Başkan Soyer 'akademik çalışma' demişti: O isim ortaya çıktı!

EGEDESONSÖZ-  İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer’in “montaj ve çirkin saldırı” diye tanımladığı görüntülerde bahsettiği “İzmir Bayrağı” ile ilgili akademik çalışma yapan isim belli oldu. Soyer’in kamuoyuna paylaştığı bilgilerin ilk olarak “Toplumsal Tarih Dergisi’nde” yayınlandığı ortaya çıktı. Soyer’in “kitap olarak bastırmayı düşünüyoruz” dediği İzmir Bayrağı konusunda akademik çalışma yapan kişinin Tarih Vakfı Başkanı ve İstanbul Üniversitesi Öğretim Görevlisi Doç. Dr. Mehmet Alkan olduğu belirlendi.

Alkan, “Tarihte Bayrağı Olan Nadir Şehir: İzmir” isimli makalesinde sürece ilişkin ayrıntılı bilgiler veriyor.  Alkan, “Yakında yayınlamayı umduğum bayrak tarihi ve Türk bayrağını yayımlamayı icadı üzerine çalışırken tarihte İzmir’in kendine ait bir bayrağının olduğunu fark etmek oldukça şaşırtıcıydı. Önce kısa süreli ve geçici bir kullanım veya heves diye düşündüm. Ancak binlerce bayrak atlası, bayrak kartları, gravürler, yazma ve basma kaynak tarayarak bunun geçici bir kullanım olmadığını gördüm. Neredeyse 17. yüzyıldan 20. Yüzyıla kadar kendine ait bayrağı olan çok nadir şehirlerden biriydi. Bir anlamda çok erken bir tarihte devletlerarası (sonradan uluslararası) önemli bir şehir olmuştu. Bir başka deyişle Akdeniz’in gözde şehirlerinden biri olduğu gibi ticaret açısından cazip, önemli ve vazgeçilmez bir kentti. Bu özelliği ile Akdeniz’in başlıca uğrak liman şehirlerinden biriydi. Yaptığım çalışmada İzmir’in kendine özgü bir bayrağı olduğunu ve bu bayrağı neredeyse 1699 yılından 1900’lü yılların başına kadar kullandığını ve dünyada da bunun yaygın olarak bilindiğini kanıtladım” ifadelerini kullanıyor.

“Aslında bayrakların/sancakların ilk kullanıldığı yerler denizlerdi” diyen Alkan şu ifadeleri kullandı:

“Orta Çağ biterken İzmir eskisi gibi küçük bir liman kenti olmaktan çıkmaya, Akdeniz’in belli başlı limanlarından biri olmaya; bir başka deyişle bir dünya şehri olarak parlamaya başlamıştır. Buna uygun olarak bayrağı olan ender şehirlerden birisi olacaktır. Kendisi için seçtiği bayrak 20. yüzyıla kadar kullanılacaktır.

İzmir’in bayrağı 5 yatay çizgiden oluşmaktadır. Birinci, üçüncü ve beşinci çizgiler yeşil; ikinci ve dördüncü çizgiler beyazdır. Başlangıcından 20. yüzyıla kadar bu renkler değişmeden kullanılmıştır. İzmir’in bayrağı ilk kez 1600’lü yılların sonu ve 1700’lü yılların hemen başında Fransa’da yayımlandığı kabul edilen Table des pavillons que l’on arbore dans toutes les parties du monde connu concernantla Marine başlıklı eserde yayımlanmıştır.24 Farklı arşiv ve kütüphanelerde farklı yıllara tarihlenmektedir.Bazı arşiv kayıtlarında 17. yüzyıl olarak (1600’lü yılların ikinci yarısına) tarihlendiği gibi kimi araştırmacılar bunun kesinlikle 18. yüzyıla ait olduğunu ve hatta 1714’te tahta geçen İngiltere kralı I. George dönemine ait olduğunu belirtmektedirler. Aşağıdaki bayrak tablosunda biraz flu olarak İzmir’in bayrağının tarih sahnesine çıktığı görülmektedir. En azından tam 1700 yılı itibarıyla artık İzmir’in bayrak kullandığını biliyoruz. İzmir’in bayrağı ilk kez 1705 tarihli Carel Allard’ın hazırladığı Amsterdam’da Felemenkçe yazılan bir kitapta elle renklendirilmiş olarak yer almıştır.

İzmir’in bayrağı bir Osmanlıca kaynakta ilk kez 1808 yılında yer alır. Kaynak, Deniz Müzesi Arşivinde bulunan yazma kitaptır. Bayrak ve Sancak Albümü başlığını taşıyan yazma çizim hem dönemin bayraklarını hem de Osmanlı’nın III. Selim döneminde kullanılan bayrakların çizimini içermektedir. Bayrak albümü, Deniz Müzesi Arşivinde “Asar-ı Atika” kaydıyla Dem. No: 986 olarak muhafaza edilen eserdir. İzmir’in bayrağı Osmanlıca olarak ikinci kez Ahmet Muhtar Paşa’nın Feth-i Celil-i Konstantiniye başlıklı eserinin yayımlanmamış ikinci cildinin İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kitaplığı’ndaki yazma nüshasında sayfa 333’de bulunmaktadır. Yazma için hazırlanan sayfanın üstünde “Yüz Sene Evvelki Osmanlı Bayrakları” yazmaktadır. Sayfanın altında köşeli parantezle verilen bilgide, “Meşhur ‘Diderot’un takriben bir asır mukaddem Fransa’da  bettirmiş olduğu Ansiklopedi‘den muktebestir.” yaz-maktadır. İzmir bayrağının altında «İzmir Şehrine Mahsus» yazısı okunmaktadır”