERESİYE DEFTERİ… 1-2 LİRALIK BİBER İSTİYORLAR’
Mahallede manavlık yapan Abdülrahim Ökmen de sebze halinde fiyatların günlük değil saat saat değiştiğini ifade ediyor. ‘Biz de ne yapacağımızı şaşırdık’ diyen Ökmen “Millette hiç alım gücü yok, zaten bu mahallede haftalık, günübirlik işlerde çalışan insanlar ya da işsiz. Gelip mecburen 2-3 liralık domates, 1-2 liralık biber istiyor. Mecburen domates biber yapıp yemek yiyecek. 2 tane domates tartıyorum 2 lirayı geçiyor. Meyve satışları toptan durdu. Vatandaş da biz de bu pahalığın sebebini bilmiyoruz” cümleleri ile anlattı içinde bulunduğu durumu.

Manav olduğu halde borç defterinin olduğunu da ekleyen Ökmen “Şu defterde 15-20 bin liralık alacak çıkar. 10 kişiden 8’i veresiye alıyor, aldığı miktarlar da çok azaldı. Bir-iki ay sonra getirip parasını veriyor. Zor yani gerçekten yaşanılmaz hale geldi” dedi.

 ‘EN SONUNDA KAPATACAĞIM DÜKKANI’
Mahallede büfesi ve çay ocağı olan Kani Koska da “Esnaflığı bırak, vatandaş olarak geçim zorluğu var, haddinden fazla. Yağ kaç para olmuş, çaya yüzde 50 zam yapıyorlar. Vatandaş artık çay da içemeyecek. Satışlarımız çok etkilendi. Yarım ekmeği kaç paraya satacağım, şu müşteriler kaç paradan alacak ki benden. 20 liraya satsam beni kurtarmaz, 25 liraya satsam vatandaş hiç alamaz. En sonunda kapatacağım dükkanı. Köftenin kilosunu 55 liradan alıyordum 100 lira oldu. Kasaptan alsam 140-150 lira. Ben bundan köfte yapsam kaç paraya çıkar köfte ekmeğin tanesi! 6 ay önce köfte ekmeği 12 liradan satıyordum şimdi 20 liraya yapıyorum ama o da kurtarmıyor. Çeyrek isteyenlerin sayısı da arttı. Vermesen olmaz.” dedi.