TARKEM, yani Tarihi Kemeraltı İnşaat Yatırım A.Ş.nedir biliyor musunuz?

Belki adını daha önce duydunuz, belki de hiç tanımıyorsunuz.

TARKEM 2012 yılında İzmir’de kurulan çok ortaklı bir yapı.

İzmir kent değerlerini korumak, geliştirmek için yeni bir iş modeli oluşturarak yaklaşık 2 bin 500 yıllık geçmişi olan İzmir Tarihi Kent Merkezi’ni canlandırmak amacı taşıyor.

TARKEM’in koruma iyileştirme planında yer alan 252 hektar büyüklüğündeki bu alan...

İzmir Kız Lisesi’nden başlayıp Konak Pier’e, Basmane’den Kapılar Kervan Köprüsü’ne, Kadifekale – Varyant’a kadar uzanan ve merkezinde Kemeraltı - Agora’nın yer aldığı zengin tarihi bir bölge.

Kemeraltı ise 30 hektar ile İzmir Tarihi Kent Merkezi’nin ancak 8’de biri büyüklükte.

***

TARKEM nasıl kuruldu?

İlk işaret fişeğini atan Başkan Aziz Kocaoğlu oldu.

Dönemin Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu, Ekonomik Kalkınma Koordinasyon Kurulu üyelerine sık sık çağrıda bulunuyordu.

İzmir’in yok olmaya yüz tutmuş tarihi değerdeki yapılarınınkorunarak hayata dönmesi için “Eski yapıları alın, restore edin, kente kazandırın onarıp kullanın” diyordu.

Bu çağrı İzmir’in duayen girişimci işadamlarından Uğur Yüce tarafından geliştirildi.

Tek tek birbirinden bağımsız hareket etmek yerine İzmir’e ivme kazandıracak ortak bir proje oldu.

2012 yılında 116 kişi biraraya geldi, ilk başta herkes 20 bin lira verdi şirket kuruldu.

TARKEM böylece yola çıktı.

TARKEM’in ortakları içinde başta İzmir Büyükşehir Belediyesi olmak üzere Konak Belediyesi var...

Selçuk Yaşar, Bülent Eczacıbaşı gibi büyük sanayiciler de var, işadamları da var, Kemeraltı’nda kahvehane işleten, döner yapan esnaf da var.

Süreç içinde Sanayi Odası, Ticaret Odası, Borsa, Esnaf Birliği, Deniz Ticaret Odası, İhracatçılar Birliği de TARKEM’e ortak oldu.

İzmir Valiliği ve Kültür ve Turizm Bakanlığı da...

Böylece Türkiye’de örneği olmayan bir yapılanma ortaya çıktı.

Kamu ve özel sektör birlikteliği sağlandı.

Hazırlanan Stratejik Plan’da belirtilen bütün aktörler TARKEM çatısı alında birleşti.

***

Ortaklar şirkete katılırken iki sözleşme imzaladılar; biri ortaklık sözleşmesi diğeri de etik sözleşme.

Etik sözleşme nedir diye merak ederseniz...

Şirketin temel özelliğini yansıtan “Tarihi dokuya sadık kalacağıma söz veriyorum” sözleşmesi...

Ortakların başta 20 bin lira olan kişi başı yatırımı şu anda 200 bin liraya çıktı, şirket sermayesi de toplam 25 milyon liraya yükseldi.

Bugün ortak sayısı 150 olan TARKEM’de, yüzde 30 ile en büyük pay İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne ait.

Kamunun toplamda yüzde 38, özel sektörün ise yüzde 62 payı var.

17 kişilik yönetim kurulu heterojen bir yapıdan oluşuyor.

Kimse huzur hakkı almıyor, kar payı yok; odak noktada sadece İzmir ve Tarihi Alan’ın kalkınması var.

Etüd proje çalışmaları için en iyilerle çalışıldı, bugüne dek 1 milyon Dolar harcandı, güçlü bir temel atıldı.

TARKEM’in üç sene içinde halka açılması, Sermaye Piyasası Kurulu’na tabi olması planlanıyor.

Yerli ve yabancı fonlardan yararlanarakbirlikte çalışılacak Kentimiz İzmir adlı bir dernek kuruldu.

Kentimiz İzmir Derneği, TARKEM için Tarihi Kent Merkezi’nin ruhuna uygun sosyal projeler üretiyor.

***

Tarihi Kent Merkezi'ne neden tarihi alan deniyor peki?

Bölge Büyük İskender’in bir rüyasıyla Kadifekale eteklerinde İzmir’in tarihte üçüncü kez kurulduğu bir alanı içeriyor.

Tarihi Kent Merkezi diye adlandırılan bölgenin önemini şöyle örnekleyelim:

İzmir genelinde Foça, Birgi, Selçuk, Çeşme gibi bölgelerle birlikte toplam 6 bin kadar tescilli bina var.

Sadece Tarihi Kent Merkezi’nde ise 3 bine yakın tescilli bina bulunuyor.

Yani İzmir il sınırları içindeki tescilli tarihi yapıların yarısı Tarihi Kent Merkezi’nde yer alıyor.

Her yönüyle müthiş zengin bir doku atıl halde bekliyor.

Kemeraltı ve çevresinin tarih içinde yükseldiği ve düşüş gösterdiği dönemler var ama en şaşalı dönemini 1900’lü yılların başında yaşıyor.

Yani bundan 100 yıl kadar önce.

1950’lerdeki iç göç ve 1995’te ayakkabıcı ile tekstilcilerin Kemeraltı’ndan sanayi sitelerine taşınmasıyla....

Kentte ard arda AVM’lerin açılmasıyla bölge ekonomik ve sosyal anlamda ciddi bir gerileme yaşıyor.

Canlılığını yitiriyor, köreliyor.

Tüm bölgede 2 bin 500 işyeri var.

Ama her gün yüzbin kişinin yürüdüğü Havra Sokağı’nda bile...

Onlarca yapı metruk halde başıboş duruyor. Bugün Tarihi Kent Merkezi’nin yüzde 28’inde metruk bina bulunuyor.

2007 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile Tarihi Alan Bölgesi yenileme alanı ilan edilince gözler tekrar Kemeraltı’na çevriliyor.

***

TARKEM’de bugüne dek neler yapılmış?

Öncelikle 2017 yılına kadar dört yıl boyunca iğneyle kuyu kazmışlar.

STK’lar, üniversiteler ve yerel yönetimler ve Kemeraltı’ndaki aktörlerle onlarca atölye çalışması yapılarak bölge neredeyse mikroskopik bir  bakışla incelenmiş.

Bölgenin röntgeni çekilmiş.

Adım adım her taşı, her sokağı, her binası tespit edilmiş.

Hangi bina kime ait, hangi köşede kaç ağaç vara kadar kayıt altına alınmış.

Kemeraltı’nın geceleri yaşamadığı, güvenlik sorunu olduğu, gençlerin tercih etmediği, aydınlatma ve tuvalet sorunu olduğu, yeterli otopark ve anaokulu olmadığı bir raporlanmış.

Sonuçta ortaya İzmir Tarih Tasarım Stratejisi çıkmış.

İki ana hedef belirlenmiş;

İzmirliler’in bölgenin tarihiyle ilişkisini güçlendirmek ve çöküntü alanlarını iyileştirmek.

Valilik işbirliğiyle ilk örnek çalışmadan sonra Kemeraltı’nda güvenlik kameraları sayısı 60’tan 600’e çıkarıldı.

Bölge uyuşturucudan arındırıldı.

Sokak aydınlatma projesi hazırlandı.

***

Bölgede akupunktur noktaları tespit edilerek bazı özel yapılar satın alındı.

Bu sıcak noktalarda (hot point) yapılacak planlı iyileşmenin çevre dokuyu iyileştirmesi planlandı.

İyi örnekler inşa edildiğinde oluşan doğal sosyo ekonomik sistemle...

İyi paranın, kötü parayı kovduğu görüldü.

80’den fazla kaldıraç proje hazırlandı.

TARKEM’in dinamik Genel Müdürü Sergenç İneler süreci şöyle anlatıyor:

“Tarihi yapıların ve alanların mevcut dokusunu kaybetmeden yerinde iyileştirilmesi lazım dedik.

2017’den itibaren yatırım yaparak bina satın almaya ve kiralamaya başladık.

Şu anda TARKEM’in tasarrufunda 10 proje mülkü var. Her biri Kızlarağası Hanı örneğinde olduğu gibi, restore edildikten sonra bölgeyi canlandıracak projeler.

Çevre kalkınmasını örgütleyerek ‘Burada iyi bir şey yapılıyor, biz de kendimizi iyileştirelim’ mantığını harekete geçirmek istiyoruz.”

***

TARKEM yönetim kurulu üyesi Uğur Yüce de, bu oldukça uzun soluklu dev projenin orkestrasyonunu yapan gönüllü kahraman.

Bulunduğu yeri yeşertmeyi ve başına iş almayı seven İzmir ve Kemeraltı sevdalısı Uğur Yüce...

Çocukluğunun geçtiği Kemeraltı’nı soluksuz anlatıyor...

“Kemeraltı yaşıyor, Kemeraltı canlı…

İyileştikçe daha da canlanacak. Bu bir bölgesel kalkınma işi, sosyal kültürel yönden de kalkınma gerekiyor.

Biz şu anda daha çok mevcut ölü alanlara konsantreyiz. Çok kötü durumda alanlar var.

Basmane civarı, Kestelli, Havra sokağı kötü durumda. Herkesin desteğine ihtiyacımız var.

Hedefimiz Kemeraltı’na sahip çıkmak kalkındırmak.

Genetiğiyle oynamadan benzer işlevlerle yeniden kazandırmak. Ana vizyon yaşayanları yerinde korumak...”

***

Eğer benim gibi çocukluğundan beri Kemeraltı’nda kaybolan biriyseniz...

Bir sürprizleri de var bize.

Telefon uygulamasıyla gittiğiniz her nokta hakkında bilgi veren bir yazılım hazırlanmış.

UNESCO Tarihi Miraslar Listesi’nde yer almak için ön başvurusu da yapılan Tarihi Kent Merkezi’nde artık kaybolmak yok.

İzmir’de günde 250 – 300 bin kişinin yürüdüğü, 100 bin aracın geçtiği Tarihi Kent Merkezi’nde...

Gelecekte bizi nasıl bir Kemeraltı bekliyor diye sorarsanız...

Canla başla çalışan TARKEM ekibini dinledikten sonra gözümü kapattığımda...

Gurme sanat sokakları, 500 yıllık sinogagların tursitik olarak ziyaret edildiği tarihi dini mekanları, sanat hanları, gençler için konaklama alanları, tasarım ofisleri, butik oteller, kültür sanat merkezleri ve kafeleriyle...

Gece gündüz yaşayan, güleryüzlü bir Kemeraltı hayal ediyorum.

Kimliğini kazanmış, turistlerin akın ettiği, hoşgörünün temsil edildiği, İzmirliler’in gözbebeği bir Tarihi Kent Merkezi görüyorum.

TARKEM’in davetiyle katıldığım102. tanıtım toplantısında bu bilgilerle zenginleştim.

Bilmediğimiz Kemeraltı’nı öğrendim.

Sonuç olarak TARKEM ile İzmir’de neler olacak diye sorarsanız...

“Her şey çok güzel olacak” derim.