Yıl 1932… Dr. Behçet Uz’un belediye başkanlığı döneminde İzmir’de Cumhuriyet’in üç kurucusuna üç ev armağan edilir, isimleri de yeni açılacak olan bulvarlara verilir… Gazi, İsmetpaşa ve Fevzipaşa Bulvarları…

Gazi Bulvarı ile Fevzipaşa Bulvarı isimleri ile sonsuza kadar yaşar umalım… Ama İsmet Paşa Bulvarı adı değiştirilmiştir 19 sene sonra…  27 Şubat 1951 tarihli Belediye Meclis kararıyla İzmir’in planlı kalkınmasında büyük yararı olan, Cumhuriyet’in kuruluşunda da etkisi olmuş Sovyet Mareşalı Voroşilov (kimseye söylemeyin Taksim’deki anıtta da arka planda heykeli var…) adını taşıyan bulvarın adı Plevne olur… Plevne kahramanı Gazi Osman Paşa’ya da bir bulvar lazımdır, İsmet Paşa’nın adı sökülür atılır…

Zanneder ki dönemin DP iktidarı İzmirlinin kalbinden söküp atabilecektir İsmet İnönü’yü…

***

Birinci Kordon’da “Paşa” adını taşıyan bir apartman vardır. Rahmetli Erdal İnönü’den dinlemiştik bir seyahatte o apartmanın adının öyküsünü… İzmirlilerin armağan ettiği evlerden Gazi’ye verileni bugün Kordon’da “Atatürk Müzesi”  olarak hizmet veriyor. Restorasyonu da iyi oldu… Umarım öyle kalır…

İsmet Paşa’ya armağan edilen iki katlı ve hemen hemen Alsancak Vapur İskelesi’nin karşısına düşen evi ise dönemin “Milli Şefi” de olan Paşa, levanten bir tüccara üç kuruşa satıyor. Neden? İsmet Paşa’nın çocuklarını okutabilecek parası yok da ondan… Erdal İnönü, “Bizlerin iyi bir eğitim görebilmesi için bu evi satmak zorundaydı babam” diye anlatmıştı. O zamanlar ben Günaydın’da, rahmetli Barış Selçuk da Yeni Asır’da yazdığımız haberlerde “kutu” yapmıştık bu ayrıntıyı…

Felice Cappadona alıyor daha sonra bu evi yıkıp Kordon’da yaptığı işi tekrarlıyor. 7 katlı apartman yapıyor ama İsmet Paşa’ya “saygısından” apartmanın adını Paşa koyuyor.

Düşünün Cumhuriyeti kuran neslin para pul meselelerindeki duyarlılığını…

***

İsmet Paşa’nın Malatya doğumlu babası Reşit Bey, okumak için İstanbul’a gidip hukuk eğitimi alarak ilk görev yeri olan Çatalca’ya atanır. Bu görevi sırasında Rumelili Hakkı Bey’in kız kardeşi Cevriye Hanımla 1880’de İstanbul’da evlenirler. İlk oğulları Ahmet’in doğumundan sonra İzmir’deki bir eve taşınırlar. İsmet, babası Reşit Bey’in İzmir Adliyesi’nde Sorgu Yargıcı Yardımcısı olarak görev yapmakta olduğu 1884 yılında, şu anda müze-ev olan dayısının evinde dünyaya gelir.

İsmet İnönü “Hatıralar” kitabının 1. cildinin 19-20. sayfalarında İzmir anılarını şöyle anlatır: “Altı sene, askeri tahsilin yılsonu tatillerini İzmir’de geçirdim. İzmir’e dayımın yanına, sılaya gidiş, benim için bahtiyarlık ve açılıp, serpilme, fırsatı olmuştur. Değirmen Dağındaki küçük, mütevazi, ev, denize karşı, hala bana dünyanın en güzel köşkü gibi görünür. Dinlenirdim, gezerdim. Fransızca gazeteler okur –Le Matin-, memleketimin dört köşesinde fevkalade bir hadise varsa, onu öğrenir takip ederdim. Nihayet, gelecek sene dersleri için biraz hazırlanır, bazen dil dersi de alırdım. Küçük dayım doktordu, edebiyat meraklısıydı. Onunla beraber bulunmak da bana zevk verirdi. Bizim nesil, açık ve kapalı edebi eserlere ve hareketlere düşkündü. İstanbul’da ve İzmir’de yasak olan bütün edebi eserleri, taşbasması olarak, köşe başlarından satın alırdık. İstediklerimizi İstanbul’da Tünel başında satılan eski kitaplar arasında çok zaman bulurduk.

