Bergama parşömeninin öyküsüne büyük ödül

İZMİR - Babasının büyük dayısı Yılmaz Güney’in anıları, filmleri ve kitaplarıyla büyüdüğünü kaydeden Tayfun Belet, “Yılmaz Güney'in posterleri bütün akrabalarımın evlerindeki duvarlardaydı. Bütün filmlerini defalarca izledim. Sinemacı olmaya da böyle karar verdim. Amacım iyi bir sinemacı olup ona layık olmak” dedi.
 
Yaşar Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo Televizyon ve Sinema Bölümü’nde sinema eğitimi alan Tayfun Belet, “M.Ö. 190’lı yıllarda Bergama’da bulunan parşömeni günümüzde üretebilen tek usta olan 83 yaşındaki İsmail Araç ve kadın çırağı Demet Sağlam’ın hikayesini, “Çırak” belgeseliyle anlattı.
 
TEK USTANIN, TEK ÇIRAĞI
Bergama parşömeninin yaşaması için çalışan Macit Gönlügür’le tanışıp son parşömen ustası İsmail Araç ve çırağı Demet Sağlam’ın hikayesini duyduğunda çok etkilendiğini kaydeden Belet, “Bu hikayeyi öğrendiğimde belgeselini yapmayı istedim. Parşömenin tek ustasının, tek çırağının bir kadın olması benim için hikayeyi daha da ilginçleştirdi. Bergama’nın dışında, derileri işleyerek parşömen ürettikleri atölyede onlarla görüştüm, günlerce birlikte zaman geçirdik. İsmail amcanın, hala bu kadar işine aşık olması, asıl mesleği restoratörlük-konservatörlük olan Demet Sağlam’ın, onlarca erkeğin yapamadığını yapması, deri kokularına, işin zorluğuna karşın bir gün bile şikayet etmemesi, parşömenin yaşaması için verdikleri emek görülmeye değerdi. Emeklerinin bilinmesini, parşömenin daha da tanınmasını istedim. Bu sıcak insanların dostluğuyla bir projeden öte gerçek bir emek birlikteliği ortaya çıktı” diye konuştu.
 
BELGESELİN MÜZİKLERİ BERGAMALI HÜSNÜ ŞENLENDİRİCİ’DEN
Uluslararası TRT Belgesel Ödülleri yarışmasına katılıp profesyonel kategoride Kültür ve Turizm Bakanlığı Özel Ödülü’ne layık görülmenin mutluluğunu yaşadığını ifade eden Tayfun Belet, “Çırak filminin senaryosunda ve çekim aşamalarında psikolog Büşra Kaya ile çalıştım. İnanmış bir kadının dünyadaki son parşömen ustası oluş hikayesini anlatan belgeselde, bir psikologla çalışmam, ailesinden uzakta bir kadının iç dünyasında yaşadıklarını seyirciyle buluşturmamda büyük rol oynadı. Filmin müziklerinde kendisi de Bergamalı olan Hüsnü Şenlendirici ve İncesaz grubunun imzaları var” dedi.
 
SİNEMA AŞKI YILMAZ GÜNEY’DEN
Çocukken bütün akrabalarının evlerinde tanımadığı bir kişinin fotoğrafının asılı olduğunu kaydeden Tayfun Belet, “Anlayabilecek yaşa geldiğimde ilk sorduğum soru, bu fotoğrafın kime ait olduğuydu. Ailem, fotoğraftaki kişinin, akrabamız sinemamızın unutulmaz ismi Yılmaz Güney olduğunu bana anlattı. Sonrasında da Güney’in, anıları, filmleri ve kitaplarıyla büyüdüm. Bütün filmlerini defalarca izledim. Sinemacı olmaya da böyle karar verdim. Önce sinema ve reklam filmlerine müzikler yaptım, çeşitli tanıtım filmleri ve kamu spotları çektim. İfrat isimli filmim uluslararası film festivallerinde gösterildi. Yüksek Yerin Halkı: Bergama ve Çırak belgesellerim, Unesco Dünya Kültür Mirası adaylığı sürecinde Bergama’nın tanıtılmasında rol oynadı. Çırak’la ilk ödülümü kazandım, amacım iyi bir sinemacı olup ailemizin mirasına layık olmak” dedi.
 
PARŞÖMENİN HİKAYESİ
Anavatanı Bergama’da yeniden hayat bulan parşömenin tarihi ise oldukça ilginç. M.Ö. 190 yılında parşömen ana vatanı Bergama’da icat edildi. Parşömenin ilk yapımındaki öykü ise şöyle:
 
O dönemlerde Atina da yaşayan ünlü koleksiyoner Nelaus arşivindeki çok önemli kitaplarını satışa çıkartır. Açık arttırma yöntemiyle yapılan bu satışa İskenderiye Kütüphane Müdürü ile Bergama Kütüphane Müdürü katılır. Bergama Kütüphane Müdürü, kitapların ağırlığı kadar altın ödeyerek satışı kazanır. Yine ayni dönemlerde dünyanın iki büyük kütüphanesi olan İskenderiye ve Akropol arasında rekabet başlar, Bergama kütüphanesi kitap sayısında 200 bine ulaşıp İskenderiye kütüphanesini geride bırakır. Ve bu iki büyük yenilgiden sonra Mısır kralı, kitapların basıldığı papirüsün Bergama’ya gönderilmesini yasaklar. Dönemin Bergama Kralı II. Eumenes, yazı materyali açısından zor durumda kalır ve bir emir yayınlayarak papirüse alternatif bir yazı maddesi bulanı ödüllendireceğini bildirir. Çok geçmeden Sardesli sanatçı Krates, buzağı derisinden hazırlanmış üzerine yazı yazılabilir bir örnek getirir. İstenilen kullanışa elverişli görülen bu malzeme daha sonra, bilim dünyasının yolunu ışıtacak olan parşömen adını alacaktır. Krates’in yardımcısı İrodikos ise derileri daha ince bölümlere ayırarak istenildiği gibi kullanılır duruma getirir. Bu kağıda da Bergama kağıdı Charta Pergamena adı verildi. Hristiyanlığın ve İslam’ın ilk kutsal metinleri, Hipokrat Yemini ve Manga Charta’nın orijinali ve Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi parşömene yazıldı. Papirüsten parşömene geçişte olduğu gibi, parşömenden kağıda geçiş de yavaş oldu. İngiliz Parlamentosu bugün hala kararlarını, iki nüsha halinde, parşömene yazmakta.