Yargı reformu: Savcıya ABD modeli geliyor

Adalet Bakanlığı, 9 amaç, 63 hedef ve 256 faaliyetin yer aldığı Yargi Reformu Stratejisi ön çalışmasıyla milletvekillerini bilgilendirdi.

Hürriyet gazetesinden Bülent Sarıoğlu'nun haberine göre, yargının etkin ve hızlı işleyişini sağlamak amacıyla öngörülen düzenlemeler arasında, "Cumhuriyet savcılarının takdir yetkisinin arttırılması, cezada pazarlık, bazı suçları kabahate dönüştürme, basit yargılama usulleri, duruşmasız çözüm ve dürüst davranma yükümlülüğü" sayıldı.

- Bakanlığın verdiği bilgiye göre, savcı başına düşen dosya sayısı 2014'te 1385 iken 2017'de 1963'e çıktı. Ceza mahkemelerine bir yılda açılan dava sayısı 2014'te 1 milyon 486 bin 296 iken bu sayı 2018'de 1 milyon 590 bin 253'e yükseldi. Davaların ortalama görülme süresi ise 231 günden 281 güne uzadı.

SAVCIYA YETKİ
- Strateji belgesine göre ceza davalarını azaltmak amacıyla savcıların takdir yetkisi genişletilecek. Her ceza soruşturmasında dava açma zorunluluğu kaldırılacak. Savci, mahkûmiyetle sonuçlanma olasılığı düşük dosyada dava açmayabilecek.

- Kamu davasının açılmasında, "kamu yararının bulunması ya da beraat ihtimalinin daha sıkı değerlendirilmesi" istenecek. Açılan kamu davası, başarı değerlendirmesine göre geri alınabilecek.

- Savcıların dava öncesi çözüm araçları arttırılacak. Savcı, kamu davası açmadan önce zanlı veya faille pazarlık yapabilecek. Savcı ile failin ceza miktarında anlaştığı dosyalar tek celsede bitirilecek. Savci-fail anlaşması, ağır cezayı gerektiren suçları kapsamayacak. Cezadaki indirim miktarının yasada yer alması şart olacak ve nihai karar mutlaka mahkemece verilecek. Bu yöntemin gerekçesinde, "Nitelikli olmayan dava sayısının azaltılması, daha önemli davalar için nitelikli yargılamaya hizmet edecektir. Davaların önemli orani beraatle sonuçlanmaktadır. 2018'de şüphelilerden yüzde 51.1'i hakkında kovuşturmaya (davaya) yer olmadığına karar verilmiş ve davalarda mahkûmiyet oranı yüzde 43.7 olmuştur" denildi.

DOLU İDDİANAME ŞARTI
- 'İddianamenin iadesi' şartları genişletilecek ve iadesi kolaylaştırılacak. Hâkimler, "soruşturma sırasında tamamlanması gereken işlemleri tekrar edeceklerini" düşünüyorlarsa iddianameyi iade edecekler. Bakanlık, 2017 itibariyle iade edilen iddianame oranının yüzde 2.6'da kaldığını tespit etti. Buna karşın soruşturmada bitirilmesi gereken birçok işlem mahkemelerce tamamlandı. Reform yasalaşırsa noterlere delil tespiti hakkı getirilecek. Bazı çekişmesiz yargı işleri ile henüz dava açılmamış dönemle sınırlı olmak üzere delil tespitleri noterlerce yapılabilecek.

ÖN ÖDEME GENİŞLEYECEK
- Sadece adli para cezası yaptırımı içeren suçlarda uygulanan 'ön ödeme' yöntemi genişletilecek. Devlet ile vatandaşın yaptığı bir çeşit 'suç anlaşması' olan bu yöntem, uzlaşmaya tabi suçları da kapsayacak. On ödemeyi düzenleyen Türk Ceza Yasası'nın 75'inci maddesindeki 6 ay sının yükseltilecek. 6 aylık hapis cezasını aşan suçlarda da savcılar, devlete ön ödeme alarak dava açmayabilecek. Ayrıca kamu davasının ertelenme şartları genişletilecek.

- Ceza Muhakemesi Yasası'nda şartlar değiştirilecek. Savcılar, şikâyete bağlı olmayan suçlarda da kamu davasını erteleyebilecek. Üst sınır yükseltilerek bir yıl hapis cezasının üstündeki suçlarda da savcıya bu hak tanınacak.

SUÇ TİPLERİ AZALACAK
- Mevzuatta suç ayıklaması yapılacak. Hafif cezayı gerektiren bazı suçlar 'kabahat'e dönüştürülürken, bazı eylemler için idari yaptırım getirilecek. Şikâyete bağlı suçların kapsamı genişletilecek. Basit CARA uyuşmazlıklarda duruşmasız çözüm seçeneği olacak. Duruşmasız yargılamanın getirisi taraflara sunulacak, ancak bir taraf isterse duruşma yoluna gidilecek.