İzmir, bu suretle on üç ila yirmi iki yaşlarımda benim başlıca sevgilim olmuştur. On altı sene sonra büsbütün başka şartlar içinde İzmir’e girdiğim zaman, türlü duygularım, arasında sevgiliye kavuşmak heyecanı ayrıca yer alıyordu."

Sarıhafız (Türk Yılmaz) Mahallesi Mekke Yokuşu’nda 842. Sokakta, şimdilerde İnönü Sokağı No:20’de bulunan bu ev, İsmet İnönü’nün Cumhurbaşkanlığı yıllarında o zamanki İzmir Belediye Başkanı Dr.Behçet Uz tarafından içinde oturmakta olan iki kız kardeşten Belediye adına satın alınır.

1950 sonrasında ev, İzmir Belediyesi’nce elden çıkarılmak istenince, İnönü’ye yakın olan İzmirli işadamlarından Şerif Remzi Reyent tarafından alınır. Şeref Remzi Reyent evi, yeğeni ve aynı zamanda İnönü’nün en eski arkadaşlarından Org.Ali Fuat Erden’in kızı olan Ayla Ökmen’e hediye eder. Ayla Ökmen’de evi İnönü Vakfı’na bağışlar.

Dönemin Belediye Başkanı Yüksel Çakmur’un aracılığı ile hayatta kalan kız kardeş Huzurevi’ne yatırılır. Evde onarıma girişilerek, iç düzenlemesi yapılır. Vakıf’tan sağlanan eşya ve resimler yerleştirilip, ziyarete açılır. Bu ilk onarımdan sonra ev köklü bir restorasyon gerektirdiği için Kültür Bakanlığı, Konak Belediyesi ve İnönü Vakfı’nca 1998’de konu yeniden ele alınır. Ancak restorasyon işleri, İl Özel İdaresi kimliğiyle, Kemal Nehrozoğlu’nun İzmir Valisi olmasıyla gerçek koruyucusunu bulur. Tarih Vakfı’nın da katılımıyla, zamanın İzmir Rölöve ve Anıtlar Müdürü Dr. Fatma Sedes’in yürüttüğü rölöve çalışmaları bitirilip, ev elden geçirilerek tümüyle yenilenir.

Şu anda Konak Belediyesine emanet edilen bu evin belediye tarafından dikkatle korunduğunu geçen Temmuz ayında gözlemlemiştim…

***

Şimdi...

Cumhuriyetimizin kurucularından, Ulusal Kurtuluş Savaşı'nın büyük komutanı, seçkin devlet ve siyaset adamı Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'yü hep saygıyla analım.

Ulusal bağımsızlık savaşının kazanılmasında, cumhuriyetimizin kurulmasında ve yücelmesinde değerli katkıları olan İsmet İnönü, yaşamını ülkemizin gelişmesine güçlenmesine ve Cumhuriyet'le başlatılan çağdaşlaşma atılımlarının kesintisiz sürdürülmesine adamıştır, unutmayalım…

İsmet İnönü'nün devlet ve siyaset anlayışı, ilkeli çizgisi, dış politikadaki bilge tavrı ve hizmetleri ile Türkiye'nin çağdaşlaşma ve demokrasi tarihinde özgün bir yeri olduğunu aklınızdan çıkarmayın… Türkiye'nin çağdaş uygarlık düzeyine ulaşması için özveriyle çalışan İnönü, ulusumuzun büyük sevgisini ve saygısını kazanmıştır. Bu millet birileri unutturmak istese de İsmet İnönü'nün değerli hizmetlerini ve saygın kişiliğini her zaman gönül borcuyla anacaktır.