Sardalyanın anavatanı Güzelbahçe

Güzelbahçe Limanı'ndaki en eski balık ekmekçi Ferhat Büfe'ye uğramadıysanız çok şey kaybetmişsiniz demektir. Kişi başı ortalama 15 TL'ye  Ferhat Büfe'de biraz sıra beklemek koşuluyla kendinize ziyafet çekmek cazip değil mi? Sıra beklemem derseniz birçok mekan da da aynı lezzeti bulabilirsiniz ama en ünlüsü Ferhat Büfe...
Sardalya yararları saymakla bitmeyecek bir balık türü. Sardalya denince deİzmir'de Güzelbahçe eski adıyla Kilizman gelir. Kilizman sardalyasının yerini hiçbir şey tutamaz. İç körfez başındaki bu ilçede avlanan sardalyaları hemen liman içindeki Ferhat Büfe'de mutlaka tadın. Biraz kalabalık nedeniyle kuyruk bekleyebilirsiniz ancak inanın beklediğinize değecek.
Bir haftasonu özel otomobiliniz yoksa bile dolmuş ya da belediye otobüsü ile Güzelbahçe'ye gidin. Önce kendinize köy kahvaltısı ziyafeti çekin. Sahilde martılarla arkadaşlık edin, isterseniz orman içlerinde güzel bir yürüyüş yapın. Öğle ya da programınıza göre akşam yemeği için de sardalyayı tercih edebilirsiniz. Güzelbahçe'de sayısız balık restoranı var ama sardalya keyfi benim için apayrı. Liman içindeki Ferhat Büfe buradaki en eski balık-ekmek mekanı. Sardalyayı ister mis gibi odun ateşinde pişmiş ekmek arasında ya da tabakta alabiliyorsunuz. Yeşilliği, mis gibi organik domatesi ile servis ediliyor. Ayrıca salata isteseniz de yok zaten gerek de kalmıyor. Sardalya dışındaki tek seçenek midye dolma. 5 TL'ye yarım limon ile bir torba midye dolması alabiliyorsunuz. Sardalya tabakta 12,5  TL, içecekler ise 2,5 TL 15 TL'ye ziyafet bu zamanda inanılmaz.
Ferhat Büfe aile işletmesi. Kredi kartı geçmiyor, nakit çalışılıyor. Önce kasaya gidip adınızı ve siparişinizi verip yerinize geçiyorsunuz. Yıldırım gibi arada dolaşan garson sizin adınızı seslenip siparişi bırakıyor. Bu arada mekan içinde adınız yankılanırken, beklerken kim kimdir oynayarak vakit geçirmek de mümkün.
Ferhat Büfe çok küçük ama arı gibi çzalışan bir mekan. Tazecik sardalya için beklemek istemezseniz tabii ki tek mekan değil. Onun gibi gerçekten balık yapan birçok küçük büfe mevcut. En eskisi olduğu için burada yer verdim. Ferhat büfe ile ilgili tek eleştirim sardalyaya daha çok yakışacağına inandığım mısır (Güzelbahçe'de darı denir) unu yerine beyaz una bulanması olabilir.
Masalarda ev yapımı harika küçük biberlerden hazırlanmış turşu ikramı var. Bu turşulardan ve ev yapımı eriştelerden de satın alabiliyorsunuz. Ayrıca balık üzerine tatlı iyi gider derseniz şambali de satın alabilirsiniz.

SARDALYA YEMEKLERİ

Güzelbahçe'de sardalya birçok değişik şekilde tüketilir. En yaygın olanı kızartmasından sonra, kakaviya denilen domates, limon, biber, patates, soğan, defne yaprağı ile buğulama ya da asma yaprağına sararak mangal ateşinde pişirme yöntemleridir. Bu iki yöntem de özellikle kızartma yerine sağlığını tercih edenler için çok iyi seçeneklerdir.

600 YILLIK İLÇE

İzmir'in Güzelbahçe ilçesi, uzun yıllar İzmir ve Urla merkezleri arasında pek fazla gelişme olanağı bulamamış ve tarımsal üretimle geçinmeye çalışmış küçük bir nahiye iken, günümüzde en çok rağbet gören ilçelerin başında geliyor. Sahildeki kahvaltı mekanları ve balıkçı lokantaları İzmirlilerin vazgeçilmezi olurken, ilçenin hemen arkasında yükselen Kızıldağ'ın ormanlık arazisi doğa yürüyüşü, bisiklet, motosiklet sporları için çok uygun parkurlar içeriyor. Sahilden başlayarak yeni yapılaşmanın getirdiği hareketlilik, modern eğitim kurumlarının bölgeyi tercih etmesiyle daha da artmış. Yapımı hızla süren yeni liman inşaatı, ilçeye olan talebi daha da artıracak gibi görünüyor.
600 yıllık geçmişe sahip olan Güzelbahçe'nin eski ismi olan Kilizman'ı yerlileri halen kullanıyor. Kars Kağızman'dan gelen Türkler, Tahtacı Türkmenler, Yörükler, 1924 mübadelesinde Rumların yerine getirilen Girit mübadilleri ve 1950'li yıllarda Karadeniz bölgesinden gelip yerleşen balıkçı aileler Güzelbahçe'nin yerli halkını oluşturmuşlar. Zeytincilik başta olmak üzere, arıcılık, sebzecilik, incir, palamut, üzüm, badem, narenciye, defne, kekik ve sera çiçekçiliği tarımsal faaliyetleri olmuş. Sardalye, dil, granyöz, levrek, çipura, uskumru, karagöz, mercan, tekir, ahtapot, kalamar gibi birçok balık çeşidini avlamaya devam ediyorlar.

SAYISIZ FAYDASI VAR

Sardalya balığı Clupeidae ailesindendir. Latincesi sardina, pilchardus,  İngilizcesi, Pilchard' dır. Karadeniz,Marmara,Kuzey Ege ve Çanakkale Boğazı bölgelerinde bol bulunur. Üremeleri Nisan'dan eylül ayına kadar yaklaşık olarak 20.000 yumurta verir. Yuvarlak vücut, yanlarda hafif baskılı görünümlüdür. Vücudun üst tarafı yeşilimsi, yanları ise gümüşi beyazdır. Solungaç kapakları dalgalı, vücudunun yanlarında sıra halinde siyah noktaların bulunması sardalya balığının en önemli özelliğidir. Derin sularda sürü halinde yüzen gezici balıklardır. Deniz içinde henüz yumurtadan çıkmamış yumurtaları ve planktonları yiyerek beslenir.
Sardalya kurutularak, tuzlanarak balık yağı ve balık unu olarak da kullanılır.  Sardalya konserve olarak da yaygın tüketim besinidir. Sardalya Akdeniz'de 15-20 cm Okyanus da ise 30 cm kadar büyüyebilir. Hamsi Karadeniz için neyse sardalya da Atlas okyanusu kıyıları için aynı şeydir. Sardalya balığının  en verimli ve en bereketli ayları Temmuz-Ekim aylarıdır. Kasım-Ekim ayları arasında sardalya aynı lezzete sahip değildir. Sardalya balığının küçüğüne papalina denir. Ayıklanmadan yemeği yapılabilecek kadar kılçığı yoktur. Tirsi ise sardalya balığının bir türüdür. Kıl tarzında pek çok kılçığı vardır ve sardalya kadar lezzetli değildir. Bu balığın lezzeti dışında vücuda olan faydaları sayısızdır. Sağlığımız için harikalar yaratabilen bir balık türüdür. Hepimizin bildiği gibi balık oldukça sağlıklı bir gıda olmasının dışında kendine özel faydaları da vardır. Sardalya balığı vücut için gerekli vitamin ve minerallerle doludur. Diğer balıklar gibi bu yüksek oranda omega3 yağ asitlerini vücutlarında depolar. Sardalya balığı diğer balık türlerine göre daha ekonomik ve omega3 yağ asit oranı daha yüksek olduğu için çok popüler bir balıktır. Kadınlarda meme kanseri erkeklerde ise prostat kanserine iyi geldiği bilinen faydaları arasındadır. ( Nurhayat TALAY)