Ve İsrail ile sil baştan: İşte 'normalleşme' maddeleri

Anlaşmanın detaylarını bugün iki ülkenin başbakanları eşzamanlı açıklayacak. Üst düzey bir Türk yetkili Hürriyet’e yaptığı açıklamada, “İsrail, Mavi Marmara saldırısında hayatını kaybedenlerin ailelerine tazminat ödemeyi ve Türkiye’nin Gazze’deki insani duruma müdahalesini kabul etti” dedi.

İsrail ile Türkiye arasında ilişkilerin normalleştirilmesi için üç yıldır süren görüşmelerde dün sonuca ulaşıldı. Daha önce mart ve nisan aylarında Londra ve Cenevre’de buluşan Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Feridun Sinirlioğlu ile İsrail Başbakanı Binyamin Netenyahu’nun özel temsilcisi Joseph Ciechanover dün öğleden sonra uzlaşma metnine son şeklini vermek için bu kez İtalya’nın başkenti Roma’da bir araya geldi. Akşam saat 21.00’de tarafların uzlaşmaya vardığı bilgisine ulaşıldı. Türk ve İsrailli kaynaklar anlaşmaya varıldığını doğruladı.

 İKİ BAŞBAKAN AÇIKLAYACAK

Anlaşmayla ilgili açıklamayı bugün iki ülke başbakanının eşzamanlı olarak yapması bekleniyor. Başbakan Binali Yıldırım bugün saat 13.00’te Çankaya Köşkü’nde anlaşmayla ilgili açıklama yapacak. İsrail Başbakanı Netanyahu’nun da bugün Yıldırım’la aynı saatlerde açıklama yapması planlanıyor. Roma’ya dün resmi ziyarette bulunan Netanyahu’nun ABD Dışişleri Bakanı John Kerry’le ile görüşme planladığı, anlaşmanın detaylarıyla ilgili Kerry’ye bilgi vereceği belirtildi. Yarın imzalanacağı iddia edilen anlaşmayı İsrail kabinesinin çarşamba günü onaylaması bekleniyor. Uzlaşmanın iki ayrı metinden oluştuğu, Türkiye’nin iki metni birleştirerek uluslararası bir anlaşma metni haline getirip TBMM Genel Kurulu’nun onayına sunacağı ifade ediliyor.

GAZZE’YE İNSANİ YARDIM

Diplomatik kulislerden sızan bilgilere göre ise iki ülke kısa süre içinde karşılıklı büyükelçi atayacak. Üst düzey bir Türk yetkili Hürriyet’e yaptığı açıklamada anlaşmaya ilişkin şunları söyledi:

- İsrail, Mart 2013’te Türkiye’nin ilk talebini karşılayarak tarihte ilk kez yabancı bir devletten özür dilemişti. Mutabakat kapsamında Türkiye’nin diğer iki şartı da kabul edildi. İsrail, Mavi Marmara saldırısında hayatını kaybedenlerin ailelerine tazminat ödemeyi ve Türkiye’nin Gazze’deki insani duruma müdahalesini kabul etti.

- Mutabakat çerçevesinde Türkiye, Gazze’ye insani yardım dahil sivil amaçlı malzemelerin girişini sağlayacak ve altyapı yatırımlarını gerçekleştirecek. Gazze halkının kullanımı için konutlar inşa edilecek ve 200 yataklı Türkiye-Filistin Dostluk Hastanesi en kısa zamanda hizmete alınacak.

- Gazze halkının en acil ihtiyaçları olan elektrik ve içme suyu sorunu çözülüyor. Gazze’ye verilen elektrik ve su miktarı artırılacak. Yeni santraller yapılacak. Tabiatıyla, Gazze’ye ilaveten Batı Şeria’ya yönelik öngördüğümüz Cenin Sanayi Bölgesi gibi kapsamlı projelerin hayata geçirilmesi kolaylaşmaktadır.

İsrail basını ise Türkiye’nin, Aşdod Limanı üzerinden Gazze’ye yardım yapması karşılığında Gazze ablukasının kaldırılması ısrarını geri çekeceğini öne sürdü.

HAMAS’LA İLGİLİ HÜKÜM YOK

Aynı yetkili, Filistin hükümeti ve Hamas’ın İsrail ile yürütülen görüşmeler bağlamında Türkiye’ye destek verdiklerini belirtirken “İddiaların aksine mutabakatta Hamas ile ilgili herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Filistin devletine ve halkına güçlü desteğimiz aynı şekilde sürecek.... Türkiye’nin tüm şartları kabul edilmiş; Filistin halkının koşullarının iyileştirilmesi için tarihi bir adım atılmıştır. Mavi Marmara şehitlerimizin arzuladığı şekilde Gazze’ye insani yardım yapılmasının yolu açılmıştır.” dedi. 

CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN ABBAS’I ARADI

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas ile dün akşam telefonda görüştü. Cumhurbaşkanlığı kaynaklarından edinilen bilgiye göre, Erdoğan, Mahmud Abbas’a Türkiye ile İsrail arasındaki ilişkileri normalleştirmeye yönelik müzakerelere ilişkin bilgi verdi. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın görüşmede, Gazze’deki insani durumun iyileştirilmesi hususunda İsrail’le mutabakat sağlandığını belirttiği öğrenildi. Filistin Devlet Başkanı Abbas’ın ise gelişmeleri memnuniyetle karşıladıklarını ifade ettiği bildirildi. Erdoğan ve Abbas, Filistinliler arası uzlaşı konusuna da değindikleri görüşmede, gelişmelerle ilgili sürekli irtibat halinde olma konusunda mutabık kaldıkları kaydedildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan cuma günü İstanbul’da kabul ettiği Hamas Siyasi Büro Başkanı Halid Meşal’e gelişmeler hakkında bilgi vermişti.

BİDEN'A TEŞEKKÜR

İsrail Başbakanı Netanyahu, ABD Başkan Yardımcısı Joe Biden'ı telefonla arayarak, Türkiye-İsrail ilişkilerinin normalleşmesi yolundaki çabaları için teşekkür etti.

Beyaz Saray'dan yapılan yazılı açıklamada, Biden ile Netanyahu arasındaki telefon görüşmesine ilişkin şu ifadelere yer verildi:

"İsrail Başbakanı Netanyahu, İsrail ile Türkiye arasındaki normalleşme müzakerelerine verdiği desteğe teşekkür etmek için Başkan Yardımcısı Biden'ı aradı. Başkan Yardımcısı da gerek iki ülkenin, gerekse Doğu Akdeniz Bölgesi'nin ekonomik çıkar ve güvenlik önceliklerine vurgu yaparak, Türkiye ile uzlaşma yolundaki ilerleme için Başbakanı tebrik etti."

İKİ ŞARTIMIZDAN TAVİZ VERMİYORUZ

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Antalya’da yaptığı açıklamada Türkiye’nin iki şarttan taviz vermediğini söyleyerek “Görüşmeleri sürdürürken iki şartımızdan taviz vermiyoruz.  Bunlardan bir tanesi saldırıda (Mavi Marmara) hayatı kaybeden, şehit düşen kardeşlerimizin ailelerine tazminat ödenmesi. İkincisi ise yıllardır zulüm altında olan, ambargolar altında zor şartlarda yaşayan, saldırılar sonucu da birçok altyapısı yok olan Filistinli kardeşlerimizin üzerindeki ambargoların kaldırılmasıdır. Bu şartlarımız yerine gelirse ilişkilerimizi normalleştireceğiz’ dedik ve bu şartlardan hiçbir taviz vermedik, vermeyeceğiz” dedi. 

İHH’DAN TEPKİ

Gazze’ye Özgürlük Filosu ve Mavi Marmara organizatörü İHH İnsani Yardım Vakfı’ndan İsrail ile yapılacak anlaşmaya tepki geldi. İHH, 13 maddelik bir metin yayınladı. Maddelerden bazıları şöyle:

- Abluka ile ambargo aynı şey değildir. Yapılan görüşmeler ambargonun değil ablukanın kaldırılması üzerine inşa edilmelidir.
- Aşdod Limanı üzerine kurgulanacak bir anlaşma ablukanın yumuşamasını değil aksine resmi olarak tanınmasını sağlayacaktır. Türkiye bu riske girmemelidir.
- Haberlere yansıyan içerikteki bir anlaşma Gazze ablukasının resmen tanınacağı bir sürece götürecektir.
- Gazze’deki insani yardım sorunu, sıkıntının sadece bir kısmıdır. Gazze’deki sorun temel olarak özgürlük odaklıdır. Gazze halkı da herkes gibi seyahat etme ve ticaret yapma özgürlüğüne sahip olmalıdır. Bu konuların gündeme alınması gerekmektedir.
- Yürütülen görüşmelerde Mavi Marmara davalarının telaffuz bile edilmemesi görüşündeyiz. Davaların düşürülmesi anlaşmanın gizli veya açık hiçbir şekilde parçası olmamalıdır.

NELER YAŞANMIŞTI

- 31 Mayıs 2010: İsrail komandoları Mavi Marmara gemisine yapılan baskınla biri ABD vatandaşı 9 Türk’ün ölümüne neden oldu.
- 1 Eylül 2011: BM, Mavi Marmara raporunda İsrail komandolarının “aşırı güç kullandığı” sonucuna vardı.
- 2 Eylül 2011: Türkiye, İsrail’le diplomatik ilişkileri ikinci katip düzeyine düşürdü, İsrail’in Ankara Büyükelçisi Gabby Levy, Türkiye’yi terk ederek ülkesine gitmek zorunda kaldı.
- Kasım 2012: Türkiye ve İsrail, ilişkilerin düzeltilmesi için görüşmelere başladı.
- 22 Mart 2013: İsrail Başbakanı Netanyahu, ABD Başkanı Obama’nın arabuluculuğunda Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ı telefonla arayarak özür mesajını iletti.
- Aralık 2015: Türkiye ve İsrail heyetleri ikili ilişkileri onarmak için İsviçre’de bir araya geldi. İsrail basını, görüşmede beş maddelik bir yol haritasının kabul edildiğini öne sürmüştü. 
- 19 Mart 2016: IŞİD’in Beyoğlu’nda İsrailli turistleri hedef alan saldırısından sonra Cumhurbaşkanı Erdoğan, İsrail’e taziye mesajı gönderdi. 
- 20 Mart 2016: Dışişleri Bakanı Genel Sekreteri Dore Gold, terör saldırısı sonrası İstanbul’u ziyaret etti. (Hürriyet